Στις αρχές Ιουλίου, ο Δήμος Τεμπών διοργάνωσε ένα πολύ όμορφο καλλιτεχνικό δρώμενο στην κοιλάδα. Η πιανίστρια του Μουσείου της Ακρόπολης Ελενα Ξυδιά έπαιξε πιάνο στον… αέρα, σε μια πλατφόρμα που κρεμόταν με γερανό πάνω από το ποτάμι, με σκοπό να δημιουργηθεί ένα βίντεο για την προώθηση της φυσικής κληρονομιάς της περιοχής. Ομως, μια πιο προσεκτική ματιά αρκούσε για να διαπιστώσει κάποιος ότι κάτι δεν πήγαινε καλά στο πανέμορφο πλατανόδασος των Τεμπών. «Δυστυχώς, πάρα πολλά δέντρα έχουν προσβληθεί με το μεταχρωματικό έλκος του πλατάνου και έχουν ήδη ξεραθεί», εξηγεί ο δασολόγος Παναγιώτης Τσόπελας, ο οποίος για χρόνια ασχολείται μέσω του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) με τη συγκεκριμένη ασθένεια.
Η ασθένεια εισήχθη στη χώρα μας πριν από μια 20ετία και έχει ήδη νεκρώσει χιλιάδες δέντρα σε όλη την Ελλάδα. «Προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis platani, ένα εισβλητικό είδος ιθαγενές στη Βόρεια Αμερική, που προσβάλλει μόνο είδη πλατάνου. Στην Ευρώπη, ο μύκητας εισήχθη κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με ξύλο πλατάνου που είχε χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή κιβωτίων για τη μεταφορά πολεμικού εξοπλισμού από τις ΗΠΑ. Στην Ιταλία και στη Γαλλία, όπου αρχικά εισήχθη το παθογόνο στέλεχος, η ασθένεια έχει πάρει μεγάλη έκταση νεκρώνοντας χιλιάδες δένδρα πλατάνου», εξηγεί ο κ. Τσόπελας.
Μόνος τρόπος για την αντιμετώπιση της ασθένειας είναι η καταστροφή του προσβεβλημένου δέντρου. «Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου είναι θανατηφόρα και μία από τις πλέον καταστρεπτικές ασθένειες δασικών δένδρων διεθνώς. Εάν ένα δένδρο προσβληθεί από την ασθένεια είναι καταδικασμένο και δεν υπάρχει τρόπος ίασης. Επίσης, προσβάλλονται και τα δένδρα που γειτνιάζουν άμεσα με ένα προσβεβλημένο, διότι ο μύκητας επεκτείνεται στις ρίζες των γειτονικών υγιών δένδρων μέσω αναστομώσεων (συνενώσεων) των ριζών», επισημαίνει ο κ. Τσόπελας.
Εγκαιρη διάγνωση
Η ασθένεια, που προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis platani, εισήχθη στη χώρα μας πριν από μία 20ετία και έχει ήδη νεκρώσει χιλιάδες δέντρα σε όλη την Ελλάδα.
«Η αντιμετώπιση της ασθένειας είναι εφικτή όταν γίνει έγκαιρη διάγνωση και ο αριθμός των προσβεβλημένων δένδρων είναι περιορισμένος. Επειδή η ασθένεια είναι θανατηφόρος, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης είναι η άμεση υλοτομία και καταστροφή όλων των προσβεβλημένων δένδρων, αλλά και των γειτονικών τους υγιών, στα οποία επιπλέον πρέπει να νεκρωθεί το ριζικό τους σύστημα με τη χρήση χημικών σκευασμάτων (ζιζανιοκτόνων). Ετσι εμποδίζεται η διάδοση του παθογόνου στα γειτονικά δένδρα διαμέσου των ριζών, διότι ο μύκητας δεν μπορεί να αποικίσει τις νεκρές από το ζιζανιοκτόνο ρίζες. Με αυτόν τον τρόπο η ασθένεια αντιμετωπίστηκε με επιτυχία σε μικρές εστίες προσβολής σε αρκετές περιοχές της χώρας. Οταν όμως η ασθένεια πάρει μεγάλη έκταση, η αντιμετώπισή της είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη». Η ασθένεια έχει ήδη καταστρέψει υπέροχα πλατανοδάση σε όλη την Ελλάδα. «Ενα από τα μεγαλύτερα πλατανοδάση της Ελλάδας στον ποταμό Σπερχειό στη Φθιώτιδα, όπου φύονται εκατοντάδες χιλιάδες δένδρα πλατάνου, απειλείται με αφανισμό.
Στη βόρεια Εύβοια, κατά μήκος του ποταμού Κηρέα τα νεκρά δένδρα από την ασθένεια είναι χιλιάδες. Μεγάλες καταστροφές έχουν σημειωθεί στα παρόχθια πλατανοδάση κατά μήκος των ποταμών Αράχθου, Αχέροντα, Αώου, Βοϊδομάτη και Καλαμά στην Ηπειρο. Σε αρκετά τμήματα αυτών των ποταμών έχει καταστραφεί πλήρως η παρόχθια βλάστηση πλατάνου», εξηγεί ο κ. Τσόπελας.
«Παράλληλα, ο μύκητας C. platani έχει νεκρώσει εμβληματικά δένδρα πλατάνου που κοσμούσαν πλατείες, δρόμους και χώρους αναψυχής, σε πολλές περιοχές της χώρας. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταστροφή από την ασθένεια των δένδρων ενός μεγάλου τμήματος στο παραλίμνιο αστικό τοπίο των Ιωαννίνων.
Πώς διαδόθηκε
Στα Τέμπη, υπάρχουν ήδη δεκάδες νεκρά δέντρα δίπλα από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και γύρω από τη γέφυρα της παλαιάς εθνικής οδού, που ανακατασκευάστηκε πρόσφατα. Είναι εμφανές ότι η ασθένεια διαδόθηκε στην κοιλάδα των Τεμπών με τα μηχανήματα εκσκαφής που εργάστηκαν στην ανακατασκευή της γέφυρας, καθώς και σε άλλες εργασίες που έγιναν στη γύρω περιοχή», εκτιμά ο κ. Τσόπελας. «Αν δεν γίνουν άμεσες επεμβάσεις, με εκτεταμένες κοπές δέντρων, το πλατανόδασος στα Τέμπη θα χαθεί και αυτό».