Η απόφαση 26/2014 του ΣτΕ για την εκτροπή του Αχελώου είναι η σημαντικότερη από όλες όσες προηγήθηκαν μέχρι σήμερα, και ήταν ήδη έξι. Είναι απόφαση σταθμός. Κυρίως γιατί για πρώτη φορά το Συμβούλιο μπαίνει στην ουσία της υπόθεσης, δηλαδή αποφαίνεται τόσο για τη σκοπιμότητα του έργου όσο και για τις οικονομικές και περιβαλλοντικές του διαστάσεις.
Μελετώντας με προσοχή την απόφαση γίνεται φανερό ότι η διοίκηση δεν έχει περιθώρια να επαναφέρει τη συζήτηση για την ολοκλήρωση της καταστροφικής αυτής ιδέας η οποία για δεκαετίες κατασπαταλά τεράστιους οικονομικούς πόρους, τραυματίζει το περιβάλλον και απειλεί με αφανισμό χωριά, οικισμούς και ένα ποτάμιο οικοσύστημα, τροφοδοτεί τη διαπλοκή και αναπαράγει το τοπικό πολιτικό προσωπικό στη Θεσσαλία.
Η απόφαση 26/2014 της Ολομέλεια του ΣτΕ αποδέχεται όλους τους λόγους ένστασης που είχαν προβάλει οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι φορείς που αντιτίθενται στην εκτροπή του Αχελώου, λόγω των παραβιάσεων
• του αρθ. 24 του Συντάγματος για την προστασία του περιβάλλοντος
• της κοινοτικής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα ύδατα
• της Οδηγίας 85/337/ΕΟΚ για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων
• της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τους οικοτόπους και τα είδη
• της Σύμβασης της Γρανάδας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς
Και συνεπώς αποφαίνεται ότι τα έργα της εκτροπής του ποταμού δεν είναι συμβατά με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτή δε η σαφής θέση είναι και η φράση κλειδί που καθιστά την απόφαση αυτή καθαυτή, ιστορική. Παίρνει όμως θέση και στα μελλοντικά σχέδια της διοίκησης και αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Γνωρίζουμε όλοι μας ότι η εκτροπή αφορούσε αρχικά 1,1 δις κυβικά μέτρα νερού, στη συνέχεια και μετά από ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ, περάσαμε στη «μικρή εκτροπή» των 600 εκ. κυβικών μέτρων, ενώ σήμερα με τα υπό έγκριση σχέδια διαχείρισης υδάτων Δυτικής Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, προβλέπονται 250 εκ. κυβικών μέτρων. Παρόλο που η διοίκηση με τα υπό έγκριση σχέδια επιχειρεί να παρακάμψει τις αποφάσεις του ΣτΕ, το δικαστήριο ήδη με την απόφαση 16/2014 θέτει σοβαρά ζητήματα νομιμότητας των σχεδίων αυτών. Κυρίως αμφισβητεί τη δυνατότητα της, εκ των υστέρων «νομιμοποίησης» περιβαλλοντικών όρων, προσαρμογής δηλαδή των σχεδίων διαχείρισης στα ήδη προγραμματισμένα και κατασκευασμένα έργα της εκτροπής. Δεν μπορεί δηλαδή το έργο να διολισθαίνει από αρδευτικό σε ενεργειακό, και από εκεί σε υδρευτικό περιβαλλοντικό. Και όλα αυτά τη στιγμή που όλα τα τεχνικά χαρακτηριστικά του σχεδίου παραμένουν αναλλοίωτα, δηλαδή τα ύψη φραγμάτων, διατομές σηράγγων κ.λπ. είναι στα μεγέθη της εκτροπής 1,1 δις κυβ μέτρων νερού! Η απόφαση παίρνει επίσης θέση και στη μελλοντική απεμπλοκή –μέσω των σχεδίων διαχείρισης νερών– του φράγματος Μεσοχώρας και της λειτουργίας του ως αμιγώς ενεργειακού έργου (παρ 14, σελ. 31,32 ), ακυρώνοντας επί της ουσίας αυτή την προοπτική.
Ας δούμε όμως μια σειρά από πολιτικές πλευρές αυτού του έργου, έτσι όπως επισημαίνονται και στην απόφαση του ΣτΕ. Κατ’ αρχήν επιβεβαιώνεται πανηγυρικά η άποψη του κινήματος, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και του πολιτικού μας χώρου, το γεγονός ότι τόσο για την περιβαλλοντική υποβάθμιση –λειψυδρία, υπεράντληση υδάτινων αποθεμάτων–, όσο και για τα προβλήματα της αγροτικής παραγωγής, κύρια ευθύνη έχει η διοίκηση και οι κυβερνήσεις οι οποίες προσηλωμένες δογματικά στο ατελέσφορο και καταστροφικό έργο της εκτροπής, δεν αναζήτησαν εναλλακτικές λύσεις συμβατές περιβαλλοντικά και οικονομικά. Σαν να μην έφτανε μόνον αυτό. Χρησιμοποιούν αυτόν το λάθος σχεδιασμό ως βασικό επιχείρημα για τη συνέχιση των έργων, για την ολοκλήρωση δηλαδή του λάθους και της καταστροφής. Επικαλούνται κυρίως τους τεράστιους οικονομικούς πόρους που δαπανήθηκαν μέχρι σήμερα για να «πιέσουν» να δαπανηθούν αναποτελεσματικά ακόμη περισσότεροι! Αυτό αποκαλύπτει με τον πιο διάφανο τρόπο και το βασικό σκοπό του έργου. Να τροφοδοτήσει με δημόσια κεφάλαια το εργολαβικό κατεστημένο μέσω του οποίου αναπαράγεται και το πολιτικό προσωπικό της Θεσσαλίας. Ένα πολιτικό προσωπικό που είναι έτοιμο να δώσει ακόμη μια προεκλογική μάχη βασισμένη στο «μύθο» της εκτροπής εξαργυρώνοντας τα γραμμάτια της.
Οφείλουν όμως πριν απ’ αυτό να απαντήσουν σε μερικά πολύ κρίσιμα ερωτήματα: Πόσο κόστισε μέχρι σήμερα το παράνομο αυτό σχέδιο; Ποιος ευθύνεται για τις τεράστιες υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς των έργων; Γιατί μέχρι σήμερα δεν μελετήθηκε και δεν υλοποιήθηκε καμία εναλλακτική λύση; Γιατί λειτουργούν ακόμη ανεξέλεγκτα χιλιάδες νόµιµες και παράνομες γεωτρήσεις στη Θεσσαλία; Γιατί ακόμη το σύστημα και οι τεχνικές άρδευσης σπαταλούν το μεγαλύτερο μέρος –κάποιες μελέτες το ανεβάζουν στο 80% και πλέον– του διαθέσιμου νερού άρδευσης; Ποιος θα πληρώσει το περίπου 1 δις ευρώ που απαιτείται για την κατασκευή του αρδευτικού συστήματος στην Θεσσαλία; ( Ευρωπαϊκή οδηγία προβλέπει ρητά ότι αυτό το κόστος αφορά τους αγρότες. Τους το είπε κανείς;).
Είναι σαφές ότι στη Θεσσαλία έχουμε σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας αλλά και γενικότερης περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Πρόβλημα που προκλήθηκε και εντάθηκε από τις δράσεις και τις παραλείψεις διαχρονικά των κυβερνήσεων. Από ένα στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης και αγροτικής παραγωγής που δεν έπαιρνε υπόψη του ούτε τις συνθήκες και τις δυνατότητες καλλιέργειας της περιοχής αλλά ούτε και τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και της χώρας. Από ένα μοντέλο που εφάρμοζε με στρεβλό τρόπο τις έτσι κι αλλιώς λάθος πολιτικές της ΕΕ στον αγροτικό τομέα.
Εκεί ακριβώς βρίσκεται και η λύση του προβλήματος. Ο πολιτικός μας χώρος, έγκαιρα και διαχρονικά, χωρίς να υπολογίζει το κακώς νοούμενο πολιτικό κόστος στη Θεσσαλία, πρότεινε μαζί με το περιβαλλοντικό κίνημα την ακύρωση των έργων εκτροπής και την ταυτόχρονη υλοποίηση βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, τόσο στο ζήτημα της αγροτικής παραγωγής όσο και στο θέμα της διαχείρισης των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Η πρότασή µας είναι σαφής: Παραγωγικό μοντέλο συμβατό με τις δυνατότητες της Θεσσαλίας και µε στόχευση την εξασφάλιση διατροφικής επάρκειας των κατοίκων της περιοχής και της χώρας. Αναδιάρθρωση των καλλιεργειών που εκτός από την παραπάνω βασική στόχευση θα παίρνει υπόψη της τα υδατικά διαθέσιμα της Θεσσαλίας και θα τα διαχειρίζεται από την πλευρά της προσφοράς και όχι από τη σκοπιά της ζήτησης. Μοντέλο αγροτικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας, βιώσιμο οικονομικά, κοινωνικά αποδεκτό, με αυτάρκεια και αξιοπρέπεια.
Άρα, μικρά τεχνικά έργα (φράγματα, λιμνοδεξαμενές, εµπλουτισµός υδροφορέων και άλλα.. ) που θα αποθηκεύουν τα πραγματικά υδατικά διαθέσιμα και πλεονάσματα της περιοχής, θα προστατεύουν καλλιεργήσιμες γαίες από πληµµυρικά φαινόμενα και θα εξασφαλίζουν βιώσιμη διαχείριση των αποθεμάτων τόσο του νερού όσο και του περιβάλλοντος συνολικότερα. Η βαθιά οικονομική κρίση της περιόδου κάνει την πρότασή μας ακόμη πιο επιτακτική, γιατί εξοικονομεί και οικονομικούς πόρους οι οποίοι μπορούν να διοχετευθούν στις μεγάλες ανάγκες των πολλών, αντί να καταλήγουν στις τσέπες των λίγων µεγαλοκατασκευαστών.
Η αναλυτική μας πρόταση για την παραγωγική ανασυγκρότηση που θα καταθέσουμε εν όψει των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών αλλά και ως κυβερνητική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, ΔΕΝ χωράει φαραωνικών διαστάσεων σχέδια όπως η εκτροπή του Αχελώου, αλλά ούτε και φράγματα τεραστίου ύψους (150µ.), όπως είναι της Μεσοχώρας και της Συκιάς. Με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θα γυρίσουμε σελίδα και στα ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, προτάσσοντας την αρχή της βιωσιμότητας και όχι της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων η οποία δεν παίρνει υπόψη της ούτε την περιβαλλοντική ισορροπία αλλά ούτε τις μελλοντικές ανάγκες των κοινωνιών.
ΓΙΩΡΓΟΣ Κ. ΧΟΝΔΡΟΣ http://oikotrives.wordpress.com/2014/03/11/acheloos-ste/
Συντονιστής τµήµατος Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΣΥΡΙΖΑ, Πρόεδρος Τ. Κοινότητας Μεσοχώρας
.