Πολιτική -μέρες καριέρας; Εθνικό σπορ πλέον η πτώση από το σύννεφα;
Πιθανόν να είχαμε αποφύγει την καταστροφή της χρεοκοπίας και το άγριο βασανιστήριο των μνημονίων, αν η πολιτική δεν είχε απαξιώσει εδώ και πολλά χρόνια τον ρόλο της ως πεδίο ιδεών και συγκρούσεων για το κοινό καλό. Και όμως κάποιοι και μάλιστα συνυπεύθυνοι των όσων ζήσαμε, σαν να μην διδάχτηκαν τίποτα συνεχίζουν ακάθεκτοι. Γινόμαστε συνεχώς μάρτυρες κινήσεων «πολιτικών» στελεχών και αποφάσεων κομμάτων που δεν καθοδηγούνται από αξιακή συνέπεια, αλλά από ωμή σκοπιμότητα και τακτικές προσωπικής επικράτησης- πολιτικής επιβίωσης.
Και κάπου εδώ ερχόμαστε αντιμέτωποι με το κρίσιμο ερώτημα: πώς γίνεται να θεωρείται πολιτικά αποδεκτό κάτι που είναι ηθικά λάθος;
Άφθονα τα παραδείγματα από τη σύγχρονη Ελληνική πραγματικότητα:
-ΠΑΣΟΚ: Ιδρύθηκε για να βάλει τη δεξιά στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας». Κατέληξε να είναι ο τροφοδότης των κυβερνητικών σχημάτων της Νέας Δημοκρατίας, το στρατηγικό της απόθεμα. Αρκούσε ο θάνατος του ιδρυτή του για να απεμπολήσει την ταυτότητα του.
- ΣΥΡΙΖΑ: Επένδυσε στις ηθικές αξίες της αριστεράς και στη δημοκρατία της βάσης. Ως κυβέρνηση δεν δίστασε να απομακρυνθεί όχι μόνο από τις προεκλογικές του δεσμεύσεις, αλλά και από τις ιδεολογικές του αρχές. Στη συνέχεια παραμέρισε την εκλογική βούληση των μελών του, στην εκλογή του Στεφάνου Κασσελάκη, φτάνοντας σε μεθοδεύσεις που δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο.
- Πρώην αρχηγός κόμματος -αυτοπαραιτηθείς και πρώην πρωθυπουργός, παραμένει στο κόμμα του και συγχρόνως αφήνει να αιωρείται η ίδρυση νέου.
- Μετακινήσεις στελεχών, με πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτό του Ανδρέα Λοβέρδου που από υποψήφιος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κατέληξε στη ΝΔ, δείχνουν πως για πολλούς η κομματική – πολιτική ταυτότητα δεν είναι αξιακή πυξίδα, αλλά όχημα προσωπικής ανέλιξης.
Δεν είναι το τέλος των ιδεολογιών όπως κάποιοι πονηρά ισχυρίζονται. Είναι η επικράτηση της σκοπιμότητας έναντι της συνέπεια.
Η κοινωνία και ο «μιθριδατισμός» στην διαφθορά
Δεν μπορεί να υπάρξει πολιτική παρακμή χωρίς να υπάρχει κοινωνική ανοχή. Ας μη κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας. Η ελληνική κοινωνία μέσα από δεκαετίες πελατειακών σχέσεων, ρουσφετιού και μικρών ή μεγάλων συμβιβασμών, έχει συνηθίσει στη διαφθορά. Οπως ο Μιθριδάτης συνήθιζε το σώμα του στο δηλητήριο, έτσι και οι πολίτες συνήθισαν το πνεύμα τους σε μια πολιτική κουλτούρα χαμηλών προσδοκιών.
Αυτό οδηγεί σε δύο φαινόμενα:
- Ανοχή: Ο πολίτης που έχει επωφεληθεί από ένα ρουσφέτι ή από μια αδικία σε βάρος του κοινού καλού, δυσκολεύεται να καταδικάσει τη συνολική διαφθορά.
- Απάθεια: Η συνεχής έκθεση σε σκάνδαλα και παρατυπίες καλλιεργεί την αίσθηση πως «όλοι ίδιοι είναι» (τη μεγάλη δικλείδα ασφαλείας του συστήματος ),οδηγώντας σε παραίτηση αντί για την διεκδίκηση της αλλαγής.
Έτσι η κοινωνία αντί να λειτουργεί ως ο θεματοφύλακας της ηθικής διάστασης της πολιτικής, γίνεται παθητικός θεατής ή ακόμη και συνένοχος στην ηθική απαξίωση .
Πολιτική χωρίς ηθική: το αδιέξοδο
Από το ον Αριστοτελη μέχρι την Χάνα Άρεντ, η πολιτική ορίζεται ως πράξη για το κοινό καλό και ως δημιουργία κοινωνικής συνοχής. Όταν αποσυνδέεται από την ηθική χαμένη στα σκοτεινά μονοπάτια του Μακιαβελισμού μετατρέπεται σε άδειο κέλυφος, καταντά αδειανό πουκάμισο:
- Δεν μπορεί να είναι πολιτικά σωστό κάτι που είναι ηθικά λάθος.
- Οι αυθαιρεσίες, οι μεθοδεύσεις, οι μεταγραφές χωρίς αξιακό υπόβαθρο, οδηγούν σε κρίση εμπιστοσύνης και διαβρώνουν την δημοκρατία
- Ο πολίτης παύει να είναι πολίτης μετατρέπεται ή σε απογοητευμένο θεατή, ή ακόμη χειρότερα σε οπαδό κάθε τυραννικού σχήματος
Η ανάγκη της επιστροφής της ηθικής στην πολιτική, ευχολόγιο για ρομαντικούς; ή υπαρξιακή αναγκαιότητα για τη δημοκρατία;
Πότε η κοινωνία δεν ήταν μια κοινωνία αγγέλων , υπάρχουν αδυναμίες, αντικρουόμενα κοινωνικά συμφέροντα. Κάνεις δεν περιμένει ένα πολιτικό κόσμο ή μια κοινωνία αποστειρωμένους, χωρίς λάθη και αντιφάσεις. Όμως υπάρχουν όρια:
-Η διαφθορά δεν μπορεί να γίνει «κανονικότητα»
– Η περιφρόνηση της λαϊκής βούλησης δεν μπορεί να θεωρείται «τεχνική διαχείρισης»
– Η αποχώρηση από ένα κόμμα, η μεταπήδηση σε άλλο δεν μπορεί να γίνεται χωρίς μια στοιχειώδη πολιτική εξήγηση.
Για να διατηρήσει η πολιτική το κύρος της, πιο σωστά για να το ανακτήσει, πρέπει ως ελάχιστο οι πολιτικοί να σέβονται αυτά το όρια. Όσο για την κοινωνία αν θέλει να προστατεύσει την δημοκρατία της, οφείλει να τα υπερασπίζεται.
Η παρουσία της ηθικής στην πολιτική δεν είναι μια ανέφικτη εξιδανίκευση. Αποτελεί έναν ελάχιστο κοινό κώδικα αξιοπρέπειας και συνέπειας, που θα χωρίζει το αποδεκτό από το αδιανόητο. Μόνο έτσι η πολιτική θα πάψει να θυμίζει επάγγελμα χωρίς ψυχή και θα ξαναβρεί το νόημα ως κοινή υπόθεση.
ΥΓ : Στην αριστοτελική θεώρηση πέρα από τον πολίτη που μετέχει των κοινών, υπάρχει και ο αμέτοχος ιδιώτης
Ο Κώστας Παπανώτας είναι εκπαιδευτικός και μέλος της Π.Ο. Θεσσαλίας του «Κινήματος Δημοκρατίας»