Η κλιματική αλλαγή αγγίζει την οικονομία της Ελβετίας και χιονοδρομικά κέντρα της χώρας βρίσκονται αντιμέτωπα με «κρίση ταυτότητας» και χειμώνες χωρίς χιόνι.
Ο διευθυντής ενός χιονοδρομικού κέντρου, ο Σάιμον Μπίζιγκ, αντίκρισε αυτό ακριβώς που δεν ήθελε να δει, όταν μπήκε στον ξενώνα του στις ελβετικές Άλπεις, μια μέρα του Ιανουαρίου: κανονικά, το φωτεινό ξύλινο καταφύγιο θα έπρεπε να είναι γεμάτο με γονείς και παιδιά να γλιστρούν στις πίστες χιονιού. Αντ’ αυτού, η επιχείρηση ήταν άδεια, και στα παράθυρα έπεφτε μόνο βροχή.
Εκεί όπου υπό φυσιολογικές συνθήκες θα γευμάτιζαν οι επισκέπτες, τώρα γινόταν μια σύσκεψη για τη διαχείριση της πρωτοφανούς κρίσης. Εμπορικοί σύμβουλοι εξέταζαν εναλλακτικά σχέδια για το βασανιστικό, «υπαρξιακό» ερώτημα: «τι μπορεί να κάνει ένα χιονοδρομικό κέντρο χωρίς αρκετό χιόνι;»
«Νομίζω ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι κάτι πεθαίνει», δήλωσε η Μισέλ Φούρερ, η διευθύντρια ενός ξενώνα που βρίσκεται στην ίδια πλαγιά με το χιονοδρομικό κέντρο Sattel-Hochstuckli, το οποίο διευθύνει ο Μπίζιγκ. «Πρέπει να το αποδεχτούμε και μετά να προσπαθήσουμε να βρούμε κάτι άλλο».
Είναι δύσκολο για τους υπαλλήλους του χιονοδρομικού κέντρου και για πολλούς κατοίκους της πόλης Sattel, που απέχει μόλις 48,3 χιλιόμετρα από τη Ζυρίχη, να αναγνωρίσουν ότι οι ημέρες του σκι εκεί μπορεί να είναι μετρημένες.
Καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, η Ευρώπη κατέγραψε μια χρονιά κλιματικών κρίσεων. Το περασμένο καλοκαίρι, πολλές περιοχές επλήγησαν από σοβαρή ξηρασία και ρεκόρ καυσώνων. Φέτος, σε ορισμένες περιοχές έχουν ήδη παρατηρηθεί οι υψηλότερες θερμοκρασίες για την εποχή, τόσο υψηλές που πολλά χιονοδρομικά κέντρα ξέμειναν από φυσικό και τεχνητό χιόνι.
Για την Ελβετία, της οποίας οι παγετώνες και ο ετήσιος όγκος χιονιού αποτελούν κρίσιμη αποθήκη νερού για την ευρωπαϊκή ήπειρο, οι επιπτώσεις ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η χώρα θερμαίνεται με υπερδιπλάσιο ρυθμό από τον παγκόσμιο μέσο όρο και οι παγετώνες της έχασαν το 6% του όγκου τους μόνο μέσα στον τελευταίο χρόνο, σύμφωνα με τις ελβετικές ομοσπονδιακές αρχές και μια ομάδα παρακολούθησης των παγετώνων.
Οι αλλαγές θέτουν σε κίνδυνο ορισμένους κλάδους της ελβετικής χιονοδρομικής βιομηχανίας, που σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις αποφέρει περίπου 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αλλά σε μια χώρα όπου σχεδόν όλοι κάνουν σκι, η απώλεια του χιονιού δεν αποτελεί απλώς οικονομικό ή περιβαλλοντικό κίνδυνο, είναι απειλή για την εθνική ταυτότητα.
«Το σκι εδώ ήταν κάτι σαν εθνικό άθλημα», δήλωσε ο κ. Μπίζιγκ, παρατηρώντας πως αυτό φαίνεται σιγά-σιγά να αλλάζει. «Είναι πολύ λυπηρό».
Μέλλον χωρίς χιόνι, κάτω από τα 1.800 μέτρα
Για χρόνια, οι κάτοικοι σε μέρη όπως το Sattel, όπου οι ψηλότερες κορυφές βρίσκονται περίπου 1.600 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, πίστευαν ότι θα γλίτωναν από τις χειρότερες απώλειες χιονιού. Τώρα, οι επιστήμονες του κλίματος προβλέπουν ότι οι τοποθεσίες σε υψόμετρο κάτω από τα 1.840 μέτρα θα έρθουν, πιθανότατα, αντιμέτωπα με ένα μέλλον χωρίς χιόνι – αν συνεχιστούν οι σημερινοί ρυθμοί αύξησης της θερμοκρασίας.
Ακόμα και οι περιοχές που βρίσκονται ψηλότερα, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, θα μπορούσαν πιθανώς να επιβιώσουν ως τουριστικοί προορισμοί μόνο με τη βοήθεια της ενεργοβόρας και υδροβόρας παραγωγής τεχνητού χιονιού.
Όταν οι πρόσφατες θερμοκρασίες μετέτρεψαν ακόμη και το ψεύτικο χιόνι σε πρόκληση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύστηκαν από βίντεο με πλήθη τουριστών να κάνουν σκι σε στενές λωρίδες τεχνητού χιονιού, σε κατά τα άλλα πράσινες πλαγιές των Άλπεων. Τοπικές εφημερίδες κατηγόρησαν τα ελβετικά θέρετρα πως λαμβάνουν απελπιστικά μέτρα της τελευταίας στιγμής, όπως η μεταφορά χιονιού με ελικόπτερο και προτάσεις εναλλακτικής ψυχαγωγίας, όπως η πεζοπορία με κατσίκες.
Την περασμένη εβδομάδα, ένα νέο κύμα βροχοπτώσεων προμήνυε πιο χιονισμένες εβδομάδες για τα υψηλότερα χιονοδρομικά κέντρα των Άλπεων. Αλλά τα προβλήματα δεν είχαν τέλος: Το Sattel-Hochstuckli, το οποίο κατέγραφε κατά μέσο όρο χιόνι 38,5 – 63,5 εκατοστών αυτή την εποχή, έχει μόνο 7,6 εκατοστά χιονιού, και το μεγάλο μέρος του λιώνει και παρασύρεται από τη βροχή.
Στο Sattel-Hochstuckli, ο Μπίζικ άνοιξε τις καλοκαιρινές τσουλήθρες έλκηθρου για την τουριστική περίοδο των Χριστουγέννων. Ντόπιοι αναπτύσσουν τουριστικές στρατηγικές για όλο το χρόνο.
Για δεκαετίες, το ρουστίκ ξύλινο καταφύγιο Herrenboden, που βρίσκεται ανάμεσα σε πλαγιές, λειτουργούσε ως σαλέ για σκι μόνο το χειμώνα. Όμως ο Σίλβαν και η Τζούλια Μπετσάρτ, που το διαχειρίζονται, έχουν μετατρέψει το οικογενειακό ξενοδοχείο και εστιατόριο τριών γενεών σε έναν προορισμό για όλο το χρόνο, που τους θερμότερους μήνες απευθύνεται σε ορειβάτες και πεζοπόρους.
Ο Μπετσάρτ αρνείται να επιτρέψει στον ζεστό χειμώνα να τον τρομάξει και εξακολουθεί να αμφιβάλλει για το αν η κύρια αιτία είναι η κλιματική αλλαγή. «Είχαμε περιόδους με κακούς χειμώνες», είπε. «Γεννήθηκα έναν χειμώνα που δεν έπεσε χιόνι, όπως γεννήθηκε η κόρη μου φέτος. Το χιόνι επιστρέφει».
Αλλά οι επιστήμονες του κλίματος τονίζουν ότι το χιόνι έχει σαφώς μειωθεί.
Το «καλό» και το χειρότερο σενάριο
Στατιστικά, πρόκειται για ένα αδιαμφισβήτητο μοτίβο: «όλο και περισσότερες χρονιές έχουμε όλο και λιγότερο χιόνι», δήλωσε η Σαμπίν Ρουμφ, καθηγήτρια περιβαλλοντικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας.
Η ομάδα της πραγματοποίησε δορυφορική έρευνα που κατέδειξε ότι σχεδόν ένα 10% της χιονοκάλυψης ήταν πλέον εξαφανισμένο τους καλοκαιρινούς μήνες σε αλπικές περιοχές με υψόμετρο 1.700 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η Σόνια Σενεβιράτνε, στο Ινστιτούτο για την Ατμοσφαιρική και Κλιματική Επιστήμη στη Ζυρίχη, τόνισε ότι το περασμένο καλοκαίρι ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικό επειδή ορισμένοι παγετώνες έχασαν έως και 6,1 μέτρα πάγου. «Αν οι παγκόσμιοι ηγέτες δεν δράσουν για να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας στο όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου», είπε, η επιδείνωση θα επιταχυνθεί.
«Η καλύτερη περίπτωση είναι ότι θα έχουμε κάθε τόσο χειμώνες σαν αυτόν», είπε. «Η χειρότερη περίπτωση είναι ότι στο μέλλον αυτός ο χειμώνας θα φαντάζει πραγματικά καλός χειμώνας».
Μεταφορές χιονιού με ελικόπτερο
Οι διαχειριστές των ελβετικών χιονοδρομικών κέντρων που χρησιμοποιούν τεχνητό χιόνι αντιδρούν στην κριτική που δέχονται για τις προσπάθειες που καταβάλλουν ώστε να αντιμετωπίσουν την έλλειψη χιονιού. Το Γκστάαντ, ένας δημοφιλής προορισμός για σκι μεταξύ Γενεύης και Βέρνης, ήρθε αντιμέτωπο με απαξιωτικούς τίτλους και επικρίσεις από πολιτικούς του Κόμματος των Πρασίνων, όταν χρησιμοποίησε ελικόπτερο για τη μεταφορά χιονιού και την επίστρωση μιας πίστας σκι με χιόνι, που είχε ξεπλυθεί από τη βροχή.
Ο Ματίας Ιν Αλμπόν, ο διευθύνων σύμβουλος του Γκστάαντ, δήλωσε ότι η συγκεκριμένη διαδρομή ήταν κρίσιμη για τη διατήρηση της σύνδεσης πολλών πλαγιών και ότι πολλές περιοχές των Άλπεων χρησιμοποιούν ελικόπτερα όλο το χρόνο για τη μεταφορά τροφίμων και προμηθειών. Μία μεταφορά χιονιού με ελικόπτερο ήταν «περίτεχνη», συμφώνησε, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν οι προσδοκίες των επισκεπτών στην εποχή του μαζικού τουρισμού.
Τις προηγούμενες δεκαετίες, λέει ο Ιν Αλμπόν, οι σκιέρ αποδέχονταν ότι οι διακοπές τους θα καθορίζονταν σε μεγάλο βαθμό από τον καιρό. «Είχαν συνηθίσει να βρίσκουν βράχια στην πίστα, κατά διαστήματα, ή να μην είναι όλες οι πίστες ανοιχτές τα Χριστούγεννα», είπε. «Σήμερα, οι επισκέπτες περιμένουν ότι όλες οι πίστες θα είναι ανοιχτές τα Χριστούγεννα. Αν δεν γίνει αυτό, τότε οι πελάτες θα κάνουν κράτηση για άλλο προορισμό».
Στις Άλπεις, οι ορεινές, αγροτικές κοινότητες εξαρτώνται από αυτόν τον κλάδο και κάτοικοι εργάζονται στους αναβατήρες και τα ξενοδοχεία για να συμπληρώνουν το εισόδημα που τους εξασφαλίζει η γεωργία ή άλλες παραδοσιακές δραστηριότητες τον υπόλοιπο χρόνο. «Έχουμε μια μικροοικονομία εδώ που λειτουργεί, χάρη στον χειμερινό τουρισμό», λέει ο Ιν Αλμπόν.
Οι αθλητικές εκδηλώσεις έχουν επίσης πληγεί. Στις γερμανικές Άλπεις, ακυρώθηκαν ορισμένοι αγώνες στο Παγκόσμιο Κύπελλο σκι επειδή η ασυνήθιστη για την εποχή βροχόπτωση κατέστρεψε κάποιες πίστες.
Στο βαυαρικό χωριό Ruhpolding, ο διευθυντής τουρισμού, Γκρέγκορ Μπατζάν, βοήθησε την πόλη να περισώσει τη μακρόχρονη παράδοση του Παγκοσμίου Κυπέλλου Δίαθλου, που συνδυάζει το σκι με τη σκοποβολή.
Φέτος, το κοινό παρακολούθησε τους αθλητές να τρέχουν σε μια πίστα από «καλλιεργημένο χιόνι» – χιόνι που αποθηκεύτηκε και συσκευάστηκε από τον προηγούμενο χειμώνα και καλύφθηκε με ειδικό μουσαμά. Είναι μια σχετικά φιλική προς το περιβάλλον επιλογή. «Αυτή η χρονιά ήταν πραγματικά εξαιρετική, αλλά γνωρίζουμε ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, τέτοιες χρονιές θα έρχονται πιο συχνά», είπε ο Μπατζάν. «Πρέπει λοιπόν να βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε τον οικονομικό αντίκτυπο».
Συμφιλιώνονται με την αλλαγή
Ορισμένοι, όπως ο Τόμας Σμιτ στο Sattel, ανοίγουν επιχειρήσεις που προσαρμόζονται στην αλλαγή.
Ο Σμιτ πούλησε το κοπάδι βοοειδών του πατέρα του και αγόρασε κατσίκες, σοκάροντας ορισμένους από τους γείτονές του. Αλλά οι κατσίκες, όπως εξηγεί, που είναι ελαφρύτερες και έχουν μικρές οπλές, προκαλούν λιγότερες ζημιές στην αλπική βλάστηση, η οποία είναι πιο εκτεθειμένη χωρίς το χιόνι. Και οι κατσίκες μπορούν να αντέξουν στη διακύμανση της θερμοκρασίας καλύτερα από τις αγελάδες.
Ο ίδιος και οι αδελφές του άνοιξαν τώρα εστιατόριο και κατάστημα, το Blüemlisberg, όπου πειραματίζονται με την παρασκευή σοκολάτας και παγωτού από κατσικίσιο γάλα. Προσκαλούν τα παιδιά των τουριστών να έρθουν να παίξουν με τις κατσίκες και τους πεζοπόρους να τελειώσουν τις ορεινές διαδρομές στο εστιατόριό τους με φοντί από κατσικίσιου τυριού.
«Κατάγομαι από εδώ – με πονά κι εμένα η σκέψη ότι δεν μπορούμε πια να κάνουμε σκι εδώ», παραδέχθηκε ο Σμιτ. «Αλλά οι άνθρωποι αρχίζουν να συμβιβάζονται με αυτό. Το κλίμα αλλάζει. Οπότε πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς».
Πηγή: New York Times