Σας έχει συμβεί αλήθεια να νιώσετε στις ποικίλες εκφάνσεις της ζωής σας ένα είδος αναρχισμού; Μία αναρχία διαφορετική από εκείνη του W. Godwin που υπήρξε ο πρώτος ιστορικά θεωρητικός του αναρχισμού (πρώην ιερέας προτεστάντης) και του M. Bakuninτου γνωστού Ρώσου και θεωρητικού του αναρχισμού;
Μα τι κοινό μπορεί να έχει η ορθοδοξία με την αναρχία; Σίγουρα κάποιοι θα βιαστούν να διαρρήξουν τα ιμάτια τους με έναν τέτοιο χαρακτηρισμό. Άλλοι πάλι θα τον θεωρήσουν βιαστικά κι επιπόλαια ως βλασφημία. Κι άλλοι με ησυχία θα σκεφτούν και θα προβληματιστούν. Ξεκινάμε όμως υπό έναν όρο. Υπό μία έννοια θα γίνει αντιληπτή αυτή η αναρχία της ορθοδοξίας. Κι έρχεται να συμβάλλει σ’ αυτή τη «λύση της παρεξήγησης» ένας στωικός φιλόσοφος, ο Σενέκας. Για εκείνον αναρχικός είναι εκείνος που δεν είναι ούτε δούλος, ούτε τύραννος του άλλου.
Εκ πρώτης όψεως, στους λόγους αυτούς διαφαίνεται μία ελευθερία. Το τίναγμα κάποια εξάρτησης, υποδούλωσης και αιχμαλώτισης της ψυχής. Μέσα όμως από την κατάργηση της, σκιαγραφείται η τραγικότητα της καταδίκης εκείνου του ωραιότερου δώρου με το οποίο ο Τριαδικός Θεός προίκισε τον άνθρωπο. Κι όχι μόνο τον προίκισε με αυτό το ύψιστο χάρισμα, αλλά στο διάβα των αιώνων και της ιστορίας, ο Ίδιος σέβεται αυτή την παραχώρηση. Κι αυτό δεν είναι άλλο από την ελευθερία. Με βάση λοιπόν αυτή την ερμηνεία που μας δίνει ο φιλόσοφος και ρήτορας, και ποιος δεν θα ήθελε να είναι αναρχικός.
Έχω την αίσθηση πως στο χώρο της εκκλησίας, πολλές φορές οι λέξεις μας τρομάζουν. Μας διακατέχει μία εμμονή,μία αγωνία να υπερβούμε την αλήθεια τους και αν τις απομυθοποιήσουμε, μία εμπάθεια απέναντι τους, απέναντι σε όσους τις χρησιμοποιούν, ένα αδιόρθωτο πάθος να σκοτώσουμε ό,τι πιστεύουμε πως μας πληγώνει και πως αποτελεί τραύμα για τη ζωή της εκκλησίας.
Κι αυτό γιατί δεν χωνέψαμε το μυστήριο της αγάπης, του έρωτα, του ελέους και της οικονομίας του Θεού. Αλλά κι αν το κατανοήσαμε, αρνηθήκαμε την ύπαρξη ενός φιλεύσπλαχνου Θεού, ενός Θεού της όντως αγάπης, γιατί δεν πιστεύουμε ότι ο αμαρτωλός, ο πόρνος, ο μοιχός, ο φονιάς, η πόρνη, σώζονται. Η λογική αυτή της αντιμετώπισης του άλλου ως κάποιον που δεν σώζεται αν δεν νηστέψει, αν δεν εκκλησιαστεί, αν δεν προσευχηθεί, συνδέεται άμεσα με τη δική μας αυτοδικαίωση που υπακούει στο γράμμα του νόμου και όχι στην ελευθερία του, στο πνεύμα του, στην ευχαριστιακή του προοπτική του «συνέχειν» και «κοινωνείν».
Παντού βλέπουμε σκοτάδι, αμαρτίες, αμαρτωλούς ανθρώπους, απαγορευμένους καρπούς που δεν θέλουμε να γευτούμε αν και γευόμαστε με τον ένα ή τον άλλον τρόπο. Και τότε σημειώνεται το εξής φρικιαστικό και ειδεχθές υποκριτικό έγκλημα. Την ευσέβεια την βαπτίζουμε σε ευσεβισμό και την ηθική σε ηθικισμό. Αναιρούμε εν τέλει την υγιή μας τελειωτική προοπτική και εγκληματιζόμαστε στη δική μας ορθοδοξία που στο σύνολο της χάνει τον Θεό της και καταντά ιδεολογία.
Λέξεις λοιπόν που θάψαμεκαι τις φοβόμαστε. Κι αυτό συμβαίνει γιατί τρομάζουμε στην ιδέα να χάσουμε την παρθενική μας ύπαρξη. Ύπαρξη σώματος και ψυχής. Γλυκιά και ωραία σαν «σμύρνα αλώθ μετά πάντων πρώτων μύρων» (Άσμα Ασμάτων) και σαν την ωραία Ελένη που «αινώς αθανάτησι θεοίς εις ώπα έοικεν» (Ιλιάδα Ομήρου).Λέξεις που ανελέητα τις σκοτώσαμε γιατί δεν αντέξαμε να ζήσουμε στην ομορφιά τους και στη μυσταγωγία τους. Λέξεις που μας σοκάρουν όταν τις ακούμε, καταδικάζοντας με τον τρόπο αυτό τις ζωές μας. (1ο μέρος)
Η αμαρτία έγκειται όμως και στην καταδίκη των ζωών των άλλων, που τους αποκρύπτουμε τις αλήθειες και γινόμαστε αίτιοι να διαβούν με μεγαλύτερη δυσκολία το δρόμο της σωτηρίας. Και στο σημείο αυτό μεγάλο ρόλο στη συμπόρευση αυτή και στη συμπαράσταση στον καθημερινό αγώνα, διαδραματίζει ο πνευματικός πατέρας. Και είναι άξιο λόγου όταν ο πνευματικός δεν υφίσταται με μία μορφή αφηρημένης έννοιας και απάθειας, αλλά όταν είναι εκεί και όχι όταν είναι για να είναι. Όταν μαζί σου εκκλησιαστικοποιεί τα πάντα. Τα γεμίζει με Χριστό. Τα ντύνει Χριστό. Και τότε όλα γίνονται με τη θεία χάρη Χριστός.
Είναι δυστύχημα λοιπόν ως αυτοοριζόμενες αυθεντίες να καταδικάζουμε τα πάντα. Και είναι έγκλημα, κι όχι απλά δυστύχημα, να καταδικάζουμε τις ζωές των άλλων. Και περισσότερο την ελευθερία τους. Αυτή η αυτοδικαίωση για να επιβιώσει και να ανεβάσει την ψυχολογία μας, περνάει αναγκαστικά μέσα από τις ζωές των άλλων. Για να υπάρξουμε, πρέπει να μην υπάρξουν οι άλλοι. Μία πνευματική αφαίμαξη των πιο γνήσιων αληθειών που δίδαξε ο λόγος του Θεανθρώπου, από τις ζωές των άλλων.
Ένα γέμισμα των λέξεων που δίνουν ζωή, με ενοχικά συναισθήματα. Μιας ζωής που οι λέξεις αυτές της δίνουν νόημα ύπαρξης, οντολογική υπόσταση, αγιοπνευματική ολοκλήρωση. Λέξεις που αν εκκεντριστούν στην πνευματικότητα της θεολογίας της ορθόδοξης ανατολής, μυρίζουν Χριστό, τρώνε Χριστό, πίνουν Χριστού, φιλάνε Χριστό. Κι αυτό με σύνολη προσπάθεια, έχει την τάση να ωραιοποιηθεί και να ξενοδοχήσει μαραμένες ζωές και δάκρυα ψυχών στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Η ορθοδοξία είναι η κατεξοχήν αναρχία. Η όντως ανατροπή της εξουσιαστικής αρχής των παθών και της εξουσίας του μισάνθρωπου διαβόλου. Η θεολογία της εναντιώνεται σε κάθε τι που εμποδίζει τον άνθρωπο να κοινωνήσει με τον Θεό και τον συνάνθρωπο του. Ευωδιάζει με άγιες αρετές που αγιάζουν κι όχι με αρετές που ανατρέπου απλά και οικοδομούν μία νέα κοινωνία με αξιοκρατικούς θεσμούς, δικαιοσύνη και σεβασμό. Αυτό είναι χαρακτηριστικό της αναρχίας που νοείται ως κοινωνική ανατρεπτική αρχή. Αντίθετα ο αγιασμός των ψυχών είναι χάρισμα της θεολογίας της ορθόδοξης ανατολής. Η αναρχία της ορθοδοξίας συμπυκνώνεται σε αυτό που κανένα πολιτικό σύστημα δεν δύναται να εγκολπώσει και ευοδώσει. Στο ιερό μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Στη σωτηρία και στην αιωνιότητα της πραγμάτωσης. Της ολοκλήρωσης και της θέας του Θεού.
Είναι ενδεικτικοί οι λόγοι του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύμου που ενδιαφερόμενος για τον έσω άνθρωπο, τον «κρυπτό της καρδίας άνθρωπο» κατά τον απόστολο Πέτρο, συχνά σε χειροτονίες του και απευθυνόμενος στους χειροτονημένους ιερείς αναφέρει χαρακτηριστικά: «Προχώρει και το κάθε βήμα της ζωής σου να ξεκινάει από το θυσιαστήριο και να τελειώνει στο θυσιαστήριο. Είτε οι άνθρωποι σε συγχαίρουν, είτε σε χειροκροτούν, είτε σε λιθοβολούν, είτε σε συκοφαντούν, αυτός θα είναι ο στόχος σου, αρχή και τέλος το θυσιαστήριο του Κυρίου μας Ιησού».
Αυτή η ευχαριστιακή εναντίωση στην ασχήμια των παθών που ολοένα και δυστυχώς πολιορκούν τις ανθρώπινες ζωές, είναι το «φάρμακο της αθανασίας» κατά τον άγιο Ιγνάτιο Θεοφόρο. Και οι άνθρωποι που έχουν ωριμάσει πνευματικά και μέσα από την ασκητική της αγάπης και της μέθεξης, μπορούν να μας περιγράψουν (με τις φτωχές λέξεις) αυτή την εκστατική εμπειρία της μετοχής στο Σώμα και στο Αίμα του Χριστού, που μεταμορφώνει τα πάθη. Και η μεταμόρφωση αυτή των παθών και το ντύσιμο τους με πνεύμα Θεού, τα ελευθερώνει από τη δουλεία της αμαρτίας και τα ζει στη ζωή της όντως ζωής.
Αν αναρχία για τον Godwin είναι «η διάλυση της κυβέρνησης, αυτής της κτηνώδους μηχανής, η οποία είναι η μόνη μόνιμη αιτία των δεινών της ανθρωπότητας»όπως γράφει βιβλίο του «Έρευνα σχετικά με την Πολιτική Δικαιοσύνη», για την εκκλησία είναι οι κατά Χριστόν σαλοί που αποτελούν μία υγιής έκφραση αναρχίας. Και για το θέμα αυτό ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, σημειώνει τα εξής: «Οι κατά Χριστόν Σαλοί ήταν μία ιδιαίτερη κατηγορία Αγίων, οι οποίοι αφού προηγουμένως έλαβαν το Άγιο Πνεύμα και αγιάσθηκαν, στη συνέχεια προσπάθησαν να σώσουν τους ανθρώπους, όχι με επιθέσεις, αλλά με την αγάπη και τα θαύματα, χωρίς να καλύπτουν το πρόσωπο, αλλά με την ίδια τους την απλή και καθαρή ύπαρξη. Τα χαρακτηριστικά των κατά Χριστόν Σαλών ήταν ότι απέβλεπαν στη σωτηρία των ανθρώπων, ιδίως των πορνών, ενέπαιζαν την κοινωνία χτυπώντας την υποκρισία … υπάρχουν και άλλοι τρόποι διορθώσεως των πραγμάτων, όχι με τη βία και τις βόμβες, αλλά με την ελευθερία και την αγάπη, με την προσωπική θυσία και την βελτίωση, με θετικές ενέργειες και με προσευχή. Όσοι κρύβουν τα πρόσωπά τους δείχνουν ότι εργάζονται ατομικά και υποκριτικά, ενώ οι κατά Χριστόν Σαλοί εργάζονταν προσωπικά … πρέπει να αγωνισθούμε για τη διόρθωση των κοινωνικών πραγμάτων, όχι σπάζοντας βιτρίνες με κουκούλες, αλλά σπάζοντας τη βιτρίνα και την κουκούλα της δικής μας υποκρισίας και αγωνιζόμενοι να βελτιώσουμε τούς θεσμούς, γιατί το άρρωστο πρόσωπο αρρωσταίνει τούς θεσμούς και οι αρρωστημένοι θεσμοί αρρωσταίνουν πιο πολύ το πρόσωπο».
Παρατηρώντας κάποιος τη διδασκαλία του Χριστού στη γη, θα διαπιστώσει πως δεν ήλθε για να κρίνει, αλλά για να σώσει. Κι εκείνο που «χτύπησε» περισσότερο ο ίδιος ήταν η υποκρισία κι όχι τα σαρκικά όπως μέρος συντηρητικών χριστιανών και οργανώσεων υποστηρίζει και δυστυχώς διδάσκει. Έχει πει για το θέμα αυτό ένας εξαίσιος κληρικός (που όταν του πρότεινε ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος κυρός Σεραφείμ να γίνει Επίσκοπος, ο ίδιος αρνήθηκε τις αλλεπάλληλες προτάσεις), ο π. Φιλόθεος Φάρος με όμορφο τρόπο πως «ο Χριστός ήταν σαφής όταν είπε πως δεν ήρθε να κρίνει αλλά να σώσει τον κόσμο. Μην κρίνετε ίνα μην κριθείτε. Αντιθέτως, καταδικάζει ξεκάθαρα συγκεκριμένες συμπεριφορές όπως την υποκρισία. Μιλώντας στους Φαρισαίους, οι οποίοι έκαναν όσα κάνουμε εμείς οι κληρικοί σήμερα, στηλίτευσε το ενδιαφέρον τους για τα περίτεχνα κοσμήματα, τα περίλαμπρα άμφια, την επιδίωξή τους να κάθονται στις πρώτες θέσεις των δείπνων αλλά και την εκμετάλλευση φτωχών ανθρώπων…Οι δικές μας αμαρτίες είναι εκείνες που κυρίως καταδίκασε ο Ιησούς Χριστός. Πώς να το κάνουμε• δεν μίλησε για τις προγαμιαίες σχέσεις, αλλά είπε ξεκάθαρα πως δεν γίνεται να υπηρετεί κάποιος δύο Κυρίους, τον Θεό και τον Μαμωνά. Είπε επίσης πως όποιος έχει δύο χιτώνες να δίνει τον ένα».
Ένα μέρος «τζιχαντιστών» χριστιανών εμφορούμενο από το γράμμα του νόμου και τη νομική ισχύ των ιερών κανόνων, παραγκωνίζει την ενάργεια των πραγμάτων, το έλεος του Θεού και την αγάπη Του. Επικεντρώνει το όλο σκηνικό της αμαρτίας στα σαρκικά πάθη, τα οποία με μίσος πασχίζει εμπαθώς να καταπολεμήσει. Κατακρίνει τους άλλους για τα πάθη και τις αμαρτίες, ξεχνώντας τη θέα του εαυτού τους που τη βύθισαν εμπαθώς στη λησμονιά της ύπαρξης τους.
Ένα ορισμένο μέρος χριστιανών και ιδίως ανθρώπων που διακατέχονται από τάσεις ψυχωτικής ορθοδοξομανίας και ιδίως μέρος των ανθρώπων των οργανώσεων (που στην πλειοψηφία τους είναι εκτός του πνεύματος της εκκλησίας λόγω προτεσταντικών δομών σε πολλά θέματα διδασκαλίας και αντιμετώπισης του άλλου), αυτοϊκανοποιούνται στην αποδόμηση των ψυχοσωματικών δομών της ιδίας τους υποστατικής ύπαρξης, αρνούμενοι τη λειτουργική φύση της θείας λατρείας που ξενοδοχεί κάθε διαφορετικό άνθρωπο, τον οποίο και αντιμετωπίζουν συχνά με νευρωτικές τάσεις.
Η εκκλησία δεν είναι ιδεολογία σε καμία περίπτωση, ούτε σώμα εκλεκτών και καλών ανθρώπων. Είναι το κατεξοχήν παράδειγμα ανθρώπων αμαρτωλών. Πόρνων, μοιχών, εγκληματιών, εγωιστών. Γι’ αυτούς ήρθε ο Θεάνθρωπος καθώς σύμφωνα με τους λόγους Του «ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν». Και αυτή η αντίσταση, αυτή η αναρχία απέναντι στην εξουσιαστική αρχή της αμαρτίας και του κράτους του διαβόλου, είναι ο σκοπός της του Χριστού Ενανθρωπήσεως. Η σωτηρία του ανθρώπινου γένους από τη φθορά και η συνέχεια της ζωής στην αιωνιότητα, μέσα από τις κοσμικές ασυνέχειες του κτιστού.
Οι αμαρτωλοί έχουν ανάγκη την ίαση της ψυχής. Αυτοί υπάρχουν και ζουν μέσα στην εκκλησία που αγιάζει τις ψυχές και τα σώματα τους. Αυτοί είναι που με το ειδεχθές τους προσωπείο ομορφαίνουν την άγια προοπτική μέσα από το ιερό μυστήριο της εξομολογήσεως και της Θείας Ευχαριστίας που ανακαινίζει τα πάντα. Αυτοί είναι που ξεχωρίζουν από τους «καθώς πρέπει» χριστιανούς. Αυτοί είναι η ομορφιά της ζωής. Αναφέρει σχετικά ένας συνεργάτης, ο π. Λίβυος, στην «ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ» τα εξής ανατρεπτικά: «Μου αρέσουν οι «κολασμένοι» που μυρίζουν ανάσταση…. Δεν μπορώ τους ”καλούς” και ”τελείους” που νιώθουν σε όλα «οκ». Εκείνους που ταπεινώνονται και ξεγυμνώνουν την ύπαρξή τους θα τους ντύσει ο Θεός. Οι άλλοι που νιώθουν καλά ντυμένοι θα μείνουν μέσα στη «ζεστασιά» της βαρυχειμωνιάς τους…».
Η αναρχία στη ζωή της εκκλησίας, είναι ακριβώς αυτή η ανατροπή του δεδομένου, του κυρίαρχου, του συνηθισμένου, του ελκυστικού, της άκρατης ηδονής, των ευκαιριακών ωφελειών. Δεν συντελείται ένας αγώνας επαναστατικός παρόμοιος με αυτόν που διεξήγαγαν ο Bakunin, ο Kropotkin, ο Prοudhon και η Goldman. Είναι ένας αγώνας ενάντια στην κυρίαρχη αρχή. Και στα χρόνια του Χριστού, ήταν ένας αγώνας ενάντια στην εξουσία της υποκρισίας και της τυπολατρείας.
Η διδασκαλία του Χριστού είναι η πιο ανατρεπτική και επαναστατική διδασκαλία. Για εκείνη την εποχή υπήρξε η κατεξοχήν συγκρουσιακή διδασκαλία με το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της εποχής που καθήλωνε τον άνθρωπο στους τύπους και όχι στην ουσία. Και επιπλέον η ίδια η διδασκαλία του Χριστού και των Πατέρων της ορθόδοξης ανατολής είναι ρηξικέλευθη, ανατρεπτική, αναρχική, ουσιαστική, σωτήρια, χριστοκεντρική και απελευθερωτική. Κανένας άλλος Θεός δεν αναστήθηκε.
Κανένας άλλος δεν έπαθε για τον άνθρωπο. Κανένας άλλος δεν κινήθηκε προς τον άνθρωπο, αλλά σε όλες τις θρησκείες ο άνθρωπος κινείται προς τον Θεό. Κανένας άλλος δεν μίλησε για αιώνια ζωή στον παράδεισο και γεύση της τρυφής του. Οι διδασκαλίες των μεγάλων φιλοσόφων και των υποτιθέμενων θεών σταμάτησαν την υπόσχεση τους στον τάφο. Αντίθετα στην ορθοδοξία ήρθε η μεγαλύτερη ανατροπή. Ο Χριστός δεν μίλησε μόνο για κοινωνική δικαιοσύνη, αγαθά και ισότητα. Εκπλήρωσε τις αρχές αυτές, αγιάζοντας την ανθρώπινη φύση.
Και είναι ενδεικτικοί οι λόγοι Του. Μακάρισε όσους διωχτούν εξαιτίας της πίστης τους, λέγοντας πως «μακάριοι είστε όταν σας μισήσουν οι άνθρωποι και σας διώξουν από τις συναγωγές και σας χλευάσουν και δυσφημήσουν το όνομα σας εξαιτίας του Υιού του Ανθρώπου». Δίδαξε πως «όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να τους συμπεριφέρεστε κι εσείς». Μίλησε για την αγάπη στους εχθρούς, κηρύττοντας τα εξής: «Αγαπάτε τους εχθρούς σας, ευεργετείτε όσους σας μισούν, δίνετε ευχές σε όσους σας δίνουν κατάρες, προσεύχεστε γι’ αυτούς που σας κακομεταχειρίζονται». Περί κρίσεως είπε: «Μην κρίνετε τους συνανθρώπους σας, για να μην σας κρίνει κι εσάς ο Θεός. Μην τους καταδικάζετε, για να μην σας καταδικάσει κι εσάς ο Θεός. Συγχωρείτε για να σας συγχωρήσει κι εσάς ο Θεός».
Για την υποκρισία ανέφερε: «Γιατί βλέπεις το σκουπιδάκι στο μάτι του αδερφού σου και δεν νιώθεις ολόκληρο δοκάρι στο δικό σου μάτι;». Για τον αγώνα στη ζωή: «Αγωνιστείτε να μπείτε από τη στενή πύλη, γιατί σας βεβαιώνω πως πολλοί θα θελήσουν να μπουν και δεν θα μπορέσουν…θα έρθουν άνθρωποι από την Ανατολή και τη Δύση, απ’ το Βορρά και το Νότο και θα καθίσουν στο τραπέζι της Βασιλείας του Θεού. Και υπάρχουν πολλοί που τώρα είναι τελευταίοι, αλλά τότε θα είναι πρώτοι, και πρώτοι που θα είναι τελευταίοι».
Για τη συγχώρηση: «Αν ο αδερφός σου σου κάνει κακό, επιτίμησε τον, κι αν μετανοήσει συγχώρησε τον. Αν σου κάνει κακό πολλές φορές την ημέρα κι έρθει άλλες τόσες και σου πει ”μετανοώ”, να τον συγχωρήσεις».
Για τη μοιχεία: «Είπαν ότι όποιος χωρίσει τη σύζυγο του, οφείλει να της δώσει γραπτό διαζύγιο. Εγώ όμως σας λέω ότι όποιος χωρίσει τη σύζυγο του εκτός ένεκα πορνείας, αυτός την αναγκάζει να διαπράξει μοιχεία και όποιος νυμφευθεί μία χωρισμένη, διαπράττει μοιχεία».
Για την ελεημοσύνη: «Όταν λοιπόν κάνεις ελεημοσύνη, μην το διαλαλήσεις μπροστά σου, όπως κάνουν οι υποκριτές στις συναγωγές και στους δρόμους για να τους θαυμάζουν οι άνθρωποι».
Για την προσευχή: «Όταν προσεύχεσαι, να μην είσαι όπως οι υποκριτές στους οποίους αρέσει να προσεύχονται όρθιοι στις συναγωγές και στις γωνίες των πλατειών για να τους βλέπουν οι άνθρωποι … Αλλά εσύ, όταν προσεύχεσαι, πήγαινε στο πιο απόμερο δωμάτιο σου, κλείσε την πόρτα και προσευχήσου στον Πατέρα σου, ο οποίος είναι παρών εκεί στο κρυφό μέρος, και ο Πατέρας σου που βλέπει τι γίνεται στα κρυφά, θα σε ανταμείψει στα φανερά».
Για τη νηστεία: «Όταν νηστεύετε, να μη γίνεστε σκυθρωποί όπως οι υποκριτές, που παραμορφώνουν την όψη τους για να δείξουν στους ανθρώπους πως νηστεύουν. Σας βεβαιώνω πως έτσι έχουν κιόλας λάβει την ανταμοιβή τους. Εσύ, αντίθετα, όταν νηστεύεις, περιποιήσου τα μαλλιά σου και νίψε το πρόσωπό σου, για να μη φανεί στους ανθρώπους η νηστεία σου, αλλά στον Πατέρα σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις• και ο Πατέρας σου, που βλέπει τις κρυφές πράξεις, θα σού το ανταποδώσει φανερά».
Για την ταπεινοφροσύνη: «Ποιος άραγε θα είναι ο μεγαλύτερος στη Βασιλεία των Ουρανών; Σας βεβαιώ ότι αν δεν μετανοήσετε και δεν γίνετε σαν τα παιδιά, δεν θα μπείτε στη Βασιλεία των Ουρανών. Εκείνος που θα ταπεινώσει τον εαυτό του σαν τούτο το παιδί, αυτός θα είναι ο μεγαλύτερος στη Βασιλεία των Ουρανών». Για τον αληθινά μεγάλο: «Εκείνος που θέλει να γίνει μεταξύ σας μεγάλος, θα είναι υπηρέτης σας και εκείνος που θέλει να είναι μεταξύ σας πρώτος, αυτός θα είναι δούλος σας, όπως ακριβώς ο Υιός του ανθρώπου δεν ήλθε να υπηρετηθεί αλλά να υπηρετήσει και να δώσει τη ζωή του λύτρο δια πολλούς».
Για την μεγαλύτερη εντολή: «Να αγαπήσεις Κύριο τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλο σου το νου … Να αγαπήσεις τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου».
Για τους γραμματείς και Φαρισαίους: «Όλα τους τα έργα τα κάνουν για να φανούν στους ανθρώπους … Τους αρέσει δεν να έχουν την πρώτη θέση στα δείπνα και τα πρώτα καθίσματα στις συναγωγές και τους χαιρετισμούς στις αγορές και να ονομάζονται Ραββί, Ραββί … Εκείνος που θα υψώσει τον εαυτό του, θα ταπεινωθεί και εκείνος που θα ταπεινώσει τον εαυτό του, θα υψωθεί … Αλλοίμονο σ’ εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι δίνετε το δέκατο από τον δυόσμο και από τον άνηθο και από το κύμινο και αφήσατε τα σπουδαιότερα του νόμου, το δίκαιο και την αγάπη και την πίστη … Οδηγοί τυφλοί που ξεκαθαρίζετε το κουνούπι, ενώ καταπίνετε την καμήλα. Αλλοίμονο σ’ εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι καθαρίζετε το εξωτερικό μέρος του ποτηριού και του πιάτου, μέσα δε είναι γεμάτα από αρπαγή και αδικία. Φαρισαίε τυφλέ, καθάρισε πρώτα το εσωτερικό του ποτηριού και του πιάτου, για να γίνει και το εξωτερικό καθαρό. Αλλοίμονο σ’ εσάς, γραμματείς και Φαρισαίοι υποκριτές, διότι μοιάζετε με τάφους ασβεστωμένους, οι οποίοι απ’ έξω μεν φαίνονται ωραίοι, αλλά μέσα είναι γεμάτοι από κόκκαλα νεκρών και από ακαθαρσία. Έτσι και εσείς, απ’ έξω μεν φαίνεστε στους ανθρώπους δίκαιοι, αλλά από μέσα είστε γεμάτοι υποκρισία και ανομία … Φίδια, γενεά εχιδνών, πως είναι δυνατόν να αποφύγετε την κρίση της γεέννης;».
Για την ημέρα της μελλούσης κρίσεως: «Όταν λοιπόν έρθει ο Υιός του Aνθρώπου μέσα στη δόξα του, και μαζί του όλοι οι άγιοι άγγελοί του, τότε θα καθίσει πάνω στον ένδοξο θρόνο του. Kαι θα συναχθούν μπροστά του όλα τα έθνη και θα τους ξεχωρίσει τον έναν από τον άλλο, όπως ξεχωρίζει ο βοσκός τα πρόβατα από τα γίδια. Kαι θα βάλει τα πρόβατα στα δεξιά του, ενώ τα γίδια θα τα βάλει στ’ αριστερά. Έπειτα ο βασιλιάς θα πει σ’ αυτούς που θα είναι στα δεξιά του: Eλάτε οι ευλογημένοι του Πατέρα μου, κληρονομήστε τη βασιλεία που έχει ετοιμαστεί για σας από τότε που θεμελιώθηκε ο κόσμος. Γιατί πείνασα, και μου δώσατε να φάω, δίψασα, και μου δώσατε να πιω, ξένος ήμουν, και με περιμαζέψατε, γυμνός ήμουν, και με ντύσατε, αρρώστησα, και με επισκεφτήκατε, στη φυλακή ήμουν, και ήρθατε κοντά μου. Tότε θα αποκριθούν οι δίκαιοι και θα του πούνε: Kύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς και σε θρέψαμε ή να διψάς και σου δώσαμε να πιεις; Kαι πότε σε είδαμε ξένο και σε περιμαζέψαμε ή γυμνό και σε ντύσαμε; Kαι πότε σε είδαμε άρρωστο ή στη φυλακή και σε επισκεφτήκαμε; Kαι θ’ αποκριθεί ο βασιλιάς και θα τους πει: Πραγματικά, σας λέω, καθόσον τα κάνατε αυτά σ’ έναν από τους αδελφούς μου αυτούς τους ασήμαντους, σ’ εμένα τα κάνατε. Kατόπιν θα πει και σ’ εκείνους που θα είναι στ’ αριστερά: Φύγετε από μένα εσείς οι καταραμένοι, στη φωτιά την αιώνια, που έχει ετοιμαστεί για το διάβολο και τους αγγέλους του. Γιατί πείνασα, και δεν μου δώσατε να φάω, δίψασα, και δεν μου δώσατε να πιω, ξένος ήμουν, και δεν με περιμαζέψατε, γυμνός ήμουν, και δεν με ντύσατε, άρρωστος και στη φυλακή, και δεν με επισκεφτήκατε. Tότε θα του αποκριθούν κι αυτοί: Kύριε, πότε σε είδαμε να πεινάς ή να διψάς ή ξένο ή γυμνό ή άρρωστο ή στη φυλακή, και δεν σε υπηρετήσαμε; Θα τους αποκριθεί τότε εκείνος: Πραγματικά, σας λέω, καθόσον δεν τα κάνατε αυτά σ’ έναν απ’ αυτούς τους ασήμαντους, ούτε σε μένα τα κάνατε. Kαι θ’ αναχωρήσουν αυτοί σε κόλαση αιώνια, και οι δίκαιοι σε ζωή αιώνια».
Για τη Θεία Ευχαριστία: «Λάβετε, φάγετε, τούτο είναι το Σώμα μου. (Ύστερα πήρε το ποτήρι και αφού ευχαρίστησε τον Θεό, τους το έδωσε και είπε, ”πιείτε από αυτό όλοι, διότι τούτο είναι το Αίμα μου της Νέας Διαθήκης, το οποίο χύνεται προς χάριν πολλών, εις άφεση αμαρτιών».
Όλοι οι παραπάνω λόγοι του Θεανθρώπου υπήρξαν και είναι ανατρεπτικοί. Ανατρεπτικοί για τον κάθε ένα ξεχωριστά, για τις σχέσεις του καθενός με τον άλλο, αλλά και για τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Απελευθερώνουν τον άνθρωπο από τη δουλεία των παθών και σε κάθε τι που φθείρει την ψυχή και το σώμα του. Ο Ίδιος σέβεται την ελευθερία του ανθρώπου και ποτέ δεν εξανάγκασε κάποιον να κάνει κάτι παραβιάζοντας την.
Ένα δείγμα των παραπάνω λόγων που καταγράφονται στα ιερά ευαγγέλια αποτελούν μία ρήξη. Μία ρήξη με τον παλαιό εαυτό, με την παλαιά ζωή και μία ανακαίνιση ενός νέου ανθρώπου. Βαπτισμένου στο Όνομα της Αγίας Τριάδος που ελεύθερα συμμετέχει στη ζωή της εκκλησίας και στα ιερά της μυστήρια που μεταδίδουν τη θεία χάρη και το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος στη ζωή του ανθρώπου. Και πάνω απ’ όλα η πρωτοπορία της εκκλησίας είναι ο αγιασμός των ψυχών.
Οι κατεξοχήν ανυπότακτοι και αναρχικοί ήταν οι μεγάλοι Πατέρες με τα έργα τους που συγκρούονταν με την κυριαρχία της αμαρτίας και της εξουσίας του διαβόλου.Αξίζει μία ενδεικτική έστω αναφορά στους ίδιους και σε ορισμένα έργα τους. Ο Μ. Αθανάσιος για την ενανθρώπιση του Λόγου και τα είδωλα. Ο Αναστάσιος ο Σιναϊτης για τους ανάξιους άρχοντες. Ο Μ. Βασίλειος για τη νηστεία, τους νέους,την πλεονεξία, το Άγιο Πνεύμα, την Τριαδικότητα του Θεού, τη δημιουργία του κόσμου, το Βάπτισμα.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος για τους επισκόπους, τη φιλοπτωχεία, την ιδανική φιλία, την ησυχία και την υπομονή, τη μουσική και το χορό, το Πάσχα την Πεντηκοστή.Ο Γρηγόριος ο Νύσσης για την ψυχή, την προσευχή και την Ανάσταση. Ο Γρηγόριος ο Παλαμάς για τη θεογνωσία, την πίστη, τη μετάνοια, την Μεταμόρφωση του Κυρίου, την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος για την ιεροσύνη, την αγάπη, τους φτωχούς, τη νηστεία, την κοινοκτημοσύνη, τον πλούτο, τη φτώχεια, τους νέους, τον έρωτα, τον γάμο, τις ηδονές, το Πάσχα, τον Τίμιο Σταυρό. Ο Ιωάννης Δαμασκηνός για την ψυχή, τους αγγέλους, την προσκύνηση των εικόνων, τα μνημόσυνα, την Αγία Τριάδα, τη γέννηση της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος για τον πλησίον, την Ενανθρώπιση του Χριστού, την Ανάσταση Του. Ο Μάξιμος ο Ομολογητής για την αγάπη, τον άνθρωπο και τον κόσμο, για την προσευχή του «Πάτερ Ημών». Ο Ιωάννης της Κλίμακος για την υπακοή, τη μετάνοια, το χαροποιό πένθος, τη μνησικακία, την καταλαλιά, την ακηδία, τη φιλαργυρία, την απάθεια, την κενοδοξία, τη δειλία, τη διάκριση. Ο Εφραίμ ο Σύρος για τα πάθη, τη μετάνοια, την κατάνυξη, την πίστη, την υπομονή, την εξομολόγηση, τον Τίμιο Σταυρό, τη Δευτέρα Παρουσία, τον αντίχριστο, τα πάθη του Χριστού, τον ληστή του Σταυρού. Λόγοι πνευματικοί και πραγματικά διαχρονικοί, παντρεύοντας το χθες με το σήμερα, και τινάζοντας τα στο αύριο.
Εκείνο που θα δώσει συνέχεια στις πονεμένες και μίζερες ζωές των ανθρώπων στην μετά του τάφου «σιωπή», δεν είναι η τεχνολογία που «θα μας χαρίσει την αιώνια ζωή» σύμφωνα με τον θεωρητικό φυσικό Stephen Hawking, αλλά «η σάρκα του Υιού του Ανθρώπου και το αίμα Του» σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ιωάννη που δίνει ζωή αιώνια. Ένα ιερό μυστήριο που χρησιμοποιεί στοιχεία της ίδιας της φύσεως (άρτος και οίνος), τα οποία μεταβάλλονται με την αγιαστική χάρη του Αγίου Πνεύματος σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τόσο απλά και τόσο ταπεινά.
Κι αυτό είναι η πλέον επανάσταση γιατί ανακαινίζεται ολόκληρος ο άνθρωπος. Μπορεί να μην κατακτά αξιώματα, μπορεί να μην αποκτά ισότητα, μπορεί να μην έχει ίσες ευκαιρίες, μπορεί να μην κερδίζει την ισονομία, αλλά γεύεται κάτι ανώτερο. Την Βασιλεία των Ουρανών. Που κανένας κοσμικός αναρχισμός, κανένα κομμουνιστικό μανιφέστο, καμία σοσιαλιστική θεωρία δεν κατάφερε ποτέ να πραγματώσει. Αυτή είναι η επανάσταση των επαναστάσεων. Η πιο ανατρεπτική διακήρυξη στην ιστορία. Η ρήξη με την ασχήμια της αμαρτίας, η μεταβολή της σε ήθος εκκλησιαστικό και η ανάσταση της φθαρτής φύσης στη χώρα της αχώρητης αγάπης. Στον πολιτισμό της ευχαριστιολογικής σάρκωσης και της αγιοπνευματικής δόξας. Μία εκκλησιολογική αναρχία. Μία ώριμη προσέγγιση της αιωνιότητας. Μία εμπειρία ευχητικής διάκρισης.
Η αναρχία των λόγων του Θεανθρώπου και των Πατέρων της εκκλησίαςέγκειται στο γεγονός της ρήξης με τη φθορά και την αμαρτία. Μιας ανατροπής του καθεστώτος της αμαρτίας και της εξουσίας του διαβόλου. Μία ρήξη και μία πάλη ενάντια όχι σε κοσμικές νοοτροπίες και αντιλήψεις, αλλά ενάντια σε αόρατες δυνάμεις. Δυνάμεις φθοράς και θανάτου. Χαοτικές δυνάμεις που πασχίζουν για τον εκμηδενισμό της ανθρώπινης ψυχής και την άρνηση και απομάκρυνση από την ομοίωση της προς το αρχέτυπο. Μία πνευματική επανάσταση που αιώνια δίνει μάχες για την ίαση της ψυχής ενάντια σε δεδομένες κυριαρχικές και εξουσιαστικές φθοροποιές για την ψυχή δυνάμεις που υποδουλώνουν τον άνθρωπο και την ελευθερία του. Αν η αναρχία της ορθοδοξίας είναι όλα τα παραπάνω, τότε είμαστε αναρχικοί.
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
([email protected])
.