Δεν ήταν μόνο η Ελλάδα που επλήγη για μια ακόμη χρονιά από ανεξέλεγκτες φωτιές. Από τον Ισημερινό μέχρι και την Αμερική και την Αλβανία ο κόσμος φλέγεται δίχως προηγούμενο, με τους επιστήμονες να μελετούν και να αναζητούν κάθε σπιθαμή για τα αίτια αλλά και τις συνέπειες των πυρκαγιών στην αλλαγή του πλανήτη.
Ποιοι και ποιες από εμάς, για παράδειγμα γνώριζαν ότι ορισμένα από τα καθημερινά προϊόντα που χρησιμοποιούμε μπορεί να έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επιδείνωση αυτών των πυρκαγιών;
Σε μια χώρα περισσότερα από 3.800 χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα, την Πορτογαλία, που επί σειρά τριών ημερών οι καταπράσινοι λόφοι της στο βορρά είχαν παραδοθεί στις φλόγες. Στην περίπτωση της Πορτογαλίας ένα από τα προϊόντα που όλοι και όλες έχουν στα σπίτια τους και φαίνεται να συνέβαλε στην επιδείνωση της φωτιάς είναι ορισμένες μάρκες χαρτιού που, όπως μεταδίδει το CNNi, παράγονται από ευκάλυπτους, ένα είδος μη εγγενές στην χώρα.
Ο «Ευκάλυπτος ο σφαιρικός» όπως λέγεται αποτελεί ένα ιδανικό δέντρο για εμπορική καλλιέργεια επειδή αναπτύσσεται ταχύτερα, έχει μεγαλύτερη ποσότητα ινών και παράγει περισσότερο πολτό χαρτιού από τα περισσότερα άλλα είδη. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να γίνει χαρτί υψηλής ποιότητας με αποτελεσματικό και οικονομικό τρόπο.
Το πρόβλημα είναι ότι οι ευκάλυπτοι είναι ιδιαίτερα εύφλεκτοι. Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται μετά από σχεδόν δύο αιώνες ανθρώπων που καίνε ορυκτά καύσιμα σε βιομηχανική κλίμακα.
Ο ευκάλυπτος είναι εγγενής στην Αυστραλία όμως εξαπλώθηκε γρήγορα και σε άλλες χώρες, όπως και η Πορτογαλία, στην οποία εισήχθη στις αρχές του 19ου αιώνα.
Καθώς οι πορτογαλικές βιομηχανίες χαρτιού και ξυλείας αναπτύχθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1900, εξίσου αναπτύχθηκαν και οι φυτείες ευκαλύπτου, με το αειθαλές δέντρο να καλύπτει πλέον σχεδόν δύο εκατομμύρια στρέμματα γης. Πρόκειται για σχεδόν το ένα δέκατο ολόκληρης της χώρας.
Να σημειωθεί ότι, αναλογικά με το μέγεθός της, η Πορτογαλία έχει περισσότερο ευκάλυπτο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Αλλά δεν είναι το μόνο κράτος που επιτρέπει την εξάπλωση του είδους. Στην Καλιφόρνια, για παράδειγμα, ο ευκάλυπτος μεγαλώνει πλέον πέρα από τα μέρη που φυτεύτηκε.
Στην Ελλάδα επίσης συναντάμε το ίδιος είδος που έχει αναπτυχθεί στην Πορτογαλία, (ευκάλυπτος σφαιρικός. Στη χώρα μας εισήχθη το 1862, με σκοπό να απορροφά περισσότερο νερό. Καλλιεργείται κυρίως στη νότια Ελλάδα και στη Χαλκιδική και βρίσκεται σε δάση και κήπους.
Τι ρόλο έπαιξε στις φωτιές στην Πορτογαλία και την Καλιφόρνια;
Τελικά, όμως, τι ρόλο έχουν διαδραματίσει οι μεγάλες αυτές εκτάσεις στην Πορτογαλία και την Καλιφόρνια; Ορισμένοι επιστήμονες, προειδοποιούν ότι αυτά τα δέντρα και ειδικά ο φλοιός, τα κλαδιά και τα φύλλα τους είναι πιο εύφλεκτα από άλλα είδη.
Ο μηχανικός δασών του Quercus – μιας πορτογαλικής περιβαλλοντικής ομάδας- Ντομίνγκος Πατάτσο, μιλώντας στο CNNi αναφέρει πως ένας από τους λόγους που οι ευκάλυπτοι είναι τόσο εύφλεκτοι είναι επειδή τα φύλλα και τα κλαδιά τους αποσυντίθενται πολύ αργά στο πορτογαλικό έδαφος, το οποίο δεν έχει προσαρμοστεί στο είδος, αφήνοντας το εν τέλεια προσάναμμα για το δάσος.
Οι πυρκαγιές που καίνε τον ευκάλυπτο εξαπλώνονται πιο γρήγορα και μεταπηδούν πιο εύκολα σε άλλες περιοχές, εξηγεί ο ίδιος. Αυτά τα κομμάτια φλοιού ευκαλύπτου «ταξιδεύουν» με τον άνεμο – μερικές φορές ακόμη και πολλά χιλιόμετρα- και μπορούν να δημιουργήσουν δευτερεύουσες εστίες, με αποτέλεσμα να ξεσπούν και άλλα μέτωπα, αναφέρει.
Σε αντίθεση με ορισμένα μέρη της Ελλάδας και της Ιταλίας, όπου τα καυτά καλοκαίρια επιβραδύνουν την ανάπτυξη των φυτών που μπορούν να τροφοδοτήσουν τις πυρκαγιές, η βορειοδυτική Πορτογαλία, λόγω του ότι είναι κοντά στον Ατλαντικό ωκεανό, παραμένει πιο δροσερή και υγρή. Κοινώς, οι συνθήκες αυτές είναι ιδανικές για την ανάπτυξη αυτού του είδος της βλάστησης. Και ενώ η φυσική καύσιμη ύλη συνήθως παύει να αναπτύσσεται το φθινόπωρο και το χειμώνα σε πιο κρύα μέρη του κόσμου, στην Πορτογαλία και το Νότο εξακολουθούν να παράγονται ακόμη και το χειμώνα.