Το Πολεμικό Ναυτικό γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια του Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΦ, που είναι το ενδοξότερο και το πιο ιστορικό πλοίο του Ναυτικού.
Το πλοίο αγοράστηκε τον Οκτώβριο του 1909.Κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία Orlando στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Αρχικά είχε παραγγελθεί από τη Βραζιλία, αλλά η παραγγελία του ακυρώθηκε λόγω περικοπής των κονδυλίων. Είχαν επίσης ενδιαφερθεί και οι Τούρκοι για την αγορά του, άργησαν όμως να καταθέσουν την προσφορά τους. Καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και παραλήφθηκε το Μάιο του 1911. Στοίχησε με τα πυρομαχικά του περίπου 1 εκατ. λίρες Αγγλίας. Το ¼ του ποσού καλύφθηκε από το κληροδότημα του μεγάλου ευεργέτη Γ. ΑΒΕΡΩΦ, του οποίου έλαβε και το όνομά του.
Το πλήρες εκτόπισμά του ήταν 10.000 τόνων. Είχε πλήρωμα 670 άτομα. Παρά την ονομασία του ως «Θωρηκτό» στην πραγματικότητα είναι θωρακισμένο καταδρομικό. Η θωράκισή του ήταν από 8 έως 20 εκατοστά και η ταχύτητά του έφθανε μέχρι 22 κόμβους την ώρα (1 κόμβος = 1 ναυτικό μίλι = 1852 μέτρα).
Το πλοίο μετά την παραλαβή του έπλευσε στην Αγγλία για να λάβει μέρος στις εορταστικές εκδηλώσεις της στέψης του βασιλιά Γεωργίου V στο Πόρτσμουθ. Εκεί παρέλαβε και τα πυρομαχικά του. Σε μια μεθόρμισή του στις 19/6/1911, προσάραξε στα εκβαθή και χρειάστηκε δεξαμενισμός για την επισκευή των ζημιών. Συγχρόνως δημιουργήθηκαν στο πλοίο επεισόδια απειθαρχίας και ανάγκασαν την Κυβέρνηση στις 8 Ιουλίου 1911, να αντικαταστήσει τον κυβερνήτη πλοίαρχο Γ. Δαμιανό με τον Πλοίαρχο Π Κουντουριώτη, ο οποίος επανέφερε την τάξη στο πλοίο.
Απέπλευσε από την Αγγλία στις 20 Αυγούστου και έφθασε στο Φάληρο την 1η Σεπτεμβρίου 1911, όπου του έγινε ενθουσιώδης υποδοχή.
Το ΑΒΕΡΩΦ έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους 1912 – 1913, ως αρχηγός του ελληνικού στόλου, υπό την καθοδήγηση του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη που επέβαινε στο πλοίο ως Αρχηγός Στόλου.
Το πλοίο διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο και κατατρόπωσε τον Τουρκικό στόλο στις νικηφόρες ναυμαχίες της Έλλης (3 – 12 – 1912) και της Λήμνου (5 – 1 – 1913) όταν αξιοποιώντας την ανώτερη ταχύτητα και το μέγιστο του βεληνεκούς των πυροβόλων του, αποσπάστηκε από τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο και αναλαμβάνοντας αυτόνομη δράση, έτρεψε τον εχθρικό στόλο σε φυγή καταδιώκοντάς τον. Η τακτική του Κουντουριώτη έδωσε τη νίκη και αδιαμφισβήτητο έλεγχο του Αιγαίου στην Ελλάδα, δόθηκε σημαντική συνδρομή στις κατά ξηρά επιχειρήσεις του στρατού και μετέβαλε πλοίο και ναύαρχο σε ζωντανούς μύθους. Για τους Έλληνες ήταν ο «Τυχερός μπαρμπα-Γιώργος», ενώ για τους Τούρκους «Το Διαβολοβάπορο» (Σεϊτάν Παπόρ).
Στη συνέχεια έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και στις 13 Νοεμβρίου 1918, επικεφαλής ελληνικής μοίρας, κατέπλευσε με άλλους συμμαχικούς στόλους στην Κωνσταντινούπολη και αγκυροβόλησε έξω από τα ανάκτορα του Σουλτάνου «Νταλμά – Μπαχτσέ».
Το 1922 έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού και υποστήριξε την ελληνική μεραρχία κατά την απόβαση στη Ραιδεστό και Καλλίπολη. Το 1925 έκανε γενική επισκευή, άλλαξε μηχανές και του μειώθηκε η ταχύτητα, πρόσθεσε σύστημα διεύθυνσης βολής και κατευθυντήρα στα πυροβόλα.
Με τη Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου 1941, το πλοίο βρέθηκε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, διότι η ηγεσία του ΓΕΝ, πήρε την απόφαση να μη φύγει το πλοίο μαζί με τον υπόλοιπο στόλο για την Αλεξάνδρεια, λόγω του ότι θεωρείτο παρωχημένο και η ταχύτητά του μειώθηκε στους 16 κόμβους. Τότε ακολούθησε στάση των κατώτερων αξιωματικών και ιδιαίτερα του Σημαιοφόρου Ηλιομαρκάκη ο οποίος ανέλαβε την κυβέρνηση του πλοίου και ευτυχώς που συντάχθηκε μαζί του ο συνετός και ηρωικός Πλωτάρχης τότε Δαμηλάτης που εκτελούσε καθήκοντα Υπάρχου και ανέλαβε να κυβερνήσουν το πλοίο και να το οδηγήσουν στην Αλεξάνδρεια στις 23 – 5 – 1941. Μετά την αναχώρησή του επέβη του πλοίου και ο Κυβερνήτης, φθάνοντας με ατμάκατο. Έτσι σώθηκε το πλοίο και έγινε η έδρα του Αρχηγού Στόλου στην Αλεξάνδρεια. Το πλοίο κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου συνόδευσε νηοπομπές και έφθασε μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό.
Μετά την απελευθέρωση, με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Θεόδωρο Κουντουριώτη κατάπλευσε στο Φάληρο στις 17 – 10 – 1944, μεταφέροντας την ελληνική κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου.
Τα παραπάνω εκτεθέντα μαρτυρούν ότι το Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ είναι ένδοξο πλοίο αλλά και τυχερό, διότι αποτελεί ζώσα ιστορία της νεώτερης Ελλάδας και το κάστρο ελευθερίας των νησιών του Αιγαίου, χωρίς την παραμικρή ζημιά.
Σήμερα ναυλοχεί στο Φαληρικό Δέλτα ως πλωτό Μουσείο για να θυμίζει στους νεώτερους τους Εθνικούς Αγώνες και να τιμάει με την παρουσία του το Ελληνικό Ναυτικό και τη ναυτική κληρονομιά της Ελλάδος.
Γράφει ο Υποναύαρχος Π.Ν. ε.α. Νίκος Γκόγκος.