Ένας στους τέσσερις πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετωπίζει κάποια μακροχρόνια αναπηρία, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Eurostat. Οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν μερική ή αυξημένη δυσκολία στην τέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων τους, όπως η εκπαίδευση, η εργασία και η ψυχαγωγία. Ο πρόεδρος των εργαζομένων του Παραρτήματος ΑμεΑ Τρικάλων, Ευάγγελος Κολώνας, δίνει καίριες απαντήσεις για τα θέματα που καθημερινά δυσκολεύουν τη ζωή των ΑμεΑ στην Ελλάδα.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ – Μαραγκουδάκη
Ποιοι άνθρωποι συγκαταλέγονται στα άτομα με αναπηρία;
Στο ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας, η αναπηρία ορίζεται ως η σωματική, νοητική, αισθητηριακή ή ψυχολογική «απόκλιση» από αυτό που θεωρείται «φυσιολογικό». Πρόκειται για «δυσλειτουργία» που οφείλεται σε ασθένεια, ατύχημα ή άλλους ιατρικούς λόγους.
Βάσει αυτού του μοντέλου, η διαχείριση της αναπηρίας στοχεύει στην αποκατάσταση των λειτουργικών περιορισμών μέσω ιατρικών παρεμβάσεων. Στην περίπτωση που η αποκατάσταση δεν είναι εφικτή ή στην περίπτωση που τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούν να προσαρμοστούν στις επικρατούσες τάσεις, η κοινωνική απομόνωση είναι αναπόφευκτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτείνεται ως λύση η φιλανθρωπία και η παροχή προνοιακών επιδομάτων.
Στο κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, η αναπηρία δεν αντιμετωπίζεται ως ένα ιατρικό πρόβλημα, αλλά ως πρόβλημα που δημιουργεί η ίδια η κοινωνία. Το γεγονός ότι ένας χρήστης αναπηρικού αμαξιδίου δεν μπορεί να μετακινηθεί μέσα στην πόλη του δεν θεωρείται ως φυσικό επακόλουθο αυτής καθαυτής της αναπηρίας του, αλλά ως αποτέλεσμα της μη λήψης μέτρων που να καθιστούν το δομημένο περιβάλλον προ βάσιμό σε αυτόν.
Η προσέγγιση αυτή υποστηρίζει ότι τα προβλήματα που συνοδεύουν την αναπηρία είναι συνέπεια της αδυναμίας της κοινωνίας να λάβει υπόψη της τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία και όχι των λειτουργικών περιορισμών που αυτή δημιουργεί. Για το κοινωνικό μοντέλο, η αναπηρία δεν είναι τίποτε άλλο από μια «κοινωνική κατασκευή».
Μορφές αναπηρίας
Βάσει της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας, οι αναπηρίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ακολούθως:
- Κωφοί και βαρήκοοι
- Άτομα με ψυχικές αναπηρίες
- Άτομα με κινητικές αναπηρίες
- Τυφλοί και άτομα με προβλήματα όρασης
- Άτομα με νοητικές, γνωστικές και αναπτυξιακές αναπηρίες
Ποιος είναι υπεύθυνος για το ποσοστό αναπηρίας; Ποιο το ποσοστό που κατοχυρώνει τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και ποια η διάρκεια των δικαιωμάτων αυτών;
Για τη χορήγηση γνωματεύσεων αναπηρίας υπεύθυνοι είναι τα Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) καθώς επίσης η Ανώτατη Στρατιωτική Υγειονομική Επιτροπή (Α.Σ.Υ.Ε.) ή η Ανωτέρα Ναυτική Υγειονομική Επιτροπή (Α.Ν.Υ.Ε.) ή η Ανωτέρα Αεροπορική Υγειονομική Επιτροπή (Α.Α.Υ.Ε.) ή η Ανώτατη Υγειονομική Επιτροπή της Ελληνικής Αστυνομίας ή η Ανώτατη Υγειονομική Επιτροπή του Πυροσβεστικού Σώματος.
Άτομα με αναπηρία θεωρούνται εκείνα τα οποία έχουν γνωμάτευση με ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω. Η ισχύς των ανωτέρω γνωματεύσεων ποικίλλει ανάλογα με τη σοβαρότητα της αναπηρίας. Ως εκ τούτου, η διάρκεια ενδεχομένως να έχει ισχύ έως έναν χρόνο ή δύο χρόνια ή και περισσότερα και αν η αναπηρία είναι μη αναστρέψιμη, το ποσοστό αναπηρίας δίδεται εφ’ όρου ζωής.
Ποια είναι τα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα τα ΑμεΑ σχετικά με τις μετακινήσεις τους; Πώς θα γίνει εύρυθμη η κυκλοφορία τους;
Η αναπηρία δεν περιορίζεται μόνο στα άτομα που χρησιμοποιούν αναπηρικά αμαξίδια, αφού υπάρχουν πολλές μορφές κινητικών αναπηριών, αισθητηριακών αναπηριών καθώς και νοητικών / γνωστικών / αναπτυξιακών / ψυχικών αναπηριών κ.λπ.
Πρέπει να τονίσουμε πως τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία δεν είναι τα φυσικά εμπόδια. Είναι η άγνοια, η έλλειψη έγκυρης πληροφόρησης, η προκατάληψη και η γενικότερη νοοτροπία των ανθρώπων. Όλοι θα πρέπει να μεριμνήσουν έτσι ώστε να αφαιρεθούν από τους χώρους τους τα διάφορα εμπόδια που δεν επιτρέπουν στα άτομα με αναπηρία το δικαίωμα στην ισότιμη συμμετοχή στη ζωή, όπως τα παρακάτω ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά αναφερόμενα:
Φυσικά εμπόδια
- Σκαλοπάτια.
- Απότομες ράμπες.
- Χαλιά με παχύ πέλος.
- Πεζοδρόμια χωρίς ράμπες.
- Πάγκοι και εξοπλισμοί σε ακατάλληλο ύψος.
- Ακατάλληλα πόμολα αντί εύχρηστες χειρολαβές.
- Ακατάλληλες αυτόματες μηχανές (εισιτηρίων, ανάληψης χρημάτων, πληροφόρησης κ.λπ.) για χρήση από τυφλούς, άτομα σε αναπηρικό αμαξίδιο κλπ.
Αισθητηριακά εμπόδια
- Ελλιπής και μη ευκρινής σήμανση.
- Μόνο ηχητικός ή μόνο οπτικός συναγερμός φωτιάς.
- Μόνο οπτική ή μόνο ηχητική αναγγελία μηνυμάτων.
- Προεξέχοντα εμπόδια σε διαδρόμους μη αντιληπτά από άτομα με προβλήματα όρασης.
Κοινωνικά εμπόδια
- Έλλειψη κατανόησης.
- Εικασίες ότι τα άτομα με αναπηρία είναι ακατάλληλα για κάποια επαγγέλματα.
- Μη λήψη αποφάσεων για αναγκαίες εναλλακτικές λύσεις, π.χ. δημιουργία ράμπας, εφαρμογή χειρολισθήρων, σωστή διαρρύθμιση χώρων, ευκρινής και κατάλληλη σήμανση, έντυπα σε γραφήBraille ή με χαρακτήρες σε μεγέθυνση και ακουστική μορφή πληροφοριών, οπτική αποτύπωση πληροφοριών με εικόνες/σκίτσα.
- Αδυναμία στο να αναγνωρίσουμε τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες μιας κοινωνίας που μεγαλώνει σε ηλικία αποκτώντας ανάγκες παρόμοιες με αυτές των ατόμων με αναπηρία.
Ποιοι είναι οι στόχοι της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία;
Κύριος στόχος του αναπηρικού κινήματος είναι η ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε μια ποιοτική, ενταξιακή εκπαίδευση, διασφαλίζοντας την καθολική προσβασιμότητα των σχολείων, των πανεπιστημίων, των δομών διά βίου εκπαίδευσης, των Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ). Από εκεί και έπειτα αποσκοπεί στην:
- Εξασφάλιση κονδυλίων για τους απαραίτητους διορισμούς μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση και Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΕΕΠ).
- Βελτίωση της περιβαλλοντικής και μαθησιακής προσβασιμότητας, με παροχές καιπροσαρμογές στο περιβάλλον, στην υποστηρικτική τεχνολογία, στο εκπαιδευτικό υλικό και στην κοινωνική ζωή σε όλες τις εκπαιδευτικές δομές όλων των βαθμίδων.
- Ενίσχυση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης των μαθητών με αναπηρία, με έμφαση σε δράσεις επαγγελματικού προσανατολισμού.
- Εξασφάλιση της προσβασιμότητας μαθητών με αναπηρία στις σχολικέςμεταφορές, ώστε να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη συμμετοχή τους στην εκπαίδευση.
- Επισκευή και συντήρηση των σχολικών κτιρίωνμε παρεμβάσεις για τη βελτίωση φυσικής προσβασιμότητας
Ποια είναι τα πιο συχνά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ΑμεΑ σχετικά με τα επιδόματα;
Σχετικά με τα επιδόματα, θέλω να τονίσω ότι δικαιούχοι αναπηρικών επιδομάτων δεν είναι όλα τα άτομα με αναπηρία, αλλά κυρίως εκείνα τα οποία έχουν γνωματεύσεις αναπηρίας με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω, και αυτά υπό προϋποθέσεις.
Στα αρνητικά μπορούμε να σημειώσουμε τη συνεχή εξέταση από τις υγειονομικές επιτροπές για την πιστοποίηση της αναπηρίας και ως εκ τούτου τη χορήγηση κάποιου επιδόματος. Τούτο έχει ως συνέπεια τη μεγάλη ταλαιπωρία που υφίστανται πολλάκις τα άτομα με αναπηρία με τη γραφειοκρατία αλλά και τη συνεχή επίσκεψη στους γιατρούς και τις επιτροπές.
Tι είναι οι Δομές Δημιουργικής Απασχόλησης για τα ΑμεΑ; Υπάρχουν ελλείψεις;
Τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρία (Κ.Δ.Α.Π.μεΑ.) είναι δομές που σκοπό έχουν τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών μέσω προγραμμάτων έκφρασης και ψυχαγωγίας, άσκησης λόγου, ανάπτυξης ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, άθλησης και σωματικής αγωγής. Επίσης, η συμμετοχή των παιδιών σε προγράμματα προεπαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης καθώς και η παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών προς τα ίδια και το οικογενειακό – συγγενικό τους περιβάλλον.
Είναι πολλαπλός ο ρόλος που μπορούν να παίξουν τα ΚΔΑΠμεΑ. Δίνουν τη δυνατότητα στα ίδια τα άτομα με αναπηρία να βγουν από τον μικρόκοσμο του σπιτιού και να ασχοληθούν με διάφορες δραστηριότητες, όπως κεραμική, εικονογραφία, υφαντουργία, μουσική, χορό, γυμναστική, ανθοκομική κ.λπ., εφοδιάζοντάς τα με ένα αίσθημα ασφάλειας προκειμένου να κοινωνικοποιηθούν, σπάζοντας τα τείχη του κοινωνικού και επαγγελματικού αποκλεισμού τους, και στους γονείς καλύτερη ποιότητα ζωής καθώς και την ευκαιρία να εργαστούν και οι δύο, ενισχύοντας έτσι το οικογενειακό τους εισόδημα. Επίσης συμβάλλει στην αποφυγή της ιδρυματοποίησης.
Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα πολλοί δήμοι της χώρας μας δεν έδειξαν το απαιτούμενο ενδιαφέρον και δεν δημιούργησαν τέτοιου είδους δομές αλλά και παρόμοιες που θα εξυπηρετούσαν τα άτομα με αναπηρία αλλά και τους γονείς τους. Επιβάλλεται η δημιουργία υποστηρικτικών δομών από πλευράς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διότι, εκτός των άλλων, αυτού του είδους οι δομές συμβάλλουν και στην αποϊδρυματοποίηση, που είναι στόχος ολόκληρου του αναπηρικού και γονεϊκού κινήματος της χώρας.
Ως πρόεδρος εργαζομένων του Παραρτήματος Τρικάλων, μιλήστε μας για τις συνθήκες των δομών, το προσωπικό και τις ελλείψεις, εφόσον υπάρχουν.
Το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας της Περιφέρειας Θεσσαλίας είναι ένας ολοκληρωμένο φορέας που καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του πληθυσμού. Κάθε μέρα δρομολογούνται νέες ιδέες προς υλοποίηση, ώστε να βελτιώσουμε την καθημερινότητα όσων μας έχουν ανάγκη. Η αναπηρία για εμάς είναι κινητήρια δύναμη και όχι τροχοπέδη. Μαθαίνουμε, διδασκόμαστε, αφουγκραζόμαστε προβλήματα και δίνουμε λύσεις με τη βοήθεια της υφυπουργού κ. Δόμνας Μιχαηλίδου και της προέδρου Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Θεσσαλίας, κ. Δήμητρας Παππά.
Κολώνας Ευάγγελος, Νοσηλευτής στο Παράρτημα Α.Μ.Ε.Α. Τρικάλων. Πρόεδρος Εργαζομένων του Παραρτήματος Α.Μ.Ε.Α. Τρικάλων. Εκπρόσωπος Εργαζομένων του Κ.Κ.Π.Π. Εκπρόσωπος Εργαζομένων στην Π.Ο.Ε.Δ.Η.Ν.