Η μακρά περίοδος προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.
(3ο μέρος)
Έχει ήδη σημειωθεί πως δεν ήταν καθόλου εύκολη η πορεία προς την πραγματοποίηση της Αγίας και μεγάλης Συνόδου στην Κρήτη το 2016. Η περίοδος υπήρξε μακρά [1]. Ξεκίνησε από το 1902 με την Α’ Εγκύκλιο του Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’ και κατέληξε το 2016 με την Σύναξη των Προκαθημένων στο Chambésy της Γενεύης.
Αν ανιχνεύσουμε τις εξελίξεις στο διεθνές περιβάλλον κατά την άνω χρονική περίοδο θα διαπιστώσουμε πως δεν υπήρξαν καθόλου ευνοϊκές για την απαρέγκλιτη ανάπτυξη των διεργασιών της Συνόδου και την πραγματοποίηση γόνιμου διαλόγου. Ο εθνοφυλετισμός που αναδύθηκε από την δημιουργία των εθνικών κρατών, οι οδυνηρές συνέπειες της πολιτικής μεταβολής στη Ρωσία, η εκρίζωση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανέκοψαν την όλη προσπάθεια [2].
Υπήρξε παρόλα αυτά μία συντεταγμένη διαδικασία προετοιμασίας της Συνόδου [3]. Αυτό δείχνει δύο πράγματα, σύμφωνα με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομο: Πρώτον, την οφειλετική και ανύστακτη μέριμνα του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την πληρέστερη ανάδειξη της αρραγούς ενότητας της ορθοδόξου Εκκλησίας και δεύτερον, την συνεπή και υπεύθυνη αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων όλης της ορθοδόξου Εκκλησίας [4].
Καθ’ όλη τη διάρκεια των διεργασιών που αναπτύχθηκαν για την σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισαν οι Πανορθόδοξες Διασκέψεις, οι Προσυνοδικές Πανορθόδοξες Διασκέψεις και οι Συνάξεις των Προκαθημένων.
Το εγχείρημα της ενίσχυσης της ενότητας μεταξύ των ορθοδόξων Εκκλησιών ξεκινάει με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Ιωακείμ του Γ’ και τις δύο Εγκυκλίους που απέστειλε το 1902 και το 1904. Ο ίδιος ανησυχώντας για την ενότητα τους, με τις επιστολές του, τους ζήτησε να πραγματοποιήσουν μία σύναξη. Για τον ίδιο η προσπάθεια για ενότητα όλων των ορθοδόξων σήμαινε προσπάθεια για ενότητα του χριστιανικού κόσμου [5]. Είναι χαρακτηριστικό δε πως κατά τον ενθρονιστήριο του λόγο και αναφερόμενος στην αδελφική επικοινωνία και ευαγγελική συναλλαγή, σημείωνε για τις ορθόδοξες Εκκλησίες: ‘’…ἵνα παύσωσιν αἱ κατά τόπους λυπηραί συντριβαί, αἱ ἀντιπίπτουσαι ταῖς κανονικαῖς συνοδικαῖς διατάξεσι καί τοῖς εὐαγγελικῶς δεδογματισμένοις’’ [6].
Στην Εγκύκλιο που έστειλε προς τις ορθόδοξες Εκκλησίες την 12η Ιουνίου 1902 ο Ιωακείμ ο Γ’ έθετε τέσσερα θέματα (συνάντηση και ενίσχυση ενότητας μεταξύ των ορθοδόξων Εκκλησιών, προσέγγιση με Ρωμαιοκαθολικούς και Προτεστάντες, ημερολογιακό και Πασχάλιο, προσπάθειες για ένωση ορθόδοξης και παλαιοκαθολικής Εκκλησίας), αναδεικνύοντας ως πρώτο θέμα την αγαπητική συνάντηση των ορθοδόξων Εκκλησιών και την ενίσχυση της συνεργασίας τους [7]. Η ανταπόκριση υπήρξε θετική. Στην Εγκύκλιο που απέστειλε στις 19 Μαΐου 1904 ο Ιωακείμ ο Γ’ προσέθεσε άλλα δώδεκα θέματα όπως η κοινή πρακτική των ορθοδόξων Εκκλησιών, ο μοναχισμός, η νηστεία. Η ανταπόκριση υπήρξε και πάλι θετική.
(συνεχίζεται)
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων
Υποσημειώσεις:
[1] Πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες, το κοσμικό πνεύμα, ανθρώπινες αδυναμίες, καθυστέρησαν τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Βλ. σχετικά Ελπιδοφόρου Λαμπρυνιάδη, Η επόμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Θεματολογία -προβληματισμοί. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 82.
[2] Ιωάννου Αντ. Παναγιωτόπουλου, Το ζήτημα της προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 500.
[3] ‘’Η εποχή, κατά την οποία ξεκίνησε η συστηματική προετοιμασία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, είναι η εποχή του δυτικού επηρεασμού στον τρόπο συγκλήσεως συνεδρίων, συμποσίων, διεθνών συνδιασκέψεων, των οποίων προηγείται πάντοτε ενδελεχής προετοιμασία και σύνταξη των προς τελική έγκριση ή συμφωνία προοριζομένων, κειμένων, εγκυκλίων ή μηνυμάτων’’. Βλ. σχετικά Ελπιδοφόρου Λαμπρυνιάδη, Η επόμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδος. Θεματολογία -προβληματισμοί. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα. Πρακτικά 8ου Διεθνούς Συνεδρίου Ορθοδόξου Θεολογίας, Θεσσαλονίκη 21-25 Μαΐου 2018, Τόμος Α’, Θεσσαλονίκη 2021, σ. 78.
[4] Βλ. Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσόστομου Σαββάτου, Ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ἔκφρασις τῆς συνοδικής αὐτοσυνειδησίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Αθήνα 2017, σ. 27.
[5] Pantelis Kalaitzidis, The Holy and Great Council of the Orthodox Church between synodal inertia and great expectations, Peeters Publishers Leuven 2020, p. 79.
[6] Ενθρονιστήριος λόγος Οικουμενικού Πατριάρχη Ιωακείμ Γ’, Ἐκκλησιαστική Ἀλήθεια 21, Σύγγραμμα περιοδικόν ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἐκ τοῦ Πατριαρχικοῦ Τυπογραφεῖου, σ. 233β-234α.
[7] Θεοδώρου Ξ. Γιάγκου, Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η πορεία προς το όραμα. Θεολογία, Τριμηνιαία έκδοση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Τόμος 87, 2016, Τεύχος 1, σ. 180.