Η μανία για εξουσία και ο κυνικός καιροσκοπισμός . Η Ελλάδα στα χρόνια της κατήφειας.
Όλη η Ελλάδα ένας παραμορφωτικός καθρέφτης που αρνείται να αντανακλά την πραγματικότητα . Ανάπτυξη , αποτελεσματικότητα , μεταρρυθμίσεις το καθημερινό λεξιλόγιο . Όμως το ήθος – εκείνη η σιωπηλή συνοχή ανάμεσα στο «τι λέω» και «τι πράττω» , άγνωστη λέξη , έννοια υπό διωγμό . Η πολιτική δεν υφίσταται ως υπόθεση αξιών αλλά διαχείρισης . Στην εποχή του Κυριάκου και του Αλέξη – τα μπρος πίσω με δυσκολεύουν στη σωστή χρονική τοποθέτηση- η εξουσία από πράξη ευθύνης έχει μετατραπεί σε τελετουργία κυριαρχίας .
Ο Μητσοτάκης ο Κυριάκος «φιλοτέχνησε» την εικόνα του ικανού τεχνοκράτη που βάζει «τάξη στο κράτος» .Πίσω από την ρητορική του επιτελικού κράτους , ξεδιπλώθηκε ένα σύστημα απροκάλυπτου ελέγχου χωρίς αντίβαρα . Συγκέντρωση της εξουσίας στο Μέγαρο Μαξίμου , παρακολουθήσεις δημοσιογράφων , πολιτικών αντιπάλων αλλά και φίλων . Αποδυνάμωση των ανεξάρτητων αρχών , έλεγχος της ενημέρωσης με όπλο την κρατική διαφήμιση , ωμές παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη , εκμαυλισμός των πολιτών με «χρηματοδοτήσεις» τύπου ΟΠΕΚΕΠΕ. Το ήθος εξορίστηκε χάριν της «αποτελεσματικότητας» . Η «νομιμότητα» έγινε το άλλοθι του αυταρχισμού· ο ψυχρός υπολογισμός, η νέα μορφή πολιτικής αρετής. Ο αδίστακτος κυβερνήτης δεν χρειάζεται να φωνάζει, αρκεί να ρυθμίζει σιωπηλά και με χαμόγελο τα πάντα.
Αντικατέστησε τον Αλέξη Τσίπρα ( που φιλοδοξεί τώρα να τον αντικαταστήσει) . Ο Αλέξης εμφανίστηκε σαν ο φορέας μια άλλης ηθικής , μιας πολιτικής που θα έφερνε κοινωνική δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια . Πριν όμως ο «αλέκτωρ λαλήσει τρις» ταυτίστηκε με αυτό που θα ανέτρεπε .
Η μνημονιακή του μεταστροφή ,η αποδοχή της ίδιας πρακτικής της ασυνέπειας χωρίς εξηγήσεις, μια επιλεκτική πολιτική ευαισθησία . Κάποιοι είπαν και ισχυρίζονται ακόμη ότι δεν μπορούσε αλλιώς, πως η ανάγκη του είχε δέσει τα χέρια . Όμως η συνέχεια έδειξε ότι ήταν μόνο οι προάγγελοι ενός βαθέως κυνισμού . Ο κυνισμός αυτός κορυφώθηκε μετά την αποχώρηση του από την ηγεσία : μια «παραίτηση» περισσότερο θεατρική παρά ειλικρινής , πίσω από την οποία υπήρχε η πρόθεση να παραμείνει κυρίαρχος «ρίχνοντας βαριά τη σκιά του» .
Η σιωπηρή υπονόμευση του διαδόχου του , ενίοτε ηχηρή μέσω αντιπροσώπων , οι υπαινιγμοί σε συνδυασμό με κινήσεις που διέλυαν το ίδιο του το κόμμα , προκειμένου να κάνει την επιστροφή του να φαντάζει ανάγκη αποκαλύπτουν όχι απλώς φιλοδοξία αλλά πλήρη απουσία πολιτικής ευθύνης . Ο αριβισμός μετατρέπεται ξεκάθαρα σε στρατηγική προσωπικής επιβολής αδιαφορώντας για το τίμημα που δεν ήταν άλλο από την αποσύνθεση του συλλογικού .
2015-2025 Αλέξης Τσίπρας , Κυριάκος Μητσοτάκης οι πρωθυπουργοί . Διαφορετικοί ως πρόσωπα και ιδεολογίες, συναντώνται στην ίδια ηθική έρημο . Ο Κυριάκος διαχειρίζεται το κράτος σαν την ιδιωτική του εταιρεία , ο Αλέξης μεταχειρίστηκε το κόμμα του σαν προσωπικό του εργαλείο . Κοινός παρονομαστής και των δύο; η πεποίθηση ότι η ισχύς νομιμοποιεί τα μέσα .
Σε αυτό το κοινό έδαφος η πολιτική παύει να είναι πεδίο αξιών , μετατρέπεται σε παίγνιο στρατηγικής . Το ήθος αντικαθίσταται συστηματικά από την σκοπιμότητα .
Κάνεις δεν αμφιβάλλει , ακόμη και όταν δεν το δηλώνει , ότι η χώρα κυβερνάται χωρίς ήθος . Η συζήτηση για μια νέα πρόταση εξουσίας έντονη και καθημερινή . Και εκεί είναι που το χθες επιχειρεί την ολική επαναφορά . Ένα χθες γεμάτο ανοιχτούς λογαριασμούς με την αποτυχία , που επιχειρεί να πλασαριστεί ως το αύριο . Η ανακύκλωση των ιδίων προσώπων των ίδιων νοοτροπιών , των ίδιων ηθικών ελλειμμάτων επιχειρείται μετά από οργανωμένη προσπάθεια συλλογικής αμνησίας να εμφανιστεί ως η ανανέωση . Ακόμη και ο Ιονέσκο θα ζήλευε την έμπνευση της παρουσίασης του «χθεσινού» προβλήματος σαν «αυριανή» λύση .
Το σύστημα θέλει να αλλάξει τους ρόλους , όχι το έργο .
Οι πολίτες εδώ και πολύ καιρό παρακολουθούν τουλάχιστον με δυσπιστία . Δεν εμπιστεύονται προγράμματα αλλά προσπαθούν να μετρήσουν ποιος ψεύδεται λιγότερο . Δεν ελπίζουν σε μεταρρυθμίσεις , αλλά απλώς σε λιγότερη υποκρισία . Η κρίση πλέον πέρα από οικονομική και ιδεολογική είναι κρίση συνείδησης . Απάντηση δεν είναι η εναλλαγή προσώπων . Μόνο μια πολιτική πρόταση που θα βάζει το ήθος και την ηθική της πολιτικής σε πρώτο πλάνο μπορεί να δημιουργήσει ξανά ελπίδα .
Και ίσως αυτή η ελπίδα να έρχεται ήδη , χωρίς τη φασαρία που κάνουν όσοι προσπαθούν να σηκώσουν στις πλάτες τους το απογοητευτικό παλαιό , ήσυχα και βήμα βήμα. Ίσως να έρχεται μέσα από εκείνο το νέο που το παλιό ανίκανο να το κατανοήσει , προσπάθησε πρώτα να το χρησιμοποιήσει , ύστερα να το εξοντώσει και τώρα αγωνία να το προλάβει .
Ίσως έτσι να έρχεται το ήθος : όχι ως σύνθημα αλλά ως πράξη που θα αρνείται να μοιάζει με όσα προηγήθηκαν.
Αυτό που δεν χωράει κανένα ίσως είναι το ότι απάντηση στην μανία για εξουσία δεν μπορεί να είναι ο κυνικός καιροσκοπισμός.
Ο Κώστας Παπανώτας είναι εκπαιδευτικός και μέλος της Π.Ο. Θεσσαλίας του Κινήματος Δημοκρατίας