Η έννοια της δημιουργικότητας, ως φαινομένου πολύπλοκου που αφορά τη λειτουργία πολλαπλών επιρροών, συνδέεται στενά και με την εκπαίδευση. Αν και η δημιουργική σκέψη σχετίζεται με θετικά μαθησιακά αποτελέσματα όσον αφορά την εκπαιδευτική διαδικασία, ωστόσο είναι γεγονός ότι στο σχολείο υπάρχει μια διάχυτη τάση για υποτίμηση της δημιουργικής σκέψης, έναντι της κριτικής. Από αυτόν τον κανόνα δεν θα μπορούσε να αποκλίνει και το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο τείνει γενικά να μην ενθαρρύνει την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης των μαθητών.
Έχοντας την πεποίθηση ότι το σχολείο οφείλει να βρει τρόπους ενθάρρυνσης της δημιουργικότητας, μέσα από τυπικές και άτυπες μορφές γραμματισμού, αποφασίσαμε, πριν τρία χρόνια, η γράφουσα, Γεωργία Κολοβελώνη, με τη συνεργασία της φιλολόγου Αλεξάνδρας Χιώτη, να ασχοληθούμε με τη Δημιουργική Γραφή, στο πλαίσιο ενός Λογοτεχνικού Εργαστηρίου (καινοτόμου για τα δεδομένα των σχολείων του νομού), το οποίο εντάξαμε σε ένα Πολιτιστικό Πρόγραμμα Σχολικών Δραστηριοτήτων.
Στόχος της Δημιουργικής Γραφής στο σχολείο δεν είναι, βέβαια, να μετατραπούν οι μαθητές σε συγγραφείς ή να δημιουργήσουν υψηλή λογοτεχνία, αλλά να προσεγγίσουν τη συγγραφική διαδικασία, να προβληματιστούν για την κατασκευή της λογοτεχνίας και τη λειτουργία της και να τους δοθεί η δυνατότητα να ανακαλύψουν και να ασκήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες. Άλλωστε, η ενασχόληση με την καλλιτεχνική έκφραση μπορεί να οδηγήσει στην καλλιέργεια αυτού που ο Οδυσσέας Ελύτης ονόμαζε «ποιητική νοημοσύνη», η οποία «μπορεί να έχει σχέση με την ύπαρξη μιας καλής ποιότητας ευαισθησίας, με την παρουσία μιας ανάγκης πραγματικής για ποιητικό πέταγμα».
Αυτόν τον στόχο προσπαθήσαμε να πετύχουμε τα τρία αυτά σχολικά έτη, με ποικίλες ασκήσεις και δραστηριότητες. Τη φετινή σχολική χρονιά υλοποιήσαμε τρεις δράσεις. Η πρώτη ήταν η συμμετοχή μας, με οκταμελή ομάδα μαθητών (η πολυπληθέστερη όλων των σχολείων), στο Ποιητικό Συμπόσιο του 3ου Λυκείου, στο οποίο συμμετείχαν μαθητές από τα Λύκεια του νομού. Επτά μαθητές της Γ’ Λυκείου και μία μαθήτρια της Β’ είχαν την ευκαιρία να διαβάσουν τις ποιητικές δημιουργίες τους και να συνομιλήσουν ποιητικά με συνομηλίκους τους, εκφέροντας τον προσωπικό τους λόγο.
Επιπλέον, ασχοληθήκαμε με την ποίηση του Τίτου Πατρίκιου. Διαβάσαμε ποιήματά του και μελετήσαμε την τελευταία του ποιητική συλλογή «Σε βρίσκει η ποίηση». Συζητήσαμε ζητήματα τεχνικής αλλά και περιεχομένου της συλλογής. Οι μαθητές δημιούργησαν τα δικά τους ποιήματα, ατομικά και ομαδικά, «με τον τρόπο του Τίτου Πατρίκιου». Από τη συζήτηση προέκυψαν ενδιαφέροντα ζητήματα και ερωτήματα, τα οποία η γράφουσα ανέλαβε να μεταφέρει στον ποιητή. Σε μια συνέντευξη, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, ο Τίτος Πατρίκιος απάντησε στα ερωτήματα των μαθητών και έλυσε τις απορίες τους σχετικά με θέματα που αφορούν την ποιητική δημιουργία, το ταλέντο, τον βιωματικό ή μη χαρακτήρα της ποίησης, τον ρόλο της ποίησης στη σύγχρονη εποχή και άλλα.
Η συνέντευξη βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε σε όλους τους μαθητές του σχολείου την ημέρα παρουσίασης των Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων, κατά την οποία αναγνώστηκαν και οι ποιητικές δημιουργίες των μαθητών. Ο λόγος του ποιητή καθήλωσε κυριολεκτικά τους μαθητές, προσφέροντάς τους τη μέθεξη της ποιητικής συγκίνησης και μεταδίδοντάς τους, μέσα από την απλότητα αλλά συνάμα τη δύναμη και ενάργεια των λέξεων, το μεγαλείο της ποίησης. Γι’ αυτό το όμορφο μάθημα που πρόσφερε στους μαθητές μας αλλά και για την ευγένειά του να απαντήσει στις ερωτήσεις μας, οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας στον σημαντικό αυτό Έλληνα ποιητή.
Θα μπορούσαμε να μιλάμε επί μακρόν για το απαύγασμα αυτής της συνομιλίας, για τα παιδαγωγικά οφέλη τέτοιων δράσεων, για την αξία της επαφής των μαθητών με την ποίηση και τους ποιητές, αναφέροντας τη συγκίνηση των παιδιών από όσα άκουσαν, την ικανοποίησή τους που απαντήθηκαν τα ερωτήματά τους, τον θαυμασμό τους για τον ποιητή, όχι μόνο όσων συμμετείχαν στο Εργαστήρι, αλλά και των υπολοίπων που δεν γνώριζαν τον ποιητή και την ποίησή του, οι οποίοι ρώτησαν στο τέλος γι’ αυτόν και ζήτησαν να διαβάσουν τα ποιήματά του. Θα αναφέρουμε μόνο την ακλόνητη πεποίθησή μας ότι η ώσμωση με την ποίηση, με τις λέξεις, με τη γραφή, δρα αθόρυβα αλλά ουσιαστικά στον ψυχισμό των παιδιών -αυτών των εξαιρετικών παιδιών που έχουμε τη χαρά να είμαστε δάσκαλοί τους- αφήνοντας ένα αποτύπωμα, όχι άμεσα ορατό ίσως, το οποίο όμως αποτελεί μια σκευή στέρεα και πολύτιμη για το μέλλον.
Τέλος, στο πλαίσιο του Προγράμματος, αποπειραθήκαμε να μυηθούμε σε ένα άλλο είδος ποίησης, αυτής του κινηματογράφου, και να ψηλαφίσουμε την κινηματογραφική γραφή με τη δημιουργία μιας ταινίας μικρού μήκους. Η βασική ιδέα των μαθητριών της Β’ Λυκείου Ανδριάνας Οικονόμου και Βιρτζίνιας Ράρρα, οι οποίες ανέλαβαν, με τη σύμφωνη γνώμη της ομάδας, τη σκηνοθεσία, έγινε αντικείμενο συζήτησης στην τάξη. Οι μαθητές από κοινού συζήτησαν για το θέμα της ταινίας, αποφάσισαν τη μορφή που θα έχει, έγραψαν τους διαλόγους, ανέλαβαν τη βιντεοσκόπηση και την τεχνική επεξεργασία και… υποδύθηκαν τους εαυτούς τους. Η μουσική επένδυση ήταν μια πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Φίλιππου Ρουσιαμάνη, τον οποίο η ομάδα επέλεξε για το ιδιαίτερο ταλέντο του στη σύνθεση. Τίτλος της ταινίας «Αλλαγές» και θέμα της η εφηβεία. Η ταινία προβλήθηκε σε όλους τους μαθητές του σχολείου την ημέρα παρουσίασης των Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων και απέσπασε το θερμό τους χειροκρότημα.
Για τις ουσιαστικές αυτές δραστηριότητες αξίζει ένα μεγάλο μπράβο και ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλα τα παιδιά που συμμετείχαν. Από τη Γ’ Λυκείου στους: Δήμου Κατερίνα, Καραγεώργου Βίκη-Χαρά, Κολώνα Θέλμα, Λιάκου Χριστίνα, Μαντέλλο Άκη, Τσιάρα Μαίρη και Τσιχτή Θωμά. Από τη Β’ Λυκείου στους: Κουβέλα Εύα, Κώτη Μαρία, Λιάνου Χριστίνα, Μαντζούκα Ραφαέλα, Μόκα Κατερίνα, Νάκα Μαρίνη, Οικονόμου Ανδριάνα, Παπακώστα Μαρία, Παπαχρήστο Βαγγέλη, Ράρρα Βιρτζίνια, Ρουσιαμάνη Φίλιππο, Σιώχου Μυρτώ, Τσιούλη Κωνσταντίνο, Τύμπα Στέλλα, Χήρα Βίκη.
Παραθέτουμε, αντί επιλόγου, δυο ομαδικές δημιουργίες των μαθητών της Β’ Λυκείου και ευελπιστούμε ότι στο Μουσικό Σχολείο, αυτό το κύτταρο πολιτισμού, όπου οι μαθητές εξοικειώνονται βαθμηδόν με τη μουσική, την καλαισθησία, την τέχνη, όπου συναιρούνται η μάθηση και η δημιουργία, θα εξακολουθεί αθόρυβα αλλά ουσιαστικά να «μας βρίσκει η ποίηση».
Σε βρίσκει η ποίηση
(Με τον τρόπο του Τίτου Πατρίκιου)
Εκεί που χειροτεχνείς τις αναμνήσεις σου
Μπερδεύεις τα δεσμά του σώματός σου
Αφήνεις τη γλώσσα του κορμιού σου να μιλήσει
Που μια απρόσμενη ενθύμηση ταράζει το παρόν του
Εκεί που ψάχνεις να βρεις τον εαυτό σου
Και ανακαλύπτεις πόσο άσκοπη η αναζήτηση είναι
Ερωτεύεσαι και πάλι απ’ την αρχή
Εκεί σε βρίσκει η ποίηση
Εκεί που τα όνειρά σου γίνονται ένα με την ψυχή σου
Μένει πίσω νεκρό ένα βλέμμα
Που επεξεργάζεται την υγρή υφή σου
Βλέμμα άδειο
Σε προκαλεί, σε περιπαίζει, σε προσμένει
Εκεί που τρεμοπαίζει η σιωπή σου
Η γλώσσα γίνεται πλοκάμι
Και παγιδεύει θύμησες
Και μπαίνει στην παλάμη σου
Εκεί σε βρίσκει η ποίηση
Σε βρίσκει η ποίηση
(Με τον τρόπο του Τίτου Πατρίκιου)
Εκεί που βλέπεις σκευωρίες εναντίον σου
Και δεν το περίμενες από τον εαυτό σου
Εκεί που η σκιά του φίλου σου γίνεται η θαλπωρή σου
Που φωτίζει την αναπνοή σου
Εκεί σε βρίσκει η ποίηση
Εκεί που βλέπεις τα νιάτα σου να σκουριάζουν
Και τη ζωή σου να πνίγεται σε μια ανάσα
Σαν μια άγκυρα που στέκει στο λιμάνι σου
Και θέλεις να ζήσεις το τώρα και το πάντα
Εκεί σε βρίσκει η ποίηση
Η συντονίστρια
Γεωργία Κολοβελώνη, Φιλόλογος, M.Ed.
.