(6/14)
Η μακρά περίοδος προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.
Το 2008 η Σύναξη των Προκαθημένων στο Φανάρι αποφάσισε, έπειτα από εισήγηση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, την πραγματοποίηση της Δ’ Προσυνοδικής Διάσκεψης [1] το 2009 στο Chambésy. Το έργο της ήταν πραγματικά επίπονο [2], καθότι το ακανθώδες ζήτημα της Διασποράς απασχολούσε τις Εκκλησίες και ιδιαίτερα την Εκκλησία της Ρωσίας. Η Ρωσική Εκκλησία διαφώνησε σχετικά με το δικαιοδοσιακό δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου που έχει για το σύνολο της Διασποράς (ορίζεται εξάλλου από τον 28ο κανόνα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου) και πρότεινε την δημιουργία Αυτοκεφάλων Εκκλησιών στην Διασπορά [3]. Η Εκκλησία της Ελλάδος αντιστάθηκε και υπερασπίστηκε το δικαίωμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Ένα άλλο ζήτημα που απασχόλησε ήταν το σχέδιο Κανονισμού λειτουργίας των Επισκοπικών Συνελεύσεων, αλλά και η άρση του αδιεξόδου περί της υπογραφής του Πατριαρχικού Τόμου [4]. Αξίζει να σημειωθεί πως στην Δ’ Προσυνοδική Διάσκεψη προτάθηκε, αναφορικά προς την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, ο όρος ‘’Σύνοδος’’ ή ‘’Σύναξις’’ αντί του όρου ‘’Συνέλευσις’’ [5].
Ένα ζήτημα που δεν πρέπει να παραληφθεί στην όλη διαδικασία λήψης των αποφάσεων αφορά την ομοφωνία (consensus) [6]. Εδώ, υπήρχε μία προβληματική σχετικά με τη χρήση του όρου consensus ή unanimity. Ο όρος consensus δεν σημαίνει unanimity [7]. Πιο κατάλληλος κρίθηκε ο όρος consensus. Σχετικά, υπήρχαν διαφορετικές προσεγγίσεις [8] ως προς το αν έπρεπε να χρησιμοποιηθεί και ποια ζητήματα απασχολεί περισσότερο στην Εκκλησία. Βέβαια, δεν σημαίνει πως πρέπει να υφίσταται πλήρης συμφωνία σε όλα για να μην ακυρωθεί μία Σύνοδος [9]. Αξιοσημείωτη είναι η κατάθεση στην οποία προβαίνει σχετικά με το ζήτημα της ομοφωνίας και ο Αρχιδιάκονος του Οικουμενικού Θρόνου και Διευθυντής Γραφείου Τύπου του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο π. Ιωάννης Χρυσαυγής, ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα ως προς την διαδικασία προετοιμασίας και σύγκλησης της, σημειώνοντας πως η ομοφωνία δεν ήταν ποτέ πρότυπο συνοδικής έκφρασης [10]. Από την άλλη, ένα ερώτημα αναδυόταν: Η ομοφωνία σε συνδυασμό με την μία ψήφο που είχε κάθε Ορθόδοξη Εκκλησία δεν περιορίζουν την ελευθερία των Επισκόπων και οδηγούν ως εκ τούτου σε προειλημμένες αποφάσεις [11]; Το ζήτημα λοιπόν της ομοφωνίας απασχόλησε τις αντιπροσωπείες των Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Το 2009 η Διορθόδοξη Προπαρασκευαστική Επιτροπή (Chambésy) ασχολήθηκε με το ζήτημα περί της υπογραφής του Πατριαρχικού Τόμου. Με τη νέα σύγκληση της Επιτροπής το 2011 (Chambésy) σημειώθηκε ξανά αδιέξοδο. Ο χρόνος περνούσε, κάποια θέματα δεν έβρισκαν λύση και ο καιρός της σύγκλησης της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου πλησίαζε.
Η Ιερά Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών το 2014 στο Φανάρι συνέστησε στην Επιτροπή να επισπεύσει τις διαδικασίες σύγκλησης της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου [12]. Στη Σύναξη αυτή αποφασίστηκε η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου κατά την ημέρα της Πεντηκοστής του έτους 2016 και ως χώρος συγκλίσεως είχε προταθεί ο παλαιός Καθεδρικός Ναός της Αγίας Ειρήνης, στον οποίο είχε λάβει μέρος το 381 η Β’ Οικουμενική Σύνοδος [13]. Κι ενώ κάποια κείμενα προχώρησαν, αφού σημειώθηκαν τροποποιήσεις (π.χ. της νηστείας και των σχέσεων της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς τον λοιπό χριστιανικό κόσμο και την Οικουμενική Κίνηση), τα κείμενα περί των κωλυμάτων του γάμου και του ημερολογιακού ζητήματος καθυστερούσαν τη σύγκληση [14].
(συνεχίζεται)
Υποσημειώσεις:
[1] Βλ. Βλασίου Ιω. Φειδά, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Από την άκριτη αμφισβήτηση στην ομόφωνη αποδοχή. Αθήνα 2017, σσ. 47-49.
[2] Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη, Η ορθόδοξη Διασπορά, Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 109.
[3] Ό.π.
[4] Ιωάννη Αντ. Παναγιωτόπουλου, Το ζήτημα της προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 507.
[5] Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη, Η ορθόδοξη Διασπορά, Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 111.
[6] ‘’…ο παρών όρος παρέμεινε ανερμήνευτος και απροσδιόριστος καθ’ όλη την διάρκεια της προπαρασκευαστικής περιόδου, γεγονός το οποίο προκάλεσε ποικίλα προβλήματα’’. Βλ. σχετικά Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσόστομου Σαββάτου, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικής αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Αθήνα 2017, σ. 51.
[7] ‘’… ο όρος consensus δεν σημαίνει unanimity. Εάν σε μια συγκεκριμένη θέση της πλειοψηφίας των Εκκλησιών διαφωνήσει μία ή περισσότερες Εκκλησίες, τότε οφείλει βεβαίως να καταβληθεί κάθε προσπάθεια, ώστε να επιτευχθεί η ομοφωνία, εάν όμως αυτό δεν καταστεί δυνατόν, τότε η καταγραφόμενη διαφωνία δεν ακυρώνει τη θέση προς την οποία εκφράζεται η διαφωνία. Εάν ερμηνευθεί διαφορετικά στην Ορθοδοξία η έννοια του Consensus, τότε αυτό θα σημαίνει ότι μία και μόνη Εκκλησία – ακόμα αυθαίρετα και εκβιαστικά – θα μπορεί να ακυρώνει τη σύγκληση μιας Συνόδου’’. Βλ. σχετικά Επισκόπου Αβύδου Κυρίλλου, Η αξιολόγηση των κειμένων της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου από τις τέσσερις ορθόδοξες Εκκλησίες που δεν συμμετείχαν σε αυτή, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σσ. 115-116.
[8] Στυλιανού Δ. Χαραλαμπίδη, Η ορθόδοξη Διασπορά, Ostracon Publishing, Θεσσαλονίκη 2021, σσ. 115-116
[9] ‘’Ποτέ η ομοφωνία δεν συνδέθηκε κατά τέτοιο τρόπο με τη φυσική παρουσία, ώστε η έλλειψη της τελευταίας να εμποδίζει αυτή και μόνη το κύρος των αποφάσεων της Συνόδου’’. Βλ. σχετικά ό.π.
[10] ‘’… η ομοφωνία θα ήταν αδιανόητη και απαράδεκτη στην εσωτερική συνοδική διαδικασία οποιασδήποτε Εκκλησίας, συμπεριλαμβανομένης της Μόσχας και της Κωνσταντινούπολης’’. Βλ. σχετικά John Chryssavgis, Toward the Great and Holy Council. Retrieving a Culture of Conciliarity and Communion, Faith Matters Series, p. 323.
[11] Σταύρου Γιαγκάζογλου, Ενότητα μέσα στην ποικιλία. Η συνοδικότητα ως τρόπος ζωής και έκφρασης της Εκκλησίας. Θεολογία, Τριμηνιαία έκδοση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Τόμος 86, 2015, Τεύχος 4, σ. 5.
[12] Βλ. Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσόστομου Σαββάτου, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικής αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Αθήνα 2017, σσ. 25-26.
[13] Βλ. Γεωργίου Μαρτζέλου, Η αναγκαιότητα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδοξίας για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων, Θεολογία, Τριμηνιαία έκδοση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Τόμος 86, 2015, Τεύχος 4, σ. 7.
[14] Ιωάννη Αντ. Παναγιωτόπουλου, Το ζήτημα της προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 509.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων