Τα κάλαντα είναι μια από τις παλαιότερες και ωραίες παραδόσεις της χώρας μας.
Εάν προσέξουμε όμως τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, θα παρατηρήσουμε
ότι μοιάζουν περισσότερο με ασυναρτησία, παρά με γιορτινό τραγούδι; Αν θυμηθούμε
λίγο τους στίχους από τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα θα δούμε ότι δεν βγάζουν κάποιο
ιδιαίτερο νόημα.Γιατί άραγε να συμβαίνει αυτό; Υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος;
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με το άγιο θόλος
Αρχή που βγήκε ο Χριστός,
Άγιος και πνευματικός
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει
Άγιος Βασίλης έρχεται
και δεν μας καταδέχεται
από την Καισαρεία
συ είσαι αρχόντισσα κυρία
Βαστάει εικόνα και χαρτί
ζαχαροκάντιο ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι
Το καλαμάρι έγραφε
την μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου καλέ Βασίλη
Παρατηρώντας καλύτερα το κείμενο θα δούμε πολύ απλά ότι πρόκειται για δύο
διαφορετικές ιστορίες μπερδεμένες σε μία!
Στα χρόνια του Βυζαντίου, οι πολίτες της κατώτερης τάξης δεν μπορούσαν να
συνομιλούν με τους άρχοντες της ανώτερης τάξης, παρά μόνο κατά τη διάρκεια των
γιορτών για να τους απευθύνουν ευχές. Έτσι λοιπόν ένα ερωτευμένο
παλικάρι προερχόμενο από την κατώτερη τάξη προσπάθησε να πλησιάσει
μια αρχοντοπούλα και να της κάνει ερωτική εξομολόγηση παραθέτοντας τους στίχους
του ποιήματος του μέσα στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Και πράγματι, εάν
απομονώσουμε τους στίχους που είναι σημειωμένοι παραπάνω με έντονα γράμματα
προκύπτει ένα όμορφο θρησκευτικό τραγουδάκι που μιλάει για τη νέα χρονιά και τον
Άγιο Βασίλη.
Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
Αρχή που βγήκε ο Χριστός,
Άγιος και πνευματικός
Άγιος Βασίλης έρχεται
από την Καισαρεία
Βαστάει εικόνα και χαρτί
χαρτί και καλαμάρι
Το καλαμάρι έγραφε
την μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου καλέ Βασίλη
Οι υπόλοιποι στίχοι, όμως, θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν μια μορφή
ερωτικής εξομολόγησης.
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
εκκλησιά με το άγιο θόλος
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει
και δεν μας καταδέχεται
συ είσαι αρχόντισσα κυρία
ζαχαροκάντιο ζυμωτή
δες και με το παλικάρι
Δηλαδή:Εσύ που είσαι ψηλή και όμορφη σαν εκκλησιά με τον τρούλο της, βγες έξω να
περπατήσεις για να σε δω και να ανοίξει η καρδιά μου. Δεν καταδέχεσαι να μου μιλήσεις
επειδή ανήκεις σε αριστοκρατική οικογένεια. Εσύ που είσαι γλυκιά σαν το γλυκό βανίλιαυποβρύχιο (ζαχαροκάντιο ζυμωτή), δες και μένα το παλικάρι.
Η παράφραση αυτή κατάφερε και πέρασε μέχρι τις μέρες μας και συνεχίζουμε να
τραγουδάμε κάθε χρόνο τα ασυνάρτητα αυτά κάλαντα χωρίς να ξέρουμε τι σημαίνουν
στα αλήθεια.
Αθανάσιος Γ. Δημητρίου
MSc ΘεολογίαςΠρόεδρος Ιεροψαλτών Τρικάλων