8/14
Η μακρά περίοδος προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.
Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες της Αντιόχειας, Ρωσίας, Γεωργίας και Βουλγαρίας τελικά αποσύρθηκαν κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, ενώ είχαν υπογράψει τις προσυνοδικές αποφάσεις [1] και δεν έλαβαν μέρος στις εργασίες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, ενώ είχαν λάβει μέρος σε όλες τις προπαρασκευαστικές διεργασίες [2].
Στη Σύνοδο συμμετείχαν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας, Ιεροσολύμων, Σερβίας και Ρουμανίας και οι Εκκλησίες της Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας, Αλβανίας και Τσεχίας και Σλοβακίας. Ελέχθη πως υπήρχε διαφωνία σχετικά με ορισμένα κείμενα. Οι Εκκλησίες της Ελλάδος και της Σερβίας είχαν επιφυλάξεις, για παράδειγμα, αλλά προσήλθαν και συζήτησαν στη Σύνοδο τις επιφυλάξεις τους [3]. Ορισμένες Εκκλησίες είχαν προστριβές μεταξύ τους. Για παράδειγμα, η Εκκλησία της Αντιόχειας είχε διένεξη με την Εκκλησία των Ιεροσολύμων για το θέμα του Κατάρ [4] και η Εκκλησία της Ρωσίας απασχολούταν με το Ουκρανικό [5]. Εν τω μεταξύ αμφισβητήθηκε το κύρος της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, λόγω έλλειψης των τεσσάρων Εκκλησιών. Η εκκλησιαστική όμως ιστορία αποδεικνύει πως το αριθμητικό στοιχείο ουδέποτε υπήρξε κριτήριο για την εγκυρότητα ή μη μιας Συνόδου [6]. Επιπροσθέτως, η μη συμμετοχή των τεσσάρων Εκκλησιών δεν αντιβαίνει προς την οικουμενικότητα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, δηλαδή δεν κρίνεται η οικουμενικότητα μιας Συνόδου με βάση τον αριθμό των συμμετεχόντων Επισκόπων [7]. Για παράδειγμα, στην Γ’ Οικουμενική Σύνοδο [8] στην Έφεσο (431), δεν συμμετείχαν όλοι οι επίσκοποι κάθε εκκλησιαστικής επαρχίας, αλλά λίγοι [9]. Απώλεσε υπό αυτές τις συνθήκες η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος το κύρος της ή την οικουμενικότητά της;
Οι προσδοκίες δεν ήταν τελικά αυτές που ανέμενε ο ορθόδοξος κόσμος. Από έναν μακρύ κατάλογο θεμάτων, φτάσαμε σε έξι μόλις θέματα. Βέβαια, από την άλλη, το γεγονός ότι για πρώτη φορά μέσα από συστηματικές και συλλογικές διεργασίες, ο ορθόδοξος κόσμος συναντήθηκε, παραμερίζοντας έστω και για λίγο τα προβλήματα που εμπόδιζαν τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό και μπορεί να αποτελέσει τη βάση για συνέχιση των διαδικασιών που θα επιτρέψουν στις Ορθόδοξες Εκκλησίες να ενισχύσουν την ενότητα τους και την εκκλησιολογική τους αυτοσυνειδησία, αντιμετωπίζοντας από κοινού τα εκκλησιολογικής, κανονικής, ποιμαντικής και κοινωνικής φύσεως θέματα και προβλήματα που ανακύπτουν τόσο στο εκκλησιαστικό όσο και στο παγκόσμιο κοινωνικό στερέωμα.
(συνεχίζεται)
Υποσημειώσεις:
[1] Βλ. Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη, Η ορθόδοξη Διασπορά, Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 132.
[2] Για την θέση των Εκκλησιών αυτών πριν τη σύγκληση της Συνόδου βλ. Επισκόπου Αβύδου Κυρίλλου, Η αξιολόγηση των κειμένων της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου από τις τέσσερις ορθόδοξες Εκκλησίες που δεν συμμετείχαν σε αυτή, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σσ. 89-99.
[3] Ό.π. σ. 74.
[4] Ό.π. σ. 75. Πρβλ. Ελπιδοφόρου Λαμπρυνιάδη, Η επόμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Θεματολογία -προβληματισμοί. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 74.
[5] ‘’Την ίδια στιγμή οι στενοί σύμβουλοι ή συνεργάτες του Πατριάρχη Ρωσίας δεν μπορούσαν να αποσυνδεθούν από το ενδιάθετο σύνδρομο της απαξιωμένης πλέον αντιθεσμικής θεολογίας των σλαβόφιλων θεολόγων, στην οποία είναι δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της ιδεοληπτικής θεολογίας και της φιλοσοφικής ανθρωπολογίας’’. Βλ. σχετικά Βλασίου Ιω. Φειδά, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Από την άκριτη αμφισβήτηση στην ομόφωνη αποδοχή. Αθήνα 2017, σσ. 190,512.
[6] Ελπιδοφόρου Λαμπρυνιάδη, Η επόμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Θεματολογία -προβληματισμοί. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 76.
[7] Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσόστομου Σαββάτου, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικής αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Αθήνα 2017, σ. 92.
[8] Υπήρξαν και άλλες Οικουμενικές Σύνοδοι, το κύρος και η οικουμενικότητα των οποίων δεν κρίθηκαν με βάση κριτήρια αριθμητικά. Βλ. σχετικά Μητροπολίτου Μεσσηνίας
Χρυσόστομου Σαββάτου, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικής αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Αθήνα 2017, σσ. 88-90.
[9] Ό.π. σσ. 91-92.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων