Του Κων/νου Β. Παυλάκου,
π. Σχολικού Συμβούλου Φιλολόγων
[ΠΟΥ είναι οι ΠΡΟΤΟΜΕΣ και τα ΑΓΑΛΜΑΤΑ;]
Πριν από την αναμόρφωση της εν λόγω πλατείας, την πλατεία αυτή κοσμούσαν:
α) Η προτομή του Ευθυμίου (Παπαθύμιου) Βλαχάβα,
β) ο ανδριάντας του Νικολάου Στουρνάρα, γ) η προτομή του Γεωργίου Καραϊσκάκη και δ) ο ανδριάντας του Σαράφη.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΤΑΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ
(Κυρίως για το ποιο ήταν το τέλος του καθενός)
Α) Ευθύμιος (Παπαθύμιος) Βλαχάβας (περ 1760-1809)
Περίφημος αρματολός στα Χάσια. Συλλαμβάνεται (με προδοσία) και οδηγείται στον Αλή πασά τον Ιωαννίνων. «Έπαθε τον σκληρότερον όλων των θανάτων, επειδή του έκοψαν μεληδόν (=κομματιαστά) το σώμα, έως ότου τον ενέκρωσαν. Κατά το διάστημα τούτο δεν εξέβαλε κραυγήν ουδέ παράπονον. Το σώμα του εσκορπίσθη εις τα τέσσερα σημεία των Ιωαννίνων προς παραδειγματισμόν»
(Μαρτυρία Κωνσταντίνου Κούμα (1777-1836) διδασκάλου του γένους).
Άλλη μαρτυρία: Μαζεύτηκε κόσμος πολύς, βγήκε και ο Αλής στο χαγιάτι έχοντας στο πλάι του τον Γάλλο πρεσβευτή και ιστορικό Πουκεβίλ. Ο Αλής έγνεψε να λύσουν τον Βλαχάβα απ’ το παλούκι που τον είχαν δεμένον και ν’ αρχίσει το μαρτύριο.
Ήρθαν οι γύφτοι με τις βαριές και άρχισαν να του σπάνε τα κόκκαλα! Έναν πνιχτό αχό άφηναν τα θεόρατα σιδερένια σφυριά πέφτοντας πάνω στη βασανισμένη σάρκα του ήρωα. Και απ’ το στόμα του ούτε άχνα δεν έβγαινε. Ζωντανόν ακόμα τον έλυσαν και τον έσερναν σβαρνώντας μέσα στην πόλη. Ύστερα έσκισαν το κουφάρι του στα τέσσερα και τα κρέμασαν σε τέσσερα κεντρικά σημεία της πόλης για να τα βλέπουν οι ραγιάδες και να φοβούνται. [Κώστα Παπαδημητρίου: Τελευταίες ώρες – τελευταία λόγια των αγωνιστών του ’21, Αθήνα 1993, σελ. 37]
Η Δημοτική Μούσα ως εξής απαθανάτισε το τέλος του:
«Αηδόνια μου περήφανα, πεύκια καμαρωμένα,
φέτο να μη λαλήσετε, φέτο να μαραθήτε.
Τον Παπαθύμιο πιάσανε, τον καπετάν Μπλαχάβα.
Στη μέση τ’ ο Μουχτάρ πασάς, πίσω οι τσοχανταραίοι,
(=επίλεκτοι σωματοφύλακες)
κι από κοντά οι μπέηδες, κ’ οι τουρκοπουλημένοι.
Κι Αλή Πασάς σαν το ΄μαθε, δεν πίστευε το θάμα.
Ατός του τον προβόδισε, ατός του του μιλάει.
-«Παπά, βρε κερατόπαπα, μου χάλασες τον τόπο,
Δε σ’ άρεθ’ ο Αλή πασάς, δε σ’ άρεθ’ ο Σουλτάνος,
και μπαϊράκι (=σημαία) σήκωσες, να γίνης βασιλέας;».
-«Μη βλαστημάς, Αλή πασά, μη βλαστημάς, βεζίρη,
σόφταιξα, σε πολέμησα και σόπεσα στα χέρια».
-«Γίνεσαι Τούρκος, βρε παπά, και ούλα σ’ τα συμπαθάω;».
-«Ρωμιός εγώ γεννήθηκα, Ρωμιός θε να πεθάνω».
[Ακαδημία Αθηνών, ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ (Εκλογή), Εν Αθήναις 1962, σελ. 219]
Συμπέρασμα: Τον ήρωα μπορεί να τον νικήσει κάποιος, τον μάρτυρα όμως, ποτέ, κανένας.
Β) Νικόλαος ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ (1785 – 1826).
Αγωνιστής του ’21. Στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826) αγωνίστηκε ηρωικά και κατά την Έξοδο (10 Απριλ. 1826) έπεσε νεκρός. Καταγωγή του από τα Κούτσαινα (Στουρναρέικα) Ασπροποτάμου.
Γ) Γεώργιος ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ (1782-1827)
Ένας από τους κορυφαίους στρατιωτικούς αρχηγούς, ήρωες και πρωταγωνιστές της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Τι να πρωτοειπεί κανείς γι’ αυτόν τον ήρωα. θα αρκεσθούμε σε ελάχιστα αλλά ουσιώδη:
α) Η μάχη της Αράχοβας (19 Νοεμ. 1826) είχε ως αποτέλεσμα μία από τις πιο λαμπρές νίκες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Ο νικητής της Αράχοβας έστησε πάνω σε λοφίσκο πυραμίδα από 1.500 τουρκαλβανικές κεφαλές.
β) Την νύχτα της 22ας προς την 23η Απριλίου 1827 (ευρισκόμενος και με άλλες ελληνικές δυνάμεις στο Φάληρο, για την πολιορκία της Ακροπόλεως) ακούγοντας πυροβολισμούς βγαίνει από τη σκηνή του με πυρετό, άρχισε να εγκαρδιώνει τους άνδρες του με φωνές και δίνοντας το παράδειγμα ρίχνεται πρώτος μπροστά, πάνω σ’ ένα άλογο. Παίρνουν σβάρνα τους Τούρκους και τους αναγκάζουν να κλειστούν στα ταμπούρια τους. Φτάνουν ως τις όχθες του Κηφισσού. Και προχωρούσε ακόμα το ιππικό μας έχοντας στη μέση τον Καραϊσκάκη. Και να ένα βόλι τον χτυπά στον βουβώνα, από τα πλάγια και μπροστά, και από πάνω προς τα κάτω. Δεν έχει σημασία αν αυτός ο κακός δαίμονας είχε το όνομα Τσώρτς ή Κόχραν ή Μαυροκορδάτος ή κάποιος άλλος εμπνευστής της σατανικής εκείνης δ ο λ ο φ ο ν ί α ς του Καραϊσκάκη αλλά το ότι θα ήταν διαφορετικό το τέλος του αγώνα αν τον άφηναν να παλεύει μονάχα με τον Τούρκο και όχι με εσωτερικούς εχθρούς. Πιθανή θα ήταν η λευτεριά της Θεσσαλονίκης και της Ηπείρου από τότε, δηλαδή 85-86 χρόνια πριν.
γ) Αναφορά του Καραϊσκάκη από το Δίστομο προς την Διοίκηση (κυβέρνηση) που την υπογράφει με την χαρακτηριστική ένδειξη «ο πατριώτης και αδελφός σας» (21 Ιανουαρίου 1827): «Ας λείψη το Πελοποννήσιοι, Νησιώται, Ρουμελιώται αλλ’ όλοι να νομιζώμεθα ΕΝ ως και είμεθα. Ομόνοια και αδελφοσύνη, από ταύτα κρέμαται η σωτηρία όλων μας και είμεθα όλοι αδελφοί και ΕΝ έθνος».
δ) Από τα λόγια του τα στερνά, όταν τραυματίστηκε θανάσιμα, καθώς μας τα διασώζει ο Κασομούλης: «Αδελφοί καπεταναίοι, τίποτα μόνος μου δεν έκαμα· ό,τι κι αν έκαμα, το εκάμαμεν όλοι μαζί. Μη κλαίγετε, μην απελπίζεσθε… Γνωρίζω τον αίτιο και αν ζήσω παίρνομεν όλοι χάκι (εκδίκηση), ειδέ και πεθάνω ας… Μου μένει η λύπη οπού αν πεθάνω δεν πρόφτασα να σας δικαιώσω σας. Αγαπούσα να έχω το Έθνος όλον εδώ εμπροστά μου αυτήν την ώρα να του ειπώ τί αξίζετε. Αυτό μονάχα».
ε) Στο ψήφισμά της για τον θάνατό του η Γ΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων έγραφε: «Η φιλτάτη Πατρίς θρηνεί απαρηγόρητος απωλέσασα το γνησιότερον τέκνον της. Θρηνεί και κόπτεται στερηθείσα του θερμού προμάχου των Ιερών της Δικαίων. Θρηνεί τον διαρρήξαντα τας νέας αλύσεις της Στερεάς Ελλάδος, τον ένδοξον Νικητήν της Αραχώβης, τον εξολοθρευτήν των τυράννων».
Δ) Στέφανος Σαράφης (1890-1957)
Στρατιωτικός και πολιτικός από τις εξέχουσες φυσιογνωμίες της Αντίστασης, στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ. Πολυκύμαντη η ζωή του. Εκλεγμένος βουλευτής της ΕΔΑ, στις 31 Μαΐου 1957 συνοδεύοντας τη σύζυγό του, Αγγλίδα αρχαιολόγο Μάριον Πάσκου (την οποία είχε γνωρίσει κατά την εκτόπισή του στη Μήλο και είχε παντρευτεί το 1952) σκοτώθηκε στην παραλιακή λεωφόρο στην περιοχή Αλίμου, από επερχόμενο αυτοκίνητο της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής, με οδηγό τον υποσμηνία Μάριο Μουζάλι. [Εγκυκλ. ΠΑΠΥΡΟΣ LAROUSSE BRITANNICA, 2007, τόμ. 46, σελ. 62]. Tο τροχαίο αυτό δυστύχημα θεωρήθηκε από την Aριστερά (ΕΔΑ) ως στοχευμένη δολοφονία. Στο σημείο που σκοτώθηκε, σήμερα έχει στηθεί έφιππος ανδριάντας προς τιμήν του [Βικιπαίδεια]
ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΡΧΗ
Αν ο Βλαχάβας, ο Στουρνάρας και ο Καραϊσκάκης δεν αγωνίζονταν και δεν θυσιάζονταν, ο Σαράφης, του οποίου τον ανδριάντα φροντίσατε (και καλώς επράξατε) να επανατοποθετήσετε, ο Σαράφης θα είχε γεννηθεί υπό καθεστώς της τυραγνίας των Τούρκων (Μακρυγιάννης), υπό καθεστώς Τουρκικής σκλαβιάς.
Το Τίμιο Αίμα, αυτών των ΜΑΡΤΥΡΩΝ της Εθνικής Ανεξαρτησίας θα βαραίνει τις συνειδήσεις σας και έχετε ιεράν υποχρέωση ΑΜΕΣΩΣ να επανατοποθετήσετε στην Κεντρική πλατεία τις σεβάσμιες και καθαγιασμένες προτομές τους.