Μαρία Αγναντή: ΕΠΟΝ Μνήμη μνημόσυνη

Από ιδρύσεως κόσμου ο πόλεμος ροκανίζει τον πλανήτη, αφήνει ατελείωτα χιλιόμετρα καμένης γης, βίαια ξεχερσωμένα εδάφη, κατεστραμμένα μνημεία πολιτισμού και προπάντων εκατομμύρια νεκρούς. Στον αδηφάγο πόλεμο η ειρωνεία της ιστορίας έγκειται στη διαπίστωση ότι η συμβολική ισχύς των νικητών διαρκεί βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα. Ποτέ όμως στη μακρά διάρκεια. Πρωταγωνιστής, θύτης ή θύμα κάθε φορά ένας: ο Άνθρωπος.

Συμπληρώθηκαν εβδομήντα έξιχρόνια από το τέλος τουΔεύτερου Παγκοσμίου Πολέμουκαι εβδομήνταδύο από το τέλος τουεμφυλίου πολέμου. Η έναρξη του πολέμου έγινε αντιληπτή από τους ανθρώπους εκείνης της εποχής αλλά και οι επιπτώσεις του εμφυλίου έγιναν αισθητές ιδιαίτερα στο πεδίο των ελευθεριών ως γεγονός που καθόρισε την πορεία της εξέλιξηςτων Ελλήνων.

Ενωτική τιμητική εκδήλωση μνήμης αποτελεί κάθε χρόνο η συγκέντρωση μπροστά στο μνημείο των πέντε τρικαλινών ηρώων ΕΠΟΝιτών:

Κώστας Σύρμπας, Γιάννης Μπριάζης, Κώστας Στεργιόπουλος, Απόστολος Τσανάκας, Στέργιος Γάτσας. ΑΘΑΝΑΤΟΙ !!!

Η Αντίσταση είναι εξ ορισμούδιαδικασία παράνομη. Μια κατεξοχήν όψη της υπήρξε η ΕΠΟΝ, η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων. Ήταν η οργάνωση που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 23 Φεβρουαρίου 1943 από αντιπροσώπους πολιτικών και αντιστασιακών οργανώσεων νέων της εποχής. Σκοποί της ήταν η εθνική απελευθέρωση με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας, η εξόντωση του φασισμού και η αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας, η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης με βάση την αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Στο ιδρυτικό της κείμενο η ΕΠΟΝαυτοπροσδιορίζεται ως οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική, προοδευτική, αντιπολεμική, φιλειρηνική.Εκείνο που θεωρείται ως το πλέον σημαντικό είναι το γεγονός ότι μέσα από την ΕΠΟΝ μια ολόκληρη γενιά ενηλικιώθηκε πολιτικά, διαμορφώθηκε ηθικά και οικοδόμησε την κοσμοαντίληψή της. Η δράση τηςαποτελεί πρόσφορο έδαφος για μελέτες κοινωνικής ιστορίας, πολιτισμικής ιστορίας και κυρίως μελέτης νοοτροπιών.

Τιμούμε και φέτος τη μνήμη των πέντε ΕΠΟΝιτών αγωνιστών ξεδιπλώνοντας πτυχές της δράσης της οργάνωσης με την επίγνωση ότι η ιστορία της ΕΠΟΝ δεν αποτελεί μόνο ιστορία αναμνήσεων.

«Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας, διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα», πρέσβευε ο Άρης Βελουχιώτης. Τον δρόμο του ένοπλου αγώνα προτίμησαν χιλιάδες ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες, αγωνιζόμενοι με τρόπο που αποτελεί παρακαταθήκη για τη νέα γενιά. Παρακαταθήκη,  που είναι αδύνατον να σβηστεί από τη συλλογική μνήμη και ας έχουν περάσει τόσα χρόνια.

Θα περιορίζαμε όμως σήμερα εδώ την απότιση τιμής και θα αποδυναμώναμε την αξία της θυσίας των ηρώων, αν παραβλέπαμε και παραμερίζαμε τα ιστορικά διδάγματα που απορρέουν από τη θυσία τους. Θα έμοιαζε σαν να ηττήθηκαν τα διδάγματα  από τον χρόνο και σίγησαν. Περιορισμένη επίσης θα ήταν η τιμή στους πεσόντες,αν προσερχόμαστανμε διάθεση επαμφοτερίζουσα προσδίδοντας στο γεγονός απλώς τον εθιμοτυπικό χαρακτήρα του καθιερωμένου μνημόσυνου. Συνεπώς, από τη μνήμη και όχι από τη λήθη θα πρέπει να συνοδεύονται τα γεγονότα. Όχι λήθη, αλλά ικανή καταλαγή, μνήμη ως κίνητρο αυτογνωσίας. Μνήμη μνημόσυνη, λυτρωτική, ανίκανη να δυσχεραίνει κάθε είδους συναίνεση κρατώντας ανοικτές τις πληγές του χθες, διότι, όσοι δεν διδάσκονται από τα λάθη του παρελθόντος, είναι καταδικασμένοι να τα ξαναζήσουν.Σε κάθε μνημόσυνο πάντα ο νους διυλίζει από τη μια το συμβάν, το προκρίνει, το φέρνει μέσα από μηχανισμούς αναπαραγωγής στο προσκήνιο. Από την άλλη, με τους ίδιους ακριβώς μηχανισμούς, ό,τι μας πονά ή μας θυμώνει, απωθείται, αποσιωπάται και λησμονιέται ως τραυματικό, περιττό ή επικίνδυνο και προς αποφυγήν. Κάθε μνημόσυνο όμως δεν μπορεί παρά να μας οδηγήσει σε μνήμη παραδειγματική και δυναμική, μέσω της οποίας το παρελθόν, η δράση, η θυσία μα κυρίως η συλλογικότητα των πέντε τρικαλινών ΕΠΟΝιτών θα λειτουργήσει ως καταλύτης για ιστορική αυτογνωσία και πολιτική δράση στο παρόν και το μέλλον.Και το εφετινό μνημόσυνο με την επικαιροποίηση των πολλών μηνυμάτων του ας σταθεί ικανό να αποκαταστήσει την ενότητα της πολιτικής κοινότητας της μικρής μας πόλης. Ας γίνει το ξόρκι για τα πάθη της εμφύλιας σύγκρουσης, ώστε να σβηστεί κάθε ίχνος από το διχαστικό παρελθόν μέσα στο παρόν της επανασυγκροτημένης ολότητας της πόλης μας. Ας σταθεί συμβολική η θυσία των πέντε ηρώων ΕΠΟΝιτών και ας συνηγορήσει να καταφέρουμε όλοι μας, πολιτικοί και πολίτες να ελέγξουμε τον φόβο της πολλαπλότητας των συμφερόντων και των γνωμών, ώστε σήμερα να βγει νικητής η ομόνοια, η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα μέχρι θυσίας.

Μαρία Αγναντή, φιλόλογος