Το απόγευμα της Παρασκευής, 8 Δεκεμβρίου 2023, στην κατάμεστη αίθουσα του Δίδυμου Οθωμανικού Λουτρού στο Μουσείο Τσιτσάνη, ο κ. Θεοχάρης Αθανασιάδης, Καθηγητής Δημόσιας Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, μίλησε για τη «Συλλογική μνήμη και Δημόσια Ιστορία» στο πλαίσιο της εκδήλωσης-διάλεξης που οργάνωσε ο Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Συνδέσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, με την οποία και έκλεισε τον κύκλο των εκδηλώσεων του για το 2023.
Η Δημόσια ιστορία είναι ένας νέος όρος για μια παλιά πρακτική. Οι ερευνητικές της αναζητήσεις εστιάζουν στις αναπαραστάσεις για το παρελθόν, όπως αυτό έχει αποτυπωθεί στις συνειδήσεις των πολιτών∙ δεν απευθύνεται στους ειδικούς, αλλά επιστρατεύει τους ειδικούς για να επηρεάσουν το ευρύ κοινό. Κάποτε έστηναν ανδριάντες και αγάλματα, σήμερα συναντώνται οι ακαδημαϊκοί ιστορικοί με τους δημοσιογράφους και τα ΜΜΕ, στοχεύοντας σε εύληπτες και ελκυστικές, αλλά συνάμα έγκυρες -έως την επόμενη συμπλήρωση ή αναθεώρηση- ιστορικές αφηγήσεις και παρεμβάσεις στη δημόσια σφαίρα, κατάλληλες για το ευρύ κοινό.
Η δημόσια ιστορία σήμερα, εκμεταλλευόμενη τη μνήμη, αναπτύσσεται γύρω από κομβικά επεισόδια του τελευταίου αιώνα. Αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν επιλέγονται και γεγονότα του λιγότερο εγγύτερου και του απώτερου παρελθόντος προς ανα-συζήτηση. Είναι το παρόν όμως που αποφασίζει τι από το παρελθόν θ’ αναδειχθεί, θέτοντας καίρια ερωτήματα, μέσω των οποίων αναζητά απαντήσεις σε σύγχρονα προβλήματα. «Ανασυνθέτουμε το παρελθόν από τα ίχνη που αυτό αφήνει, άρα νοιαζόμαστε για τη γνησιότητά τους, και το ανασυνθέτουμε αποφεύγοντας να προβάλλουμε πάνω του τις σημερινές μας αξίες, και αυτό είναι Ιστορία. Από την άλλη η παραποίηση ή αποσιώπηση στοιχείων του παρελθόντος εκφράζει τους τρόπους με τους οποίους το ιδεολογικό και πολιτικό παρόν επιλέγει να συνομιλήσει με το παρελθόν, και αυτό μελετάει η Δημόσια ιστορία∙ πώς, δηλαδή, το εκάστοτε παρόν αξιοποιεί την πολιτιστική του κληρονομιά». Οι αναθεωρήσεις, επομένως, για να γίνουν πειστικές και να καταξιωθούν, οφείλουν να στηρίζονται σε νέα ευρήματα και όχι σε αυθαίρετες «επηρεαζόμενες» κρίσεις και απόψεις. «Δουλειά των ιστορικών είναι να καταδείξουν τα σαθρά θεμέλια των αυθαίρετων αναθεωρήσεων και ευθύνη των δημόσιων ιστορικών είναι να διαχέουν στο ευρύ κοινό την έγκυρη ιστορία με τρόπο εύληπτο και ελκυστικό», εφόσον οι πολίτες στην καθημερινότητά τους δεν έχουν τον χρόνο ούτε τη δύναμη να αποκωδικοποιούν την ιστορία και επομένως χρέος των ειδικών είναι «να εντάσσουν στο οπτικό τους πεδίο καθαρές, πειστικές εικόνες για την έγκυρη ανασυγκρότηση του παρελθόντος». Επομένως, σύμφωνα με τον Χάρη Αθανασιάδη, «ανασυνθέτουμε το παρελθόν όπως μας καθοδηγούν τα θεωρητικά και μεθοδολογικά μας εργαλεία κι όχι όπως μας προτρέπουν οι σειρήνες της ιδεολογίας μας».
Κλείνοντας ο καθηγητής τόνισε πως ο ιστορικός έχει τη δυνατότητα να εντοπίσει και να ανασύρει μέσα από τον δημόσιο λόγο όλα εκείνα τα στοιχεία που δομούν την ιστορική κουλτούρα του λαού και συνόψισε τη Δημόσια Ιστορία σε «όλες εκείνες τις αναπαραστάσεις στη δημόσια σφαίρα για το εθνικό και κοινωνικό μας παρελθόν» αλλά και στη «μελέτη αυτών ώστε να προκύψει όσο γίνεται πιο έγκυρη, βασισμένη στα πορίσματα της επιστημονικής ιστορίας, η ιστορική μας κουλτούρα με τη συμβολή, σήμερα, της πολύμορφης τέχνης: λόγος, εικόνα, παραδοσιακές καλές τέχνες, σύγχρονη τεχνολογία».