O Φεβρουάριος αποτελεί παραδοσιακά τον μήνα κορύφωσης της εποχικής γρίπης, ενώ φέτος εισέβαλε ακόμη ένας εχθρός για τη δημόσια υγεία σε παγκόσμιο επίπεδο που ακούει στο κωδικό όνομα SARS-CoV-2.
O πρόεδρος της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, καθηγητής Παθολογίας και διευθυντής της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής, Μονάδας Ερευνας και Διαβητολογικού Κέντρου ΕΚΠΑ, ΠΓΝΑ «Αττικόν», Γεώργιος Δ. Δημητριάδης δίνει απαντήσεις σε καθημερινά ερωτήματα των ασθενών.
Ο νέος κοροναϊός έχει διαπιστωθεί ότι ευθύνεται για σοβαρές εκδηλώσεις σε άτομα με χρόνια νοσήματα, όπως είναι ο διαβήτης. Εν τω μεταξύ, τα άτομα με διαβήτη ανήκουν στις ομάδες κινδύνου για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών (και) από τους ιούς της γρίπης. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η λοίμωξη από τον κοροναϊό εκδηλώνεται με συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό που μοιάζουν με του κοινού κρυολογήματος (καταρροή, βήχας, πονόλαιμος, πονοκέφαλος, πυρετός). Σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή χρόνια νοσήματα (όπως ο σακχαρώδης διαβήτης – ΣΔ) ενδέχεται να προκληθεί σοβαρότερη λοίμωξη στο κατώτερο αναπνευστικό (βρογχίτιδα ή πνευμονία) ή και νεφρική ανεπάρκεια. Στην πρόσφατη επιδημία στην Κίνα, ένα σημαντικό ποσοστό νοσήσεων και θανάτων (κυρίως από πνευμονία) αφορούσε άτομα με ΣΔ. Τα άτομα με ΣΔ είναι πιο ευάλωτα στις λοιμώξεις. Πρόσφατη μελέτη στο Diabetes Care σε άτομα με ΣΔ και χωρίς ΣΔ έδειξε ότι ο κίνδυνος για ανάπτυξη λοιμώξεων στα άτομα με ΣΔ ήταν τρεις – τέσσερις φορές μεγαλύτερος, ενώ οι πιθανότητες να χρειαστούν νοσηλεία στο νοσοκομείο ήταν δύο φορές μεγαλύτερες. Μεταξύ των δύο τύπων ΣΔ, ο κίνδυνος για ανάπτυξη λοιμώξεων στον ΣΔ τύπου 1 ήταν διπλάσιος από ό,τι στον ΣΔ τύπου 2 (στον ΣΔ τύπου 1 το ανοσοποιητικό σύστημα εμφανίζει διαταραχές λειτουργίας). Σε γενικές γραμμές, παράγοντες οι οποίοι αύξαναν τον κίνδυνο των λοιμώξεων στα άτομα αυτά ήταν η μεγάλη διάρκεια του ΣΔ, η κακή ρύθμιση του σακχάρου, η έντονη παχυσαρκία, η μεγάλη ηλικία, το κάπνισμα και η παρουσία χρόνιων επιπλοκών της νόσου. Μεταξύ των λοιμώξεων στα άτομα με ΣΔ, ιδιαίτερα μεγάλη συχνότητα είχε η πνευμονία, η οποία δεν φαίνεται να κάμπτεται, παρά τις προσπάθειες της διεθνούς ιατρικής κοινότητας.
Η αυξημένη ευαισθησία των ατόμων με ΣΔ στις λοιμώξεις οφείλεται στην αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού τους συστήματος να αμύνεται σε «εισβολείς» (ιούς ή μικρόβια).
Οι λόγοι είναι κυρίως δύο: 1. Η κακή μεταβολική ρύθμιση και η χρόνια υπεργλυκαιμία αποδιοργανώνουν τη λειτουργία των κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την άμυνα (πολυμορφοπυρήνων, λεμφοκυττάρων). 2. Οι χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ (κυρίως οι βλάβες των αγγείων και η νευροπάθεια) δημιουργούν προϋποθέσεις κακής αιμάτωσης και λειτουργίας των οργάνων του σώματος, με αποτέλεσμα να ευνοείται η επέκταση της λοίμωξης και να αυξάνονται οι πιθανότητες για κακή έκβαση. Τονίζεται ότι η κατάσταση αυτή μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνη για τη ζωή σε άτομα που συστηματικά κάνουν κατάχρηση λήψης αντιβιοτικών για ασήμαντες αιτίες και με αυτόν τον τρόπο έχουν αναπτύξει ανθεκτικά στελέχη μικροβίων.
Με ποιο τρόπο μπορούν να θωρακιστούν τα άτομα με διαβήτη; Αποτελούν τα εμβόλια το ισχυρότερο όπλο;
Τα άτομα με ΣΔ μπορούν να θωρακιστούν στις λοιμώξεις μόνο με την ενίσχυση του ανοσοποιητικού. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους: 1. Εγκαιρη διάγνωση του ΣΔ τύπου 2 (η συχνότερη μορφή ΣΔ). Είναι γνωστό ότι ο τύπος αυτός υπάρχει σε λανθάνουσα μορφή πολλά χρόνια πριν από την κλινική διάγνωση, με αποτέλεσμα να εγκαθίστανται βλάβες σε όλα τα συστήματα. Η έγκαιρη διάγνωση (με καμπύλη γλυκόζης σε ομάδες υψηλού κινδύνου) και οι απλές θεραπευτικές παρεμβάσεις θα πετύχουν εύκολα τη μεταβολική ρύθμιση, βοηθώντας στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού. 2. Η μείωση της παχυσαρκίας με κατάλληλη διατροφή είναι σημαντική και μπορεί ακόμα και να υποστρέψει τον ΣΔ όταν αυτός εμφανιστεί. 3. Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας / άσκησης είναι ισχυρότατο όπλο για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού, ενώ συμβάλλει στη μείωση του στρες. Το χρόνιο στρες μειώνει την άμυνα του οργανισμού και τον καθιστά ευπαθή σε λοιμώξεις. 4. Προσπάθεια για καλή ρύθμιση του σακχάρου με συχνό έλεγχο και στοχευμένες επιλογές συνδυασμών φαρμάκων από τις πολλές και πρωτοπόρες διαθέσιμες κατηγορίες. 5. Ακρογωνιαίος λίθος για την προστασία από λοιμώξεις και τα προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν είναι τα εμβόλια:
Το αντιγριπικό πρέπει να χορηγείται εγκαίρως και πριν από την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης (έναρξη Ιανουάριο και κορύφωση Φεβρουάριο – Μάρτιο), δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου δύο εβδομάδες για την επίτευξη επαρκούς ανοσολογικής απάντησης. Χορηγείται άπαξ κάθε χρόνο, συνήθως Οκτώβριο – Νοέμβριο.
Πνευμονιοκοκκική νόσος είναι ομάδα νοσημάτων που προκαλούνται από το βακτηρίδιο πνευμονιόκοκκο. Περιλαμβάνουν λοιμώξεις διεισδυτικές (βακτηριαιμία – λοίμωξη του αίματος, μηνιγγίτιδα, πνευμονία) και μη διεισδυτικές (μέση ωτίτιδα, παραρρινοκολπίτιδα). Υπάρχουν δύο εμβόλια για την πρόληψη, το συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό (PCV13) και το πολυσακχαριδικό (PPSV23).Ανάλογα με την ηλικία του ασθενούς, τα συνοδά νοσήματα και το αν έχει προηγηθεί εμβολιασμός με ένα από τα δύο, ακολουθείται το κατάλληλο πρόγραμμα εμβολιασμού, σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό.
Η διατροφή παίζει ρόλο στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού. Ομως, το διαιτολόγιο των ασθενών έχει περιορισμούς. Τι προτείνετε;
Η κατάλληλη διατροφή είναι θεμελιώδης στην αντιμετώπιση του ΣΔ, τόσο για την απώλεια βάρους (αν είναι αυξημένο) όσο και για τη διευκόλυνση της δράσης της ινσουλίνης (ενδογενούς ή ενέσιμης) και την επίτευξη καλού γλυκαιμικού ελέγχου. Στην εκπλήρωση αυτών των στόχων άριστο πρότυπο είναι η μεσογειακή διατροφή. Οσον αφορά την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και τη θωράκιση του οργανισμού, αυτή έχει να κάνει κυρίως με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά και φυτικές ίνες, όπως εσπεριδοειδή (πορτοκάλια, λεμόνια), βατόμουρα, μήλα, γκότζι μπέρι, σταφύλια, κίουι (με αντιβιοτικές και αντιφλεγμονώδεις δράσεις), κόκκινο λάχανο, παντζάρια, σπανάκι, κανέλα. Τα αντιοξειδωτικά πρέπει να καταναλώνονται ως φυσικές τροφές και όχι ως συμπληρώματα διατροφής, και πάντα μέσα στο πλαίσιο των εξατομικευμένων διαιτολογίων ώστε να αποφεύγονται οι υπερβολές. Εξαιρετικές πηγές αντιοξειδωτικών είναι επίσης το κόκκινο κρασί, το τσάι (ιδίως το πράσινο, «Το τσάι σύμμαχος κατά του διαβήτη», ένθετο «Υγεία», «ΤΑ ΝΕΑ», 9-1-2019) και βέβαια ο καφές, ο οποίος βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των ενισχυτών του ανοσοποιητικού.
Η χρήση μάσκας σε χώρους όπου επικρατεί συγχρωτισμός αποτελεί μέτρο προστασίας για τα άτομα με διαβήτη;
Η μετάδοση των ιώσεων (συμπεριλαμβανομένου και του κοροναϊού) γίνεται μέσω του αέρα από άτομο που έχει προσβληθεί (σταγονίδια βήχα ή φτερνίσματος) ή από μολυσμένες επιφάνειες τις οποίες αγγίζουμε και στη συνέχεια βάζουμε τα χέρια μας στο στόμα ή στη μύτη, εισάγοντας τον ιό στον οργανισμό μας. Απλές οδηγίες για την αποφυγή μετάδοσης των ιώσεων είναι να μην πλησιάζουμε άτομα που νοσούν, να βάζουμε τα χέρια μπροστά όταν βήχουμε ή φτερνιζόμαστε και να αποφεύγουμε την παραμονή σε κλειστούς χώρους τουλάχιστον χωρίς προστατευτική μάσκα, ιδιαίτερα στις περιόδους έξαρσης των ιώσεων. Τέλος, το τακτικό πλύσιμο των χεριών είναι επιτακτικό, μιας και ο χρόνος επιβίωσης των ιών (και του κοροναϊού) σε επιφάνειες είναι μόνο μερικές ώρες.