Ι. Πρετεντέρης
Είναι πραγματικά περίεργο ότι για πρώτη φορά στην ιστορία μια κυβέρνηση υποδέχεται με πανηγυρισμούς το ενδεχόμενο να τεθεί η χώρα της σε κατάσταση «επιλεκτικής» ή«μερικής» χρεοκοπίας- ανάλογα με το αν επιλέγει κανείς τη μετάφραση του αγγλικού ή του γαλλικού όρου…
Ακόμη πιο περίεργο, όμως, είναι ότι μπορεί να έχει και δίκιο. Διότι, αν η απόφαση της Πέμπτης αποδειχθεί αξιόπιστο σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην Ευρώπη, τότε οι πανηγυρισμοί είναι μάλλον δικαιολογημένοι. Και χαλάλι το φαλιμέντο…
Αν αποδειχθεί, όμως. Διότι, όπως όλα τα προηγούμενα σχέδια που ανεσύρθησαν με χειροκροτήματα προτού βουλιάξουν στον ωκεανό της αποτυχίας, έτσι και αυτό θα δοκιμαστεί σε ένα συγκεκριμένο γήπεδο: στο γήπεδο των αγορών.
Είναι νωρίς ακόμη να προεξοφλήσουμε την αντίδρασή τους, παρ΄ ότι τα πρώτα δείγματα δεν φαίνονται αρνητικά. Επί της ουσίας, όμως, το σχέδιο θα κριθεί σε βάθος κάποιων εβδομάδων ή και μηνών, όταν αρχίσουν να αναπτύσσονται στην πράξη οι διάφορες πτυχές του.
Ούτως ή άλλως, το ευρωπαϊκό σύστημα χειρίζεται μια πρωτοφανή κατάσταση. Ποτέ μετά τον πόλεμο δεν βρέθηκε δυτικοευρωπαϊκή χώρα αντιμέτωπη με κάποιας μορφής χρεοκοπία, ποτέ άλλοτε δεν είχε το ευρωπαϊκό σύστημα να διαχειριστεί μια κρίση με τα χαρακτηριστικά της σημερινής κρίσης χρέους και ποτέ άλλοτε η ευρωζώνη δεν είχε βρεθεί αντιμέτωπη με την επιβίωσή της.
Ευλόγως, πρωτοφανείς είναι και οι λύσεις που επιλέγονται. Χωρίς εξασφαλισμένο αποτέλεσμα. Αλλά και χωρίς να αποκλείουν απρόβλεπτες εξελίξεις. Προς το παρόν, δηλαδή, έχουμε μια συμφωνία. Θα δούμε αν έχουμε και μια λύση.
Οι πανηγυρισμοί της κυβέρνησης, λοιπόν, είναι μάλλον προϊόν ανακούφισης. Ανακούφιση από τη συμφωνία σε ένα ζήτημα για το οποίο όλοι καταλάβαιναν ότι μια έλλειψη συμφωνίας θα αποτελούσε τη χειρότερη εκδοχή.
Αλλά και σαφώς ακαλαίσθητοι. Χωρίς καμία αίσθηση του μέτρου των πραγμάτων και του (περιθωριακού) ρόλου που η ελληνική κυβέρνηση διαδραμάτισε στις εξελίξεις.
Το σχέδιο που συμφωνήθηκε κυρίως σε μια διαπραγμάτευση μεταξύ Γερμανίας, Γαλλίας, Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τραπεζικής αγοράς έχει θετικά ή αρνητικά σημεία, αλλά κυρίως πολλά ερωτήματα.
Τέσσερα από αυτά είναι τα πιο καθοριστικά.
Πρώτον, αν θα κατορθώσει να «στεγανοποιήσει» και να σταθεροποιήσει το πρόβλημα του ελληνικού χρέους. Αν, δηλαδή, «βάλαμε πάτο στο βαρέλι» – όπως υποστηρίζει ο Ευ.Βενιζέλος, χωρίς όμως να μπορεί και να το προεξοφλήσει. Δεύτερον, πώς θα αντιδράσουν οι αγορές απέναντι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που βρίσκονται σε δυσκολία. Διότι, αν σταθεροποιηθεί η Ελλάδα και αποσταθεροποιηθεί, λόγου χάρη, η Ιταλία, τότε το συνολικό πρόβλημα θα βρίσκεται ακόμη μπροστά μας- και μάλλον σε οξύτερη μορφή… Τρίτον, πώς θα αφομοιωθούν οι αποφάσεις από το τραπεζικό σύστημα, το οποίο δέχεται και τη μεγαλύτερη πίεση από το σχέδιο. Διότι, ακόμη και αν η συμφωνία εγγυάται τη βιωσιμότητα των τραπεζών, το ζήτημα είναι αν εγγυάται απλώς ένα επίπεδο επιβίωσης ή αν εξασφαλίζει και την επανενεργοποίησή τους στην αγορά.
Αν δεν συμβεί το δεύτερο, τότε όσα «σχέδια Μάρσαλ» και αν εκπονήσουν οι Βρυξέλλες, ακόμη και αν αναστήσουν τον ίδιο τον Μάρσαλ, η Ελλάδα θα συνεχίσει να βυθίζεται στην ύφεση.
Τέταρτον, αν η κυβέρνηση αγόρασε ωφέλιμο πολιτικό χρόνο. Ουδείς μπορεί βεβαίως να προεξοφλήσει οτιδήποτε, αλλά θα με εξέπληττε πολύ αν οι αποφάσεις της Πέμπτης (ακόμη και στην καλύτερη εκδοχή τους…) δώσουν στην κυβέρνηση πολιτικό κεφάλαιο ή περιθώριο ζωής μεγαλύτερο από αυτό που είχε πριν από τη Σύνοδο Κορυφής. Διατηρώ την αίσθηση ότι (πλην απροόπτου) τα πράγματα έχουν λίγοπολύ κριθεί.
Και αυτό για δύο πολύ απλούς λόγους:
Αφενός επειδή οι οικονομικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας είναι οι χειρότερες δυνατές και μάλλον μη αναστρέψιμες. Το ΚΕΠΕ υπολόγισε ότι η ύφεση το 2011 θα φθάσει στο 4,5%. Υπενθυμίζω ότι η αρχική πρόβλεψη ήταν για 3%, πράγμα που σημαίνει ότι για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η ύφεση θα είναι πολύ μεγαλύτερη από το αναμενόμενο.
Την ίδια στιγμή οριστικοποιήθηκε ότι στο α΄ εξάμηνο του 2011 έχει επέλθει πραγματικός δημοσιονομικός εκτροχιασμός. Το έλλειμμα είναι στα 12,747 δισ. έναντι 10,374 δισ. ευρώ που ήταν ο στόχος και 9,997 δισ. ευρώ που ήταν το έλλειμμα κατά το α΄ εξάμηνο του 2010.
Αφετέρου επειδή έχουν εξαντληθεί οι αντοχές της οικονομίας και της κοινωνίας. Ακόμη και ο οίκος Fitch (που δεν φημίζεται για… σοσιαλιστικές ευαισθησίες!) παρατηρεί στην τελευταία αξιολόγησή του ότι οι στόχοι του Μεσοπρόθεσμου δεν είναι ρεαλιστικοί, ενώ αμφισβητεί έντονα ότι η ελληνική οικονομία θα μπορέσει να αντέξει τα πρόσθετα μέτρα λιτότητας.
Το πιθανότερο είναι ότι αυτά τα πρόσθετα φορολογικά μέτρα που έχει λάβει η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει τις αποκλίσεις του προϋπολογισμού όχι μόνο δεν θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αλλά μάλλον θα το επιδεινώσουν. Και τότε η χρεοκοπία κινδυνεύει να γενικευτεί.