Είναι γεγονός. Δεν αποτελεί άσαρκο ιδεολογικό απωθημένο, μήτε φιλοσοφική ουτοπία. Αυθεντικό και πραγματικό γεγονός. Χριστούγεννα. Η γέννηση του Υιού και Λόγου του Θεού. Περισσότερο όμως μυστήριο. Και θα παραμένει πάντοτε μυστήριο, κατά τον λόγο του αγίου Βασιλείου Σελευκείας.
Όπως κάθε γεγονός που λαμβάνει χώρα μέσα στην Εκκλησία, έτσι και το γεγονός της θείας ενανθρώπησης έχει βαθύτατες υπαρξιακές σημασίες και πολλά σημαίνοντα για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος καλείται να ανταποκριθεί σε μία πρόσκληση που σημαίνεται και ως επανατοποθέτηση της ύπαρξης του εντός του μυστηρίου του Θεού. Κι αυτό γίνεται περισσότερο κατανοητό, εάν αναλογιστούμε πως ‘’ὁ ἄσαρκος σαρκοῦται, ὁ Λόγος παχύνεται, ὁ ἀόρατος ὁρᾶται, ὁ ἀναφὴς ψηλαφᾶται, ὁ ἄχρονος ἄρχεται’’, όπως θεολογεί με πολύ όμορφο τρόπο ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Με την θεία ενανθρώπηση έχουμε πλέον να κάνουμε με έναν Θεό που φανερώνεται και μάλιστα με τον πιο αντι ηθικιστικό τρόπο· την ενσάρκωση. Αυτό αποτελεί σκάνδαλο για την πλατωνική, νεοπλατωνική κι εν γένει γνωστική σκέψη της εποχής εκείνης. Ένας Θεός που πλέον ντύνεται την ανθρώπινη σάρκα, γνωρίζεται. Και φυσικά με το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, ο προσφέρων και προσφερόμενος, προσφέρεται, τρώγεται. Αυτός είναι ο Θεός μας.
Αυτός ο Θεός όμως πώς γνωρίζεται και πώς βιώνεται από τον άνθρωπο; Ο Θεός δεν ενανθρώπησε για τον Εαυτό Του. Δεν έχει σημασία η θεία ενανθρώπηση εάν ο άνθρωπος την αρνείται και εάν δεν μετέχει σ’ αυτήν με τρόπο πνευματικό. Ο τρόπος του χριστιανού, αν και εβρισκόμενος ο ίδιος μέσα στον κόσμο, είναι τρόπος πνευματικός. Πνευματικός και συνάμα ρηξικέλευθος μέσα σε έναν κόσμο που δεν υποδέχεται με αγάπη και αισθήματα φιλοξενίας, τόσο τον Χριστό, όσο και τον συνάνθρωπο. Κι αν νομίζεται πως η αγάπη προς τον Χριστό είναι ξένη προς τον άλλον, αυτό είναι έξω από το πνεύμα του ευαγγελίου. ‘’Εάν, όταν προσφέρεις το δώρο σου στο θυσιαστήριο, θυμηθείς ότι ο αδελφός σου έχει κάτι εναντίον σου, τότε άφησε το δώρο σου μπροστά στο θυσιαστήριο και πήγαινε πρώτα να συμφιλιωθείς με τον αδελφό σου, και τότε έλα να προσφέρεις το δώρο σου’’ (Ματθ. 5, 23-25).
Το πνεύμα του χριστιανού δεν μπορεί να υπάρξει πέρα από το πνεύμα του ευαγγελίου. Ο χριστιανός μέσα από την εορτή των Χριστουγέννων αλλά και γενικότερα στην καθημερινότητά του αγωνίζεται ένα δρόμο δύσκολο με πολλές δοκιμασίες. Η θεία ενανθρώπηση λύνει τα δεσμά του θανάτου και της κακίας του διαβόλου και καλεί τον άνθρωπο σε μία αποκατάσταση. Ο χριστιανός δεν διακατέχεται από ειδωλολατρία, μαγεία, διχόνοια, εχθρότητα, φόνο (Γαλ. 20-21), αλλά από τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος που είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η αγαθοσύνη, η πραότητα, η εγκράτεια, όπως σημειώνει ο απόστολος Παύλος (Γαλ. 5, 22-23).
Για παράδειγμα, είναι αδύνατο να βιώσει κάποιος το μυστήριο της θείας ενανθρώπησης εάν κατακρίνει τον συνάνθρωπό του. Πέρα από το γεγονός ότι η κατάκριση είναι βαρύτατη αμαρτία, την οποία ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης χαρακτηρίζει ως φονική, δεν υφίσταται καμία περίπτωση για υποδοχή του σαρκωμένου Λόγου στην ανθρώπινη ύπαρξη που εχθρεύεται και κατακρίνει τον άλλον. Κι αυτό διότι η κατάκριση αποτελεί έκπτωση από την θεϊκή αγάπη. Αντιλαμβανόμαστε δε το μέγεθος της ασχημοσύνης αυτής μέσα από τους λόγους του αγίου Μαξίμου Ομολογητού στο περίφημο έργο του ‘’Κεφάλαια περί ἀγάπης’’, ο οποίος προστάζει: ‘’Μην αφήνεις τα αυτιά σου ν’ ακούν τα λόγια του κακολόγου, ούτε τα λόγια σου να φθάνουν στ’ αυτιά εκείνου που του αρέσει να κατηγορεί, μιλώντας ή ακούοντας με ευχαρίστηση λόγια εναντίον του πλησίον σου, για να μην εκπέσεις από την θεία αγάπη και βρεθείς ξένος της αιώνιας ζωής. Αποστόμωνε εκείνον που γεμίζει τ’ αυτιά σου με κακόλογα, για να μην προξενήσεις στον εαυτό σου μαζί μ’ αυτόν διπλή αμαρτία· και συνηθίζοντας τον εαυτό σου στο ολέθριο αυτό πάθος και μην σταματώντας εκείνον να φλυαρεί εναντίον του πλησίον σου’’.
Ο χριστιανός καλείται να υποδεχτεί το μυστήριο της γέννησης του Θεανθρώπου σε μία άφιλη κοινωνία. Η σύγχρονη εποχή αποδεικνύει δυστυχώς ολοένα και περισσότερο πως στους ανθρώπους εμφωλεύει η εχθρότητα προς τον Θεό αλλά και τον συνάνθρωπο. Η ειδωλολατρία ξεπροβάλλει ως η νέα θρησκεία της εποχής μας. Γύρω μας παντού είδωλα. Πρόσωπα, καταστάσεις, συνήθειες, επιτεύγματα έχουν λάβει τη θέση του Θεού. Ο άνθρωπος δεν αντέχει την αγάπη του Θεού κι αυτό διότι κάθε ειδεχθές πάθος έχει καταστεί προτεραιότητα και επιλογή του ανθρώπου. Κάτι τέτοιο σηματοδοτεί την θεία ενανθρώπηση ως ξένο μυστήριο και παράλογο για τον άνθρωπο που έχει συνηθίσει να ζει χωρίς το ευαγγέλιο του Χριστού. Είμαστε όμως χριστιανοί. Τελείωσε ο καιρός για πρίγκιπες. Καλούμαστε στον ξένο τούτο κόσμο, απογυμνωμένο από τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, να αντισταθούμε και να σταθούμε όρθιοι. Όρθιοι και πιστοί στο ευαγγελικό μήνυμα. Χριστιανοί στη βιοτή μας και όχι στις θεωρίες. Χριστιανοί στις πράξεις και όχι στα λόγια. Όλα τα άλλα είναι πλέον περιττά.
Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (θεολόγος, βαλκανιολόγος)
Εφημέριος Διάβας Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων