Με επιστολή του το μήνα Αύγουστο, ο υπουργός Εσωτερικών ζήτησε από τους Δήμους και τις περιφέρειες της χώρας να καταθέσουν τις προτάσεις τους για τη θεσμική βελτίωση του Καλλικράτη. Ήδη η παράταξή μας « Θεσσαλών Δύναμη» αναλαμβάνει την πρωτοβουλία, με συγκεκριμένη παρέμβαση της περιφερειακής συμβούλου Λάρισας κ. Λίτσας Λιακούλη προς τον πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου, να προκαλέσει ειδική συνεδρίαση του Συμβουλίου για το θέμα αυτό.
Εκτιμώντας ότι πρόκειται για ένα ιδιαιτέρως σοβαρό ζήτημα στην παρούσα συγκυρία εξόντωσης της Αυτοδιοίκησης από τις πολιτικές του κεντρικού Κράτους, σας αποστέλλω την εισήγησή μου για το θέμα, αναμένοντας σχόλια και παρατηρήσεις σας.
Ο Επικεφαλής της «Θεσσαλών Δύναμη»
Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Περιφερειών
Απ. Παπατόλιας
ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟ «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»
Αγαπητοί συνάδελφοι, η Κυβέρνηση ξεκίνησε ένα νέο κύκλο διαβούλευσης για αλλαγές στον Καλλικράτη. Είναι αλήθεια ότι πολλά πρέπει να αλλάξουν και σε ακόμη ριζικότερη κατεύθυνση για να μπορούμε να μιλάμε με όρους πολιτικής αξιοπιστίας για αποδοτική και αποτελεσματική Αυτοδιοίκηση.
Από τη δεκαετία του ’80 έχουν προωθηθεί σημαντικές αλλαγές στη δομή και λειτουργία της αυτοδιοίκησης και των αποκεντρωμένων δομών του κράτους με στόχο την υπέρβαση του συγκεντρωτισμού, την ενίσχυση των θεσμών άμεσης συμμετοχής των πολιτών και τη βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας στη λειτουργία του κράτους. Με αλλεπάλληλα κύματα μεταφοράς αρμοδιοτήτων προς την αυτοδιοίκηση και τις περιφερειακές υπηρεσίες, με την καθιέρωση θεσμών λαϊκής συμμετοχής, με την ενθάρρυνση της επιχειρηματικής δραστηριότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης και με την καθιέρωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων αναβαθμίστηκε η θέση της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πολιτικο-διοικητικό μας σύστημα.
Παρά τη σημαντική πρόοδο που συντελέστηκε, δεν έλειψαν ωστόσο οι σοβαρές παθογένειες, οι οποίες εντοπίζονται κυρίως στο τρίπτυχο αναποτελεσματικότητα-αδιαφάνεια-κακοδιοίκηση. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. έχουν προχωρήσει σε αλλαγές με σκοπό την αντιμετώπιση προβλημάτων που οφείλονται στον κατακερματισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δομών, διαδικασιών και πρακτικών του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Χώρες όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ισπανία, η Δανία, η Γαλλία προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε αναγκαστικές ή εθελούσιες συνενώσεις όμορων δήμων και κοινοτήτων, καθώς και στην εμβάθυνση των θεσμών διαδημοτικής συνεργασίας μέσω της σύστασης διαδημοτικών αναπτυξιακών συνδέσμων και της σύναψης διαδημοτικών συμβάσεων με στόχο την παροχή υπηρεσιών και την κατασκευή έργων.
Βασικές διακηρυγμένες αρχές του ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ ήταν αφ’ ενός ο δραστικός περιορισμός των διοικητικών δομών σε δύο πλέον μόνο βαθμούς αυτοδιοίκησης, τους Δήμους και τις Περιφέρειες, και μία Αποκεντρωμένη Διοίκηση, αφ΄ετέρου η οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων των δύο βαθμών της αυτοδιοίκησης επί της αρχής της εγγύτητας προς τον πολίτη. Έτσι, οι δύο βαθμοί λειτουργούν μόνο εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που τους απονέμονται, ενώ οι σχέσεις τους δεν είναι σχέσεις ιεραρχίας και ελέγχου, αλλά σχέσεις συνεργασίας και συναλληλίας.
Οι νέες δομές, λιγότερες και πιο ενισχυμένες, θα μπορούσαν έτσι να εντάξουν καλύτερα στον τρόπο λειτουργίας τους τις βασικές αρχές της Συνθήκης της Λισσαβόνας, δηλαδή της εγγύτητας και της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης (διαδικασία λήψης αποφάσεων, διοικητική και οικονομική διαφάνεια, εκλογικές διαδικασίες, συμμετοχή κοινωνίας των πολιτών), της διοικητικής εξωστρέφειας και της συμμετοχικής δημοκρατίας.
Είναι αλήθεια ότι η μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης με το πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας», βελτίωσε αισθητά τη θεσμική αρχιτεκτονική της τοπικής αυτοδιοίκησης, αφού από τους 6.500 Δήμους και Κοινότητες, φτάσαμε στους 1034. Όμως, η Πολιτεία δεν στήριξε ουσιαστικά τους νέους ΟΤΑ με πολιτικές προγραμματικής, οργανωτικής και λειτουργικής αναβάθμισης, καθώς και με επαρκή χρηματοδότηση, ούτε προχώρησε σε μια σχεδιασμένη, με ενιαίο τρόπο, και ολοκληρωμένη αλλαγή του διοικητικού συστήματος της χώρας. Το αποτέλεσμα ήταν το βήμα να μείνει μετέωρο. Οι αρμοδιότητες που δόθηκαν στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήταν εξαρχής σε μεγάλο βαθμό γραφειοκρατικού διεκπεραιωτικού χαρακτήρα, που δυσχέραναν την αποτελεσματικότητα του θεσμού, παρά τις προσπάθειες των αιρετών, οι οποίοι με περιορισμένα μέσα και προσωπικό, προσπάθησαν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις.
Με το πρόγραμμα Καλλικράτης οι ΟΤΑ πρώτου βαθμού έγιναν 325, ενώ καθιερώθηκαν οι 13 αιρετές Περιφέρειες και οι 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, στη θέση των 57 καταργούμενων Νομαρχιών και Διευρυμένων Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων και των 13 κρατικών Περιφερειών.
Ας μην ξεχνάμε ότι η αλλαγή στην Αυτοδιοίκηση ήταν ένα ώριμο αίτημα δικό μας. Σε όλα τα συνέδρια από το 2003 και μετά, και ιδίως στο συνέδριο της Δράμας το 2007, βασικό θέμα ήταν η μεταρρύθμιση της Αυτοδιοίκησης. Για αυτό λοιπόν η κριτική μας θα πρέπει να είναι αυστηρή και εποικοδομητική, αλλά όχι ισοπεδωτική. Πολλά από αυτά που καταφέραμε, τα κερδίσαμε με πολλούς αγώνες. Έχει κανείς την εντύπωση πως ήταν εύκολο να περάσει το ΕΣΠΑ από το κράτος στις αιρετές Περιφέρειες; Έστω και αυτό το μικρό κομμάτι που πέρασε, τα ΠΕΠ, ήθελε μεγάλη γενναιότητα και μεγάλο αγώνα για να μπορέσουμε να ξεπεράσουμε τη δυσπιστία απέναντι στη Αυτοδιοίκηση.
Δυστυχώς, η μεταρρύθμιση αυτή συνέπεσε χρονικά με την πρωτοφανή δημοσιονομική στενότητα που αντιμετωπίζουμε, τις κεντρικές πολιτικές οριζόντιας περικοπής πόρων από παντού, αλλά και τη δραστική αύξηση των αναγκών των πολιτών σε κοινωνικές παροχές. Παροχές που το κράτος δεν μπορεί πλέον να εξασφαλίσει για τους πολίτες, καλείται πλέον η Τοπική Αυτοδιοίκηση να κρατήσει σε ανεκτό επίπεδο, προκειμένου να μην καταρρεύσει εντελώς ο κοινωνικός ιστός.
Ακούμε καθημερινά ότι η Κυβέρνηση αγωνίζεται να περικόψει το περιττό «λίπος» από τις δημόσιες δαπάνες και να εξορθολογίσει τα έξοδα. Οι κυβερνώντες οφείλουν να αντιληφθούν ότι σε σχέση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι περικοπές έχουν ξεπεράσει εδώ και καιρό το «λίπος» και έχουν φτάσει μέχρι το «κόκκαλο». Δικαιούμαστε επομένως να κάνουμε λόγο όχι απλώς για διόρθωση, αλλά για ανατροπή αυτών των παράλογων και αντιαυτοδιοικητικών πολιτικών.
Η μεγαλύτερη ατυχία του «Καλλικράτη» είναι ότι συνέπεσε με την πρωτοφανή δημοσιονομική κρίση και την έναρξη εφαρμογής των μνημονιακών πολιτικών. Στην ουσία δεν υπήρχε καθόλου χρόνος προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα, και αυτό εύλογα δημιουργεί τριβές, προβλήματα και λάθη. Αν η μεταρρύθμιση είχε ξεκινήσει πιο πριν, όταν «επανίδρυση» ακούγαμε και «επανίδρυση» δεν βλέπαμε, ίσως να μην είχαμε φτάσει να τρέχουμε μέσα σε λίγους μήνες να προλάβουμε να ψηφίσουμε ένα νόμο και να εφαρμόσουμε μια τόσο μεγάλη θεσμική αλλαγή. Στην πορεία, ο θεσμός του «Καλλικράτη» εκφυλίστηκε ως εργαλείο για την εφαρμογή των ατελέσφορων πολιτικών του Μνημονίου, χάνοντας την αρχική προωθητική θεσμική του δύναμη.
Δεν πρέπει ωστόσο να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι ο Καλλικράτης στην Αυτοδιοίκηση, παρά τις μεγάλες αδυναμίες του, συμμάζεψε σε μεγάλο βαθμό τα πράγματα, εγκαθιστώντας οργανωτικές και λειτουργικές οικονομίες κλίμακας. Το πρόβλημα είναι ότι δεν εφαρμόστηκε η ίδια προσέγγιση και στο Κεντρικό Κράτος. Πού είναι ο Καλλικράτης στην Υγεία, ο Καλλικράτης στα Υπουργεία, ο Καλλικράτης στα Πανεπιστήμια, ο Καλλικράτης στις ΔΕΚΟ, ο Καλλικράτης στις Ανώνυμες Εταιρείες του Δημοσίου; Αν είχαμε έγκαιρα κάνει όλες τις διαρθρωτικές αλλαγές, δεν θα χρειαζόταν ούτε οι οριζόντιες περικοπές ούτε οι εφεδρείες. Σύμφωνα με την επίσημη Έκθεση του ΟΟΣΑ το κόστος της γραφειοκρατίας στην Ελλάδα είναι 16 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. Τα τελευταία δέκα χρόνια δηλαδή, ανέρχεται σε 160 δις. Όσο το μισό δημόσιο χρέος της χώρας. Ποιος μας εμπόδισε όλα αυτά τα χρόνια να αντιμετωπίσουμε τη γραφειοκρατία; Ποιο αόρατο χέρι αντιστέκεται και εμποδίζει κάθε προσπάθεια για εξορθολογισμό, και διαιωνίζει ένα αντιπαραγωγικό και αποτυχημένο μοντέλο ανάπτυξης;
Όταν εξαγγέλθηκε το Πρόγραμμα Καλλικράτης, περιλάμβανε πολλές σοβαρές αλλαγές. Πολλές από αυτές όμως έμειναν στα χαρτιά και δεν εφαρμόστηκαν στην πράξη. Ενδεικτικά σας διαβάζω από την Αιτιολογική Έκθεση του νομοσχεδίου που κατατέθηκε το Μάιο του 2010 στη Βουλή:
Οι 20 μεγάλες καινοτομίες του «Καλλικράτη»
Η Νέα Αρχιτεκτονική του «Καλλικράτη» θεμελιώνει:
- Ισχυρούς δήμους με ουσιαστικές αρμοδιότητες για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη
- Αιρετές περιφέρειες που σχεδιάζουν την ανάπτυξη
- Αποκεντρωμένη κρατική διοίκηση επιτελικού χαρακτήρα
- Συνολική ετήσια εξοικονόμηση 1.185.000.000 ευρώ από τον περιορισμό λειτουργικών δαπανών και την ορθολογική αξιοποίηση υπαρχόντων πόρων. Επιπλέον εξοικονόμηση 75.000.000 ευρώ ανά εκλογική περίοδο λόγω της σύμπτωσης με τις ευρωεκλογές. Οι δραστικές συνενώσεις επηρεάζουν το σύνολο της δομής και λειτουργίας των ΟΤΑ οδηγώντας σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων. Για παράδειγμα, ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων από 16.150 που είναι σήμερα περιορίζεται στους μισούς περίπου. Επίσης οι 195 θέσεις Αντινομαρχών αντικαθίστανται από τις μισές Αντιπεριφερειαρχών και οι 1.496 νομαρχιακοί σύμβουλοι αντικαθίστανται από 703 περιφερειακούς συμβούλους. Συνολικά οι περισσότερες από 50.000 θέσεις πολιτικού προσωπικού μειώνονται σε 25.000 θέσεις. Μόνο από τη μείωση αυτών των θέσεων πραγματοποιείται εξοικονόμηση της τάξης του 60%.
- Τα 6.000 ΝΠΔΔ και επιχειρήσεις των Δήμων που υπάρχουν σήμερα περιορίζονται σε λιγότερα από 2.000 (Άρθρα 194-204). Τα 60.000 περίπου μέλη των διοικήσεων των Διοικητικών Συμβουλίων των δημοτικών επιχειρήσεων των ΟΤΑ, μειώνονται κατά 40.000 σε 20.000 μέλη Διοικητικών Συμβουλίων δημοτικών επιχειρήσεων. Δημιουργείται ένα πλαίσιο διαφανούς και ορθολογικής λειτουργίας των δημοτικών επιχειρήσεων και των ΝΠΔΔ αντίστοιχα.
- Οι εκλογές πλέον γίνονται κάθε (5) χρόνια μαζί με τις ευρωεκλογές, (άρθρα 9 και 114). Δίνουμε περισσότερο ωφέλιμο χρόνο σε κάθε αυτοδιοικητική αρχή να εφαρμόσει τις πολιτικές της. Εκτός από τις προφανείς εξοικονομήσεις από την ταυτόχρονη διεξαγωγή των εκλογών, δημιουργούμε συνθήκες και για μεγαλύτερη συμμετοχή στις ευρωεκλογές.
- Μεταφέρεται στην Περιφέρεια το σύνολο των αρμοδιοτήτων, που αφορούν τον αναπτυξιακό περιφερειακό προγραμματισμό. Στην αρμοδιότητα αυτή εντάσσεται, όχι μόνον η κατάρτιση και εκτέλεση των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, αλλά και η συμμετοχή στην όλη διαδικασία, κατάρτισης και εφαρμογής του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου αναφοράς (Ε.Σ.Π.Α.) για την προγραμματική περίοδο 2007-2013. (άρθρο 186Α). Οι αυτοδιοικούμενες Περιφέρειες γίνονται το θεσμικό όχημα της πράσινης ανάπτυξης.
- Οι Δήμοι αποκτούν αρμοδιότητες που σχετίζονται με τοπικά ζητήματα όπως η έκδοση οικοδομικών αδειών, η κοινωνική πρόνοια και επαγγελματικές άδειες. Οι πολίτες εξυπηρετούνται άμεσα για ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητά τους.
- Οι Περιφέρειες αποκτούν ευρύτατες αρμοδιότητες που αποκεντρώνονται από υπουργεία όπως ο αναπτυξιακός σχεδιασμός, η Δημόσια Υγεία και η κατασκευή έργων.
- Τίθενται προϋποθέσεις και διαδικασίες για τη λήψη δανείου από τους ΟΤΑ. (άρθρο 264). Για να μην υπάρξουν στο μέλλον ξανά περιπτώσεις υπερδανεισμένων Δήμων καθιερώνουμε αυστηρά όρια και κριτήρια δανεισμού. Γιατί οι υπερβολικοί αυτοί δανεισμοί δεν έχουν αντίκτυπο μόνο στα χρέη κάθε δήμου, αλλά συνυπολογίζονται και στο δημόσιο χρέος της χώρας.
- Ειδικό πρόγραμμα εξυγίανσης στο οποίο υπάγονται οι υπερχρεωμένοι Δήμοι, (άρθρο 262). Στις περιπτώσεις που η εξυγίανση αφορά μόνο έναν από τους ΟΤΑ που συνενώνονται, το πρόγραμμα εφαρμόζεται για το συγκεκριμένο συνενούμενο υπερχρεωμένο δήμο που αποτελεί μέρος του νέου Καλλικράτειου Δήμου.
- Οι δαπάνες όλων των δήμων και των περιφερειών, όλων των νομικών προσώπων και επιχειρήσεων τους υπάγονται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, (άρθρο 275). Για να μην ξοδεύεται ούτε ένα ευρώ με αδιαφανείς διαδικασίες. Σήμερα 500 Δήμοι δεν υπάγονται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Σήμερα καμία επιχείρηση ή ΝΠΔΔ δεν υπάγεται στον προληπτικό έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
- Το Ελεγκτικό Συνέδριο πραγματοποιεί γενικευμένο προσυμβατικό έλεγχο νομιμότητας σε συμβάσεις άνω των 100.000 ευρώ την οποία συνάπτουν οι δήμοι, οι περιφέρειες και τα νομικά τους πρόσωπα καθώς και οι επιχειρήσεις τους, (άρθρο 278). Σήμερα ο προσυμβατικός έλεγχος πραγματοποιείται μόνο για συμβάσεις άνω του 1.000.000 ευρώ και δεν αφορά ΝΠΔΔ και επιχειρήσεις της αυτοδιοίκησης.
- Ο ελεγκτής νομιμότητας, που προΐσταται της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας Ο.Τ.Α., είναι ανώτατος υπάλληλος με πενταετή θητεία. Η επιλογή του γίνεται από το Ειδικό Συμβούλιο Επιλογής Προϊσταμένων (ΕΙ.Σ.Ε.Π.), (άρθρο 216). Σήμερα τον έλεγχο νομιμότητας ασκεί ο Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας, μετακλητός υπάλληλος δηλαδή διορισμένος από την εκάστοτε κυβέρνηση.
- Κάθε αρμοδιότητα, κάθε εξουσία πάει στο εγγύτερο δυνατό σημείο για τον πολίτη. Σε κάθε συνενούμενο δήμο παραμένει το σύνολο των υπηρεσιών ενώ προβλέπεται αντιδήμαρχος που θα μεριμνά για τις τοπικές υποθέσεις. Θεσμοθετούνται αντιδήμαρχοι και αντιπεριφερειάρχες με τοπική αρμοδιότητα, (άρθρα 59 και 160 αντίστοιχα).
- Συστήνονται παντού Τοπικές και Δημοτικές Κοινότητες που αντικαθιστούν τα σημερινά Τοπικά και Δημοτικά Διαμερίσματα. (άρθρα 79,80-93). Γιατί η Κοινότητα, Δημοτική (πάνω από 2.000 κατοίκους) και Τοπική (κάτω από 2.000 κατοίκους), είναι το κύτταρο των νέων ισχυρών Δήμων που αναζωογονεί ο «Καλλικράτης». Επιπλέον ενισχύεται η ενδοδημοτική αποκέντρωση με την απόδοση ενισχυμένων αρμοδιοτήτων στις κοινότητες.
- Oι νέοι μπορούν να εκλέγονται και να συμμετέχουν ενεργά στα κοινά από 18 ετών. Αίρεται το ελάχιστο του 21ου έτους για συμμετοχή στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης. (άρθρο 13). Στόχος να δώσουμε στους νέους από 18 ετών την ευκαιρία να διαμορφώσουν το μέλλον του τόπου τους.
- Καθιερώνεται ο θεσμός του «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» σε κάθε Δήμο και Περιφέρεια με αποστολή την έγκαιρη καταπολέμηση της κακοδιοίκησης, τη διασφάλιση της αμεροληψίας των αυτοδιοικητικών αρχών, την βελτίωση της εξυπηρέτησης των πολιτών και των επιχειρήσεων, καθώς και την αποσυμφόρηση αιρετών οργάνων του δήμου και της περιφέρειας από την συσσώρευση αιτημάτων και παραπόνων των πολιτών, (άρθρο 77).
- Στους Δήμους και τις Περιφέρειες συστήνεται Επιτροπή Διαβούλευσης. Η Επιτροπή Διαβούλευσης προσφέρει για πρώτη φορά τη δυνατότητα συγκροτημένης, θεσμοποιημένης και ανοικτής συμμετοχής και ανταλλαγής επιχειρημάτων με εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας, (άρθρο 76).
- Δημιουργούνται δίπλα στα σημερινά 1.000 ΚΕΠ άλλα 1.200 επιπλέον «Δημοτικά e-ΚΕΠ». Για την εξυπηρέτηση του πολίτη ενισχύεται και εκσυγχρονίζεται ο θεσμός των δημοτικών ΚΕΠ, με τη δημιουργία μικρών, αποτελεσματικών «Δημοτικών e – ΚΕΠ», σε κάθε γειτονιά ή χωριό ανάλογα με τις ανάγκες εξυπηρέτησης, με τα οποία παρέχονται διοικητικές υπηρεσίες όσο το δυνατόν εγγύτερα στο πολίτη.
- Συστήνεται αρμόδια υπηρεσία υπεύθυνη για την παροχή διοικητικής βοήθειας σε άτομα που έχουν αντικειμενική αδυναμία προσπέλασης στους δήμους ή στα ΚΕΠ, (άρθρο 98). Για όλους τους ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινηθούν ή να χρησιμοποιήσουν τα σύγχρονα δημοτικά e-ΚΕΠ.
- Εισάγεται η έξυπνη «κάρτα του Δημότη», ξεκινά η υλοποίηση της «κάρτας του πολίτη». Για την άμεση ηλεκτρονική εξυπηρέτηση του πολίτη και έκδοση πιστοποιητικών αλλά και για συμμετοχή σε τοπικά δημοψηφίσματα.
- Για κάθε όργανο των Δήμων, και όλων των Νομικών Προσώπων τους εισάγεται υποχρέωση ανάρτησης κάθε απόφασής τους στο διαδίκτυο, προκειμένου αυτή να είναι εκτελεστή, (άρθρο 71). Πλήρης διαφάνεια σε όλες τις αποφάσεις, ίση πρόσβαση στην πληροφορία για όλους τους πολίτες. Για να γνωρίζει ο πολίτης πού πηγαίνει κάθε ευρώ από τη φορολόγησή του.
Από αυτές τις 20 μεγάλες καινοτομίες του Καλλικράτη, λίγες εφαρμόστηκαν και ακόμη λιγότερες στηρίχθηκαν πραγματικά. Φυσικά το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν και παραμένει το οικονομικό. Περικοπές στους ΚΑΠ που ξεπερνούν το 60%, μειωμένο ΠΔΕ και ΣΑΤΑ (για τους Δήμους), μειωμένα κονδύλια για προνοιακά και μεταφορές μαθητών και σωρεία χρεών που έρχονται από το παρελθόν. Στην πράξη, η Αυτοδιοίκηση, ενώ είχε την μικρότερη ευθύνη για την οικονομική κρίση, επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος.
Είναι, επίσης, αλήθεια ότι το πολιτικό και διοικητικό προσωπικό της Αυτοδιοίκησης υποδέχθηκε μέσω του «Καλλικράτη» ένα τεράστιο όγκο νέων και σύνθετων δημοσιονομικών και διοικητικών αρμοδιοτήτων, χωρίς καμία πίστωση χρόνου ή κάποια άξια λόγου στήριξη από το Κεντρικό Κράτος.
Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε ότι στο Μνημόνιο (με όλες τις εκδοχές του) δεν περιγράφονται με σαφήνεια οι περιοριστικές πολιτικές που πλήττουν την Αυτοδιοίκηση. Οι περικοπές, για παράδειγμα, ύψους 400 εκ. ευρώ στις λειτουργικές δαπάνες της Αυτοδιοίκησης δεν εμφανίζονται πουθενά στο επίσημο κείμενο, ενώ αντίθετα υπάρχει ρητή αναφορά στη μείωση των δαπανών του κράτους κατά 200 εκ. ευρώ. Το γεγονός αυτό φανερώνει αφενός ασυμμετρία στις πολιτικές εξοικονόμησης δαπανών-συνιστώντας υπέρμετρη επιβάρυνση της Αυτοδιοίκησης- και αφετέρου προδίδει τη σταθερή δυσπιστία τόσο του Κεντρικού Κράτους όσο και της Τρόικας απέναντι στους αυτοδιοικητικούς θεσμούς, οι οποίοι αντιμετωπίζονται ως σταθερή πηγή αφαίμαξης πόρων και προνομιακό πεδίο για την επιβολή κάθε λογής περιορισμών.
Η Αυτοδιοίκηση και ο «Καλλικράτης» μετετράπησαν έτσι σταδιακά ως ο «πολιορκητικός κριός» της εφαρμογής του Μνημονίου, χωρίς καμία πολιτική ιεράρχηση ή αξιολόγηση.
Ας αντιληφθούμε όλοι ότι η Αυτοδιοίκηση δεν ζητάει κάτι παράλογο. Ζητάμε να τροποποιηθεί το μείγμα πολιτικής που εξοντώνει την Αυτοδιοίκηση και μαζί μ’ αυτή τους ίδιους τους πολίτες.
Ζητάμε ακόμη να συμμετέχουμε στην Εθνική προσπάθεια ισότιμα με όλους τους άλλους φορείς του Δημοσίου. Γιατί σήμερα, από τη μια μας μεταβιβάζουν ευθύνες και χρέη, και από την άλλη μας κάνουν περικοπές 60%.
Η παράταξή μας υποστήριζε από την πρώτη στιγμή, ότι η επιτυχία των νέων σχημάτων θα εξαρτηθεί από τρεις παράγοντες:
α) Το είδος και το εύρος των αρμοδιοτήτων που θα τους εκχωρήσει η κεντρική κρατική εξουσία,
β) οι πόροι, που θα τους δοθούν για να μπορούν να ανταποκριθούν στο έργο που θα τους ανατεθεί,
γ) η διασφάλιση διαφάνειας και ελέγχου στη λειτουργία τους.
Το θέμα είναι αν θα προχωρήσει η Κυβέρνηση σε μια ειλικρινή και εποικοδομητική συζήτηση ή αν οι αλλαγές στον Καλλικράτη είναι ένα τρικ για να συζητάμε για καιρό τα θεσμικά και να ξεχάσουμε τα οικονομικά προβλήματα και τις συνεχείς περικοπές.
Γιατί, επαναλαμβάνω, το μεγάλο πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης δεν είναι θεσμικό, είναι οικονομικό. Το πρόσφατο παρελθόν όμως μας έχει δείξει πως αν η κεντρική εξουσία θέλει να αποπροσανατολίσει τη συζήτηση, εξαγγέλλει μια μεταρρύθμιση, μια «επανίδρυση», μια θεσμική τομή, και πετά την μπάλα στην εξέδρα. Σήμερα, ενώ έχει ξεκινήσει η σχολική χρονιά, ακόμα δεν ξέρουμε σε ποιον θα ανήκει η αρμοδιότητα μεταφοράς των μαθητών, γιατί ακόμα εκκρεμεί η νομοθετική ρύθμιση. Ένα Κράτος που μέσα σε τρία χρόνια έχει αλλάξει τρεις φορές άποψη και έχει δώσει πέντε παρατάσεις στο θέμα της μεταφοράς των μαθητών, είναι σίγουρο ότι δεν μπορεί να σχεδιάσει αποτελεσματικά το μέλλον της χώρας.
Α.1. ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
- Να μη μειωθούν περαιτέρω οι Κ.Α.Π. και να μη μεταφερθεί στις Περιφέρειες η μισθοδοσία των υπαλλήλων τους (θυμάστε τι αγώνα δώσαμε για να μην μεταφερθεί η μισθοδοσία των υπαλλήλων στις Περιφέρειες, αλλά να παραμείνει στο Κράτος).
- Να δοθούν τα οφειλόμενα προηγούμενων ετών στις Περιφέρειες, καθώς και όσα αντιστοιχούν στη νέα σχολική χρονιά για τη «Μεταφορά των μαθητών».
- Να δοθούν τα οφειλόμενα στις Περιφέρειες για τις αρμοδιότητες που μεταφέρθηκαν μετά την 1.1.2011, έστω και εάν προβλεπόταν η μεταφορά αυτή στον «Καλλικράτη», διότι το κόστος για την άσκησή τους δεν είχε περιληφθεί στους Κ.Α.Π. Επίσης, να δοθούν τα οφειλόμενα στις Περιφέρειες για τις αρμοδιότητες που μεταφέρθηκαν με νεότερους νόμους (μετά τον «Καλλικράτη»).
- Να μη γίνει καμία μεταφορά αρμοδιότητας στις Περιφέρειες χωρίς προηγούμενη σύμφωνη γνώμη της ΕΝΠΕ, προκειμένου να διασφαλιστούν οι απαραίτητες οικονομικές και οργανωτικές προϋποθέσεις.
Β.1. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ
Μέσα στα δύο χρόνια από την ψήφιση του Καλλικράτη, έχουμε 15 νομοσχέδια που ψηφίστηκαν και έκαναν αλλαγές και τροποποιήσεις . Πιθανόν να είναι και περισσότερες. Τις πιο πολλές τις μαθαίνουμε από τον Τύπο. Τελευταίο παράδειγμα οι κεραίες καλωδιακής τηλεόρασης. Προτείνω να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της επικάλυψης των αρμοδιοτήτων μεταξύ Υπουργείων – Αποκεντρωμένων Διοικήσεων – Περιφερειών – Δήμων κυρίως στα ακόλουθα πεδία :
- Αδειοδότηση επαγγελματικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας στους τομείς :
- Αγροτικής Οικονομίας (Γεωργίας – Κτηνοτροφίας – Αλιείας)
- Ανάπτυξης (Φυσικών Πόρων – Ενέργειας – Βιομηχανίας – Απασχόλησης – Εμπορίου – Τουρισμού)
- Μεταφορών – Επικοινωνιών
- Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας
- Αδειοδότηση των έργων και επενδύσεων περιφερειακής και τοπικής σημασίας (με βάση τα εκάστοτε εγκεκριμένα χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια)
- Παρακολούθηση της κατάστασης του περιβάλλοντος και εφαρμογή του κανονιστικού πλαισίου προστασίας του περιβάλλοντος (έδαφος, αέρας, θάλασσα), π.χ. έγκριση Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
- Διαχείριση των υδάτων
- Διαχείριση των στερεών και των υγρών αποβλήτων
- Διαχείριση των κινδύνων από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές – Πολιτική προστασία
- Ανάδειξη των πολιτιστικών πόρων και προώθηση του τουρισμού
- Διοίκηση της ενδοπεριφερειακής συγκοινωνίας
- Παρακολούθηση της λειτουργίας και συντήρηση των συγκοινωνιακών έργων περιφερειακής και τοπικής σημασίας
- Διαχείριση των δημόσιων ακινήτων και υποδομών περιφερειακής και τοπικής σημασίας, των πάρκων και των ορεινών όγκων
- Διαχείριση των μαρινών και των παράκτιων εγκαταστάσεων
- Παιδείας – Πολιτισμού – Αθλητισμού
Πάντως, πριν τις 31.12.2012, είναι αναγκαίο να επανεξεταστούν οι διατάξεις του Νόμου 3852/2010 (Πρόγραμμα «Καλλικράτης») που αφορούν την εφαρμογή, από 01.01.2013, ορισμένων διατάξεων του Νόμου. Για παράδειγμα προτείνω :
- Να παραταθεί η προθεσμία έναρξης της άσκησης των πρόσθετων αρμοδιοτήτων που μεταφέρονται στους Δήμους από τις Περιφέρειες από 01.01.2013, σύμφωνα με την παραγρ. 1 β΄ του άρθρου 95 του Νόμου 3852/2010 και να εφαρμοστεί η σχετική διάταξη αφού προηγουμένως προσδιοριστούν και συμφωνηθούν από την ΕΝΠΕ και την ΚΕΔΕ οι οικονομικοί πόροι που προβλέπει η παραγρ. 6 β΄ του ίδιου άρθρου.
- Να παραταθεί η προθεσμία έναρξης της άσκησης των πρόσθετων αρμοδιοτήτων που απονέμονται στους νησιωτικούς Δήμους από τις Περιφέρειες από 01.01.2013, σύμφωνα με το άρθρο 204 του Νόμου 3852/2010 και να εφαρμοστεί η σχετική διάταξη αφού προηγουμένως προσδιοριστούν και συμφωνηθούν από την ΕΝΠΕ και την ΚΕΔΕ οι οικονομικοί πόροι που προβλέπει η παραγρ. 2 του άρθρου 206 του ίδιου Νόμου.
Β.2. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ –
– ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
Σχετικά με τον χωροταξικό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό προτείνω τα ακόλουθα :
- Νομοθετική ρύθμιση ώστε το Χωροταξικό Σχέδιο κάθε Περιφέρειας να εκπονείται και να εποπτεύεται η εφαρμογή του, από κοινό όργανο που συστήνουν το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και η αντίστοιχη Περιφέρεια.
- Νομοθετική ρύθμιση ώστε τα Πολεοδομικά Σχέδια κάθε περιοχής να εκπονούνται από τον αντίστοιχο Δήμο, να εγκρίνονται και να εποπτεύονται κατά την εφαρμογή τους από κοινό όργανο που θα συστήνει το ΥΠΕΚΑ με τη συμμετοχή της Περιφέρειας και της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (Π.Ε.Δ.).
- Πρόγραμμα Εφαρμογής των ανωτέρω νομοθετικών ρυθμίσεων και υποστήριξης των Περιφερειών και των Δήμων στην ολοκλήρωση των Χωροταξικών και των Πολεοδομικών Σχεδίων τους και τη συστηματική παρακολούθηση της εφαρμογής τους.
Σχετικά με τον Αναπτυξιακό Προγραμματισμό και την εκπόνηση και εφαρμογή των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων προτείνω τα ακόλουθα :
- Επικαιροποίηση του κανονιστικού πλαισίου (Ν.1622/1986) που αφορά :
τον αναπτυξιακό προγραμματισμό σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, τη ρύθμιση της συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων, των Περιφερειών και των Δήμων, τη χρηματοδότηση και την εφαρμογή των αναπτυξιακών προγραμμάτων. Συγκρότηση κοινού οργάνου κάθε Περιφέρειας με την αντίστοιχη Π.Ε.Δ. για τη συστηματική συνεργασία της Περιφέρειας και των Δήμων προκειμένου να διασφαλιστεί ο συντονισμός της περιφερειακής και της τοπικής αναπτυξιακής πολιτικής.
- Με νομοθετική ρύθμιση, κάθε Περιφέρεια αναλαμβάνει να προωθήσει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα στην περιοχή της και να διασφαλίσει την ελκυστικότητα της Περιφέρειας για επενδύσεις. Οι Περιφέρειες αναλαμβάνουν εντός τριετίας όλες τις αρμοδιότητες προώθησης, έγκρισης και υποστήριξης των ιδιωτικών επενδύσεων περιφερειακής σημασίας. Πριν την έγκριση των ιδιωτικών επενδύσεων εθνικής σημασίας προηγείται η διατύπωση της γνώμης της αντίστοιχης Περιφέρειας.
- Βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου που αφορά την παραγωγή των δημοσίων τεχνικών έργων και των έργων και δράσεων κάθε κατηγορίας που περιλαμβάνονται στα αναπτυξιακά προγράμματα και ιδίως στα συγχρηματοδοτούμενα επιχειρησιακά προγράμματα (σχετικά με τις απαλλοτριώσεις, τις αδειοδοτήσεις, τη μελέτη και κατασκευή των έργων, τις προμήθειες, τον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, τις Συμβάσεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα κλπ.).
- Προετοιμασία εν όψει της νέας προγραμματικής περιόδου (2014–2020) για τον σχεδιασμό της περιφερειακής πολιτικής και τα νέα περιφερειακά και τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα. Διεύρυνση του ρόλου των Περιφερειών και των Δήμων στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των συγχρηματοδοτούμενων επιχειρησιακών προγραμμάτων της περιόδου 2014–2020.
- Πρόγραμμα Συλλογικής Υποστήριξης των Περιφερειών για την εφαρμογή των ανωτέρω κανονιστικών ρυθμίσεων, τον λειτουργικό εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας αναπτυξιακού προγραμματισμού των Περιφερειών (με συντονισμένη αξιοποίηση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων «Διοικητική Μεταρρύθμιση» και «Ψηφιακή Σύγκλιση»).
Β.3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Χρειάζεται η αξιολόγηση της λειτουργίας των Επιτροπών του Περιφερειακού Συμβουλίου και των Μητροπολιτικών Επιτροπών, καθώς και η πιθανή αναθεώρηση του ρόλου και της λειτουργίας τους.
Χρειάζεται η βελτίωση του θεσμού του Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης και η ριζική αναθεώρηση του θεσμού της Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης και γενικότερα των θεσμών που δεν έχουν διοικητικό χαρακτήρα, αλλά αφορούν την ανάδειξη των δημοκρατικών αξιών και την αναβάθμιση της πολιτικής συμμετοχής.
- ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ – ΚΟΜΜΑΤΑ – ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΝΑ ΣΥΝΝΕΝΟΗΘΟΥΝ
- Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ 27 (ΟΛΑ ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΙ – ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ)
- ΜΕ ΤΟΣΑ ΣΩΜΑΤΑ ΕΛΕΓΚΤΩΝ (ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ- ΣΩΜΑ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ – ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ – ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Κ.Λ.Π.) ΚΑΙ ΠΑΡΟΛΑ ΑΥΤΑ Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ ΚΑΙ Η ΚΑΚΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΣΕ ΥΨΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ.
Η συγκεντρωτική δομή της διοίκησης και η συσσώρευση τεράστιου όγκου εκτελεστικής φύσης λειτουργιών στα υπουργεία οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων των πολιτών και αποσπούν σημαντική ενέργεια και πόρους από τον στρατηγικό σχεδιασμό και τη χάραξη πολιτικής στον τομέα ευθύνης τους. Η συχνή επικάλυψη αρμοδιοτήτων και λειτουργιών δημιουργούν τεράστιο διοικητικό κόστος, σύγχυση και δυσφορία στον πολίτη και διάχυση της διοικητικής ευθύνης.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι μετά την κατάργηση του Κώδικα Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων και τη θέσπιση του Καλλικράτη, ακόμα δεν έχουμε έναν ενιαίο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ώστε για να ξέρουμε τι εφαρμόζουμε. Οι διάσπαρτες διατάξεις σε πολλά νομοθετήματα είναι ο κανόνας. Διατάξεις από το νόμο Καποδίστρια παραμένουν ακόμα σε ισχύ, ενώ ισχύουν και ακόμα παλαιότερες… Είναι αυτονόητο πως όλες αυτές οι ρυθμίσεις πρέπει να κωδικοποιηθούν σε ένα ενιαίο κείμενο για την Αυτοδιοίκηση.
Πολλές από τις αρμοδιότητες που είχαν αποδοθεί στις αιρετές Περιφέρειες με τον Καλλικράτη, επιστρέφουν στα Υπουργεία, ενώ άλλες που παραμένουν, δεν στηρίζονται επαρκώς για την αποτελεσματική άσκησή τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι αρμοδιότητες στα θέματα υγείας που με πρόσφατο νόμο επέστρεψαν στο Υπουργείο Υγείας, οι αρμοδιότητες για τη διαχείριση των απορριμμάτων, οι εγκρίσεις μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων κ.α.
Γνωρίζετε ότι τα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης βιώνουν τις χειρότερες ίσως ημέρες των τελευταίων δεκαετιών. Για πρώτη φορά κατοχυρώθηκαν νομοθετικά τα ετήσια έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να υπάρχει ένας στοιχειώδης προγραμματισμός. Παρά όμως την ρητή νομοθετική τους κατοχύρωση, δεν αποδίδονται στις Περιφέρειες οι θεσμοθετημένοι πόροι (2,4 % ΦΠΑ και 4% Φόρος Φυσικών και Νομικών Προσώπων).
Επίσης, αναλυτικά πρέπει να συζητηθούν και να ληφθούν αποφάσεις για επείγοντα προβλήματα. Ενδεικτικά αναφέρω: Την έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων που προβλέπονται στον Καλλικράτη και ακόμη εκκρεμεί η υπογραφή τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Π.Δ. για τα «αποφαινόμενα όργανα» των Περιφερειών, το Π.Δ. του άρθρου 268 του ν. 3852/2010 για την οικονομική διαχείριση των Περιφερειών και τη σύνταξη Ενιαίου Κωδικολογίου προκειμένου να καταστεί δυνατή η εφαρμογή του Ενιαίου Λογιστικού Σχεδίου στις Περιφέρειες, να εκδοθεί η Υπουργική Απόφαση του άρθρου 268 του Καλλικράτη περί του τύπου και του περιεχομένου του προϋπολογισμού των Περιφερειών, ώστε να καταρτίζεται ενιαία σε όλες τις Περιφέρειες και με κοινά αποδεκτό τρόπο.
Σε όλα αυτά τα ζητήματα πρέπει να δοθούν πλέον συγκεκριμένες απαντήσεις από τη νέα κυβέρνηση, συνοδευόμενες από την αναλυτική κοστολόγηση του όλου εγχειρήματος. Οι ουσιαστικές αλλαγές στον «Καλλικράτη» είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να δείξουμε στην ελληνική κοινωνία και τους ευρωπαίους εταίρους μας ότι κλείνει ο φαύλος κύκλος της γραφειοκρατίας, της αναποτελεσματικότητας και της αδιαφάνειας. Ας μην την σπαταλήσουμε, σκεφτόμενοι μικροπολιτικούς και κομματικούς συσχετισμούς και διευθετήσεις.
Σ’ αυτό το άκρως δυσμενές περιβάλλον η Αυτοδιοίκηση οφείλει να δώσει τη δική της απάντηση για μια προοδευτική διέξοδο από την κρίση, συμβάλλοντας ενεργά στην επεξεργασία ενός Εθνικού Σχεδίου για την ανασύνταξη της χώρας. Οφείλει, παρά τις αντιξοότητες, να λειτουργήσει ως γνήσιος πρωταγωνιστής της δημοκρατικής ανασυγκρότησης του τόπου. Ως αυθεντική και αποτελεσματική δύναμη κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής και ως εφαλτήριο για την αλλαγή του θεσμικού και παραγωγικού προτύπου μας.
Ας μην λησμονούμε ότι η Αυτοδιοίκηση έχει συνεισφέρει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο δημόσιο φορέα στην αντιμετώπιση της δημοσιονομικής κρίσης, έχοντας υποστεί μείωση των πόρων της κατά 60%!!! Σε πολλές περιπτώσεις οι μειώσεις αυτές έχουν αγγίξει το σκληρό πυρήνα των ανελαστικών λειτουργικών δαπανών, πλήττοντας όχι μόνο τις προσφερόμενες υπηρεσίες, αλλά και το διαθέσιμο εισόδημα των ίδιων των πολιτών.
Εντούτοις, μέσα σ’ αυτές τις πρωτόγνωρες συνθήκες, οι πολίτες συνεχίζουν να εμπιστεύονται την Αυτοδιοίκηση ως το μόνο δημόσιο θεσμό, ο οποίος αντιστέκεται στην προϊούσα φθορά του πολιτικού συστήματος, λειτουργώντας ως ανάχωμα στην κρίση αξιοπιστίας και ως πρακτικό στήριγμα αλληλεγγύης και συνοχής σ’ ένα περιβάλλον που καταρρέει.
Αξιοποιώντας τη σχέση εγγύτητας με τις τοπικές κοινωνίες, η Αυτοδιοίκηση πρέπει να θέσει σήμερα τη δική της ατζέντα, θωρακίζοντας πάνω απ’ όλα τον ίδιο τον θεσμό απέναντι στις συνέπειες της κρίσης, μέσα από την ολοκλήρωση της διοικητικής μεταρρύθμισης, τη διόρθωση του «Καλλικράτη», τη διεύρυνση της τοπικής δημοκρατίας και τη μεταρρύθμιση του Κεντρικού Κράτους σε μια πιο επιτελική κατεύθυνση.
Παράλληλα, η Αυτοδιοίκηση οφείλει να εγκαταλείψει την αμυντική και φοβική της νοοτροπία και να αναλάβει γενναίες πρωτοβουλίες στο πεδίο της πραγματικής οικονομίας και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας.
Τέλος, είναι ανάγκη να επεξεργαστεί ένα συνεκτικό σχέδιο άσκησης κοινωνικής πολιτικής, που θα αποτρέπει την ακραία κοινωνική ένδεια και θα αποτελεί το «ύστατο καταφύγιο» για τα θύματα της κρίσης.
Στο πλαίσιο αυτού του τρισδιάστατου ρόλου της –θεσμικού, αναπτυξιακού, κοινωνικού– η Αυτοδιοίκηση μπορεί πράγματι να αναδειχθεί σε «εθνικό πρωταθλητή» της ανασυγκρότησης της χώρας, εκπέμποντας αφενός ένα ισχυρό μήνυμα αποφασιστικότητας για την ανατροπή των ατελέσφορων και αντιπαραγωγικών πολιτικών του Κεντρικού Κράτους και αφετέρου πίστης στις αναγκαίες προοδευτικές και δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στο «σύστημα Ελλάδα». Αφήνοντας πίσω της, ωστόσο, τα αρχαϊκά και επικίνδυνα σύνδρομα του πτωχοπροδρομισμού, της άνευ όρων παραδόσεις στις πολιτικές του Μνημονίου, της μάχης οπισθοφυλακών και της συντηρητικής ομφαλοσκόπησης…