*Αρμενίζω: ταξιδεύω με ανοιχτά πανιά, πλέω
Θέτουμε συχνά το ερώτημα «Ή στραβός είν’ ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε» για να τονίσουμε ότι κάτι κάνουμε λάθος, αλλά ποτέ δεν ρωτάμε«πόσο στραβός είν΄ ο γιαλός ή πόσο στραβά αρμενίζουμε»; Έρχομαι λοιπόν σήμερα να θέσω αυτό το ερώτημα γιατί το ρήμα αρμενίζω, εμπεριέχει την πορεία προς έναν προορισμό, το αποτέλεσμα δηλαδή μιας κατεύθυνσης που είτε έχουμε χαράξει εμείς (στραβά αρμενίζουμε) ή που οδηγούμαστε άθελά μας (είναι στραβός ο γιαλός).
Αφορμή για το σύντομο αυτό άρθρο είναι και πάλι η καθημερινότητά μας, που αν την προσέξουμε, ποικίλειαπό το νικητή στο survivor, τις πανελλαδικές εξετάσεις και τις (εκ νέου) προτάσεις για εξεταστικές. Όλοι μας υπομένουμε μια απίθανη -αισθάνομαι- κατάσταση, όπου αποδεδειγμένα δεν οδηγεί πουθενά: σταθερά επίπεδα ανεργίας και διάρκειας παραμονής στην ανεργία, συρρίκνωση της αγοράς και διεύρυνση του δημοσίου τομέα, αύξηση της γραφειοκρατίας, φτωχοποίηση της κοινωνίας κλπ.
Αυτά τα φαινόμενα μας δείχνουν πόσο «στραβά αρμενίζουμε»; Δυστυχώς όχι. Αυτά τα φαινόμενα είναι συνέπειες λανθασμένων επιλογών και οπισθοδρομικών πολιτικών, από τις οποίες εύχομαι να απαλλαγούμε -για το καλό όλων μας- σύντομα. Το πόσο στραβά αρμενίζουμε, μπορεί να υπολογιστεί ρίχνοντας μια ματιά στο τι συμβαίνει στην εκπαίδευση. Και τούτο καθώς η εκπαίδευση δείχνει στο μέλλον, πόσο δηλαδή ισχυρή, παραγωγική, βασισμένη στη γνώση, αλλά και με τι είδους συμπεριφορές θα χαρακτηρίζονταιοιεπερχόμενεςγενιές.
Δεν νομίζω να υπάρχει συμπολίτης μου που να θεωρεί ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν είχε προβλήματα. Προφανώς και είχε, σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Αν με ρωτάτε, θα έλεγα ότι στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πρόβλημα δεν είναι μόνο η υποχρηματοδότηση (ο «στραβός γιαλός»). Κυρίως είναι ότι δεν έχουμε ορίσει τι θέλουμε να μάθουν οι επόμενες γενιές, δεν θέσαμε δηλαδή στόχους: θέλουμε ομαδικό πνεύμα; Θέλουμε πολυγλωσσία; Θέλουμε συνέπεια; Θέλουμε βασικές γνώσεις ανάγνωσης και γραφής; Στη συνέχεια, πρέπει να ορίσουμε πως θα πετύχουμε αυτούς τους στόχους: τι δασκάλους θέλουμε; Πως τους επιμορφώνουμε; Πως τους αξιολογούμε ότι επιτυγχάνουν στους στόχους της μάθησης; Πως τους βελτιώνουμε; Αντ’ αυτών των ερωτημάτων, το νέο νομοσχέδιο, αντί να θέτει στόχους και να λύνει κάποιο από τα προβλήματα (πχ. πως θα μειώσω το φροντιστήριο;), ασχολείται με το αν θα δίνονται οι βαθμοί στα 3μηνα ή 4μηνα, πόσα (και πάλι) μαθήματα θα εξετάζονται στις Πανελλαδικές, όπως και αν οι τάξεις λυκείου και νηπιαγωγείου θα είναι 2 ή 3.
Αν δε, κοιτάξουμε το νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, εκεί μόνο άφωνοιμπορούμε να μείνουμεαπό την προχειρότητα και την επιπολαιότητα του νομθέτη. Σε φυσιολογικές δημοκρατίες, ένα νομοσχέδιο έρχεται για να λύσει κάποιο υφιστάμενο πρόβλημα. Πάλι αν με ρωτάτε, θα έλεγα πως τα προβλήματα στην ανώτατη εκπαίδευση (πέραν της υποχρηματοδότησης (ο στραβός γιαλός) που σε κάνει να θλίβεσαι συγκρίνοντας την Ελλάδα με την Τσεχία, την Πολωνία, την Εσθονία και πολλές άλλες χώρες), κύριο πρόβλημα είναι και πάλι η απουσία στόχευσης. Τι θέλουμε να προσφέρει το πανεπιστήμιο; Δυστυχώς, ο προς ψήφιση νόμος μιλά γενικόλογα και αόριστα. Παγκοσμίως, το πανεπιστήμιο έχει πλέον ως αποστολή να ορίζει και να λύνει προβλήματα της αγοράς και της κοινωνίας. Αν δεν κάνει αυτό, δεν έχει λόγο ύπαρξης. Ορίζοντας και λύνοντας προβλήματα της αγοράς οι φοιτητές μπορούν να βρίσκουν απασχόληση, οι επιστήμονες μπορούν να παράξουν νέες ιδέες και προϊόντα (άρα καινοτομία) και έτσι τα πανεπιστήμια να γίνονται ανταγωνιστικά διεθνώς. Λύνοντας προβλήματα της κοινωνίας (πχ. -πέραν της απασχόλησης- νέα σχήματα διακυβέρνησης, νέες θερραπευτικές μέθοδοι κλπ.), το πανεπιστήμιο παραμένει χρήσιμο. Με αυτή τη στόχευση, καταλαβαίνει κανείς γιατί χρειάζονται οι προπτυχιακές σπουδές (εκπαίδευση εργαζομένων για στοχευμένη αγορά), οι μεταπτυχιακές σπουδές (εξειδικεύω επιστήμονες στην επίλυση γνωστών προβλημάτων) και τα διδακτορικά (ορίζω νέα προβλήματα). Επίσης, παραγνωρίζει τα γνωστά προβλήματα των πολλών και διεσπαρμένων -χωρίς στόχευση- πανεπιστημίων, την έλλειψη ακαδημαϊκών πουθα φέρουν σε πέρας το εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο, αλλά και ασφαλώς την αναγκαία διασύνδεση με την αγορά.
Αντ’ αυτού, ο νέος νόμος ασχολείται με αστειότητες: αυξάνει τη γραφειοκρατία βάζοντας νέες δομές στο πανεπιστήμιο. Αυξάνει την κομματοκρατία επαναφέροντας τους φοιτητές στη διοίκηση κάθε δομής του πανεπιστημίου. Θέτει περιορισμούς στην παραγωγή έρευνας καταργώντας τα κίνητρα στους ερευνητές να διασυνδέουν το πανεπιστήμιο με την αγορά. Με μια (α)λογική (τύπου Παπά στη ρύθμιση των τηλεοπτικών αδειών) οδηγεί σε κατάργηση τα μεταπτυχιακά προγράμματα αφαιρώντας την αυτοχρηματοδότησή τους, οπότε οι νέοι πτυχιούχοι θα ψάχνουν εκ νέου για μεταπτυχιακά στο εξωτερικό. Δίνει τη δυνατότητα στον εκάστοτε υπουργό να δημιουργεί και να καταργεί ένα πανεπιστήμιο με υπουργική απόφαση. Ορίζει τις παιδαγωγικές σπουδές ως τεχνολογική εκπαίδευση. Και ένα τελευταίο: ανωτατοποιεί την ανώτερη εκπαίδευση (ΙΕΚ) και ταυτόχρονα κατωτατοποιεί την ανώτατη εκπαίδευση (ΤΕΙ) με τη δυνατότητα ενσωμάτωσης 2ετών προγραμμάτων σπουδών. Δεν επιλύει λοιπόν, κανένα από τα υφιστάμενα προβλήματα και αντίθετα, επαναφέρει προβλήματα, αρκετά εκ των οποίων επιλύθηκαν με τους προηγούμενους νόμους.
Πόσο στραβά λοιπόν αρμενίζουμε; Κατά 180 μοίρες! Ακολουθούμε πλήρη πορεία προς τα πίσω, την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος κινείται ταχύτατα αντίθετα.
Με αφορμή δε, τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού τους, απευθυνόμενος σε μαθητές και γονείς, θα ήθελα να σας ευχηθώ ολόψυχα καλές σπουδές, καθώς έχετε αφιερώσει πολύτιμο χρόνο και πόρους σε αυτό το σκοπό! Με μια παρότρυνση: ανεξαρτήτως αποτελέσματος, έχετε λάβει οι μαθητές κάποια θεμελιώδη (ελπίζω και εύχομαι) γνώση. Μην τη σπαταλήσετε σε αυτό το διαμορφούμενο «νέο» (όπως το οραματίζονται) ελληνικό πανεπιστήμιο. Φύγετε απ’ ευθείας στο εξωτερικό! Είναι –θεωρώ- η πιο χρήσιμη και πιο πολύτιμη συμβουλή και επιλογήγια σας, από το να σας περιμένει ένα πτυχίο στην είσοδο (όπως πρόσφατα πρότεινε δημοσίως ένας συνάδελφός μου (σας)), αλλά και από τα να ρωτούν τις επόμενες γενιές σε μελλοντική έκθεση στις πανελλαδικές εξετάσεις για την ευθύνη σας ως επιστήμονες.
Δρ. Λεωνίδας Ανθόπουλος
Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Θεσσαλίας
Διευθυντής Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών στη Διοίκηση και Διαχείριση Έργων και Προγραμμάτων