(Μνημείον ΑΡΙΗΦΑΤΩΝ (=των σκοτωμένων στον πόλεμο)
Του Κων/νου Β. Παυλάκου, π. Σχολικού Συμβούλου Φιλολόγων
Πρόκειται για Εθνικό Μνημείο που βρίσκεται στην Πλατεία Συντάγματος, μπροστά από το κτίριο της Βουλής των Ελλήνων. Είναι ένα κενοτάφιο (=μνημείο που έχει ανεγερθεί σε ανάμνηση νεκρών οι οποίοι δεν έχουν βρεθεί ή έχουν ενταφιασθεί αλλού) προς τιμήν των πεσόντων σε διαφόρους πολέμους. Εγκαινιάστηκε την 25η Μαρτίου 1932 επί κυβερνήσεως Ανδρέα Μιχαλακοπούλου.
Στο δεξιό μέρος του Μνημείου (όπως το βλέπουμε) είναι γραμμένη με κεφαλαία γράμματα η φράση από τον Επιτάφιο Λόγο που εξεφώνησε ο Περικλής για τους νεκρούς του πρώτου έτους (431 π.Χ) του Πελοποννησιακού Πολέμου (Θουκυδ. Β΄ 43): «ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ» Δηλαδή, των δοξασμένων ανδρών τάφος είναι η γη ολάκερη.
Το ιδανικό θα ήταν αμέσως κάτω από τη φράση αυτή να γραφτεί (έστω και τώρα) η φράση του Ηρακλείτου από την Έφεσο (535 π.Χ. – 475 π.Χ.) τον οποίον ο Μάρξ και ο Ένγκελς θεωρούν πατέρα της Διαλεκτικής : «ΑΡΙΗΦΑΤΟΥΣ (=τους σκοτωμένους στον πόλεμο) ΘΕΟΙ ΤΙΜΩΣΙ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ», φράση η οποία δένει λογικά και πραγματικά με το όλο θέμα.
Επομένως, το Μνημείο είναι των Αριηφάτων (=των σκοτωμένων στον πόλεμο), και μόνον αυτών. Και ο αύλειος χώρος τους ανήκει. Είναι χώρος ιεροποιημένος (από θεούς και ανθρώπους) και καμία άλλη εκδήλωση δεν επιτρέπεται εκτός από κατάθεση στεφάνων και επιμνημόσυνη δέηση.
Και κάτι ακόμη. Στην Ελληνική γλώσσα εκτός από τον όρο «νεκροταφείο» υπάρχει και μια άλλη λέξη, ανώτερη και πνευματικότερης υφής, η λέξη «ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟΝ». Αυτήν την λέξη, αυτούσια, παρέλαβαν και οι ξένοι (Αγγλ. Cemetery, Γαλλ. cimetiere), που δηλώνει ότι στον τόπο αυτό «κοιμώνται» οι πεθαμένοι ή οι σκοτωμένοι στον πόλεμο (οι αριήφατοι) και σεβόμαστε την ησυχία τους.
Γι’ αυτό και όταν οι εκπαιδευτικοί συνοδεύουν μαθητές στη Βουλή των Ελλήνων, πρώτα να τους περνούν από το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου, λέγοντάς τους δυο θερμά λόγια για τους αριηφάτους και κατόπιν να εισέρχονται στα θεωρεία της Βουλής. Γιατί συνομιλούμε μαζί τους μέσω της ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ. Και συνομιλούμε και παίρνουμε δύναμη με την επικοινωνία μας αυτή. Μας το λένε και οι ποιητές μας, οι οποίοι διεισδύουν βαθύτερα στα πράγματα:
α) «και πόσο παράξενα αντρειεύεσαι μιλώντας με τους πεθαμένους, όταν δεν φτάνουν πια οι ζωντανοί που σου απομέναν» (Γιώργος Σεφέρης, Νόμπελ Λογοτεχνίας 1963)
β) «και μη ξεχνάς, ολονυχτίς βοηθάν κι οι πεθαμένοι» (Το σπίτι για να χτίσεις, Γιάννης Ρίτσος)
Είναι γεγονός ότι κατά το παρελθόν απειλήθηκε το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου από διάφορα έκτροπα (μέχρι και φωτιά έβαλαν στις σκοπιές των Ευζώνων που φυλάττουν το Μνημείο). Ας τολμήσει κάποιος να κάνει διαδήλωση ή να ασχημονήσει στο Εθνικό Μνημείο της Τουρκίας στην Κων/πολη. Ή στο Μαυσωλείο του Λένιν στη Ρωσία. Ή στο άγαλμα της Ελευθερίας στην Αμερική. Ή στον Πανάγιο Τάφο της Ιερουσαλήμ. Ή στην Καάμπα (Ιερή Πέτρα) της Μέκκας. Ή στην Αψίδα του Θριάμβου στη Γαλλία και οπουδήποτε αλλού. Μόνον εδώ (στην Ελλάδα) πλεονάζει το «δικαίωμα» της ασυδοσίας.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
Επισκέφτηκα (2009) το Γερμανικό Νεκροταφείο στο Μάλεμε της Κρήτης, όπου έπεσαν χιλιάδες Γερμανοί στρατιώτες και κυρίως έπεσε το άνθος των Γερμανών αλεξιπτωτιστών τον Μάιο του 1941 κατά την μάχη της Κρήτης. Το όπλο αυτό, δηλ. τους αλεξιπτωτιστές ουδέποτε οι Γερμανοί εχρησιμοποίησαν άλλη φορά μέχρι τη λήξη του Β΄ Παγκ. Πολέμου (Μάιος 1945). Τόσο μεγάλη υπήρξε η πανωλεθρία τους.
Ε, λοιπόν, κατά την επίσκεψή μου ντρεπόμουνα να πατήσω μέσα, μένοντας έκπληκτος από την τέλεια ευταξία και ευπρέπεια.