Ενδιαφέρον πολιτιστικό και ορειβατικό ταξίδι στην μεγαλόνησο Σικελία πραγματοποίησε από 14 έως 19 Οκτ. 2025 με την συντροφιά του ο γράφων, μέλος του Συλλόγου Πεζοπορίας Ορειβασίας Τρικάλων. Το ταξίδι είχε ως σκοπό την γνωριμία με τον πολιτισμό και την Ιστορία της γειτονικής μας Σικελίας, μιας χώρας, η Ιστορία της οποίας εφ’απτεται με την αρχαία και την μεσαιωνική Ιστορία των Ελλήνων, οι οποίοι άφησαν τις ρίζες και την σφραγίδα τους σ’αυτόν τον τόπο, ο οποίος ευρίσκεται νοτίως της ηπειρωτικής Ιταλίας και στο κέντρο της Μεσογείου.
Προσγειωθήκαμε το απόγευμα της 14 Οκτ. στην Κατάνια και το βράδυ αργά με λεωφορείο φθάσαμε στην πρωτεύουσα Παλέρμο, δυτικά της Σικελίας για την πρώτη διανυκτέρευση. Η 15-Οκτ. ήταν αφιερωμένη στο Παλέρμο και την Ιστορία του. Το Παλέρμο είναι ένας ιστορικότατος τόπος γεμάτος με μνημεία του παρελθόντος. Η πόλη είναι γραφική και διατηρεί ανέπαφο το ιστορικό της κέντρο με την νεοκλασσική αρχιτεκτονική του προπερασμένου αιώνα. Η πρώτη επίσκεψη ήταν στο περίφημο παλάτι των Νορμανδών, το οποίο κτίστηκε τον 12ο αιώνα επάνω σε οχυρωματικό έργο των πρώτων κατακτητών της Σικελίας, των Φοινίκων (Φοινίκη ήταν η αρχαία ονομασία του σημερινού Λιβάνου και οι πρώτοι γηγενείς κάτοικοι της Σικελίας ονομάζοντο Ελιμοί, Σικανοί και Σικελοί). Στην υπόσκαφη πολιτεία κάτω από το παλάτι υπάρχει αρχαιολογικός χώρος, όπου φαίνεται ό’τι απέμεινε από τις κατασκευές των Φοινίκων και λειτουργεί μουσείο , όπου εκτίθενται κεραμικά και πυθάρια από την φοινικική και αραβική εποχή. Οι Φοίνικες ήλθαν στην Δυτική Σικελία αρχικώς ως έμποροι και από το 7ο π. Χ. αιώνα έκτισαν οικισμούς. Εκείνη την εποχή στην Δυτική Σικελία ένας άλλος ζωηρός και θαλασσινός λαός, οι Δωριείς Έλληνες έκτιζαν τους δικούς τους οικισμούς και πόλεις. Με τους Έλληνες αρχικά οι Φοίνικες είχαν καλές σχέσεις και αντήλλασσαν αγαθά. Το ίδιο το Παλέρμο κτίστηκε τον 5ο π.Χ. αιώνα από τους Καρχηδόνιους υπό το όνομα Πάνορμος. Η Καρχηδών ήταν αποικία της φοινικικής Τύρου, τα ερείπια της οποίας ευρίσκονται κοντά στην Τύνιδα, πρωτεύουσα της Τυνησίας. Η Καρχηδών σταδιακά έγινε η μεγαλύτερη δύναμη της Δυτικής Μεσογείου μέχρι την καταστροφή της από τους Ρωμαίους το 146 π. Χ. Για αιώνες εμοιράζετο την Σικελία με τους Έλληνες αποίκους στην Ανατολική Σικελία (Ακράγας, Συρακούσαι, Μεσσήνη, Κατάνη κ.ά.). Από την εποχή των Περσικών Πολέμων κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Έλληνες και Καρχηδόνιοι συνεκρούοντο για τον έλεγχο όλης της Σικελίας μέχρι τον Πρώτο Καρχηδονιακό Πόλεμο (261-240 π.Χ.), οπότε ολόκληρη η Σικελία έγινε επαρχία της νέας ανερχόμενης δύναμης της Μεσογείου, της Ρώμης. Η Ρώμη, εκτός από την Σικελία και την Σαρδηνία, απέσπασε ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο και την Βορειο-δυτική Αφρική από την Καρχηδόνα πριν την καταστρέψει τελείως, γενόμενη ούτως Αυτοκρατορία. Κατά την Αρχαιότητα όμως, ο μέγιστος πολιτισμός που άφησε την ανεξίτηλη σφραγίδα του στην Σικελία ήταν ο αρχαίος ελληνικός. Ερείπια θεάτρων και ναών στην Σελινούντα, στον Ακράγαντα, στην Σεγέστα, στην Ταορμίνα, στην Συρακούσα μαζί με ένδοξα ονόματα του πνεύματος, όπως ο Πυθαγόρας, ο Εμπεδοκλής, ο ποιητής Στησίχορος, ο Γοργίας κ.ά. αποτελούν μέχρι και σήμερα τα καμάρια της Σικελίας και τα ονόματά τους υπάρχουν σε πλατείες και δρόμους της. Η ρωμαϊκή τέχνη δεν ήταν παρά αντίγραφο της ελληνικής στην Σικελία και παντού αλλού.
Μετά την πτώση της Ρώμης το 476 μ.Χ. στίφη βαρβάρων γερμανικών φυλών υπό τα ονόματα Βησιγότθοι, Οστρογότθοι και Βάνδαλοι κατέκλυσαν την Ιταλία και Σικελίαμέχρι που ο Αυτοκράτωρ της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ιουστινιανός τον 6ο αιώνα έστειλε έναν μεγάλο στρατό και εξαπόστρευσε τους Γερμανούς από την Κάτω Ιταλία και Σικελία. Το 1071 η βυζαντινή κυριαρχία τελείωσε οριστικά στις περιοχές αυτές. Άραβες από την Βόρειο Αφρική και την αραβική Ισπανία κατέκτησαν το 827 την Σικελία και τηνΚρήτη. Η αραβική κατοχή διατηρήθηκε μέχρι το 1061. Από το 1040 κάνουν την εμφάνισή τους ως κατακτητές οι Νορμανδοί, προερχόμενοι από την γαλλική Νορμανδία. Οι Νορμανδοί ήταν άνθρωποι του σκανδιναβικού βορρά (Βίκιγκς), λαός επιθετικός και απολίτιστος. Στην αρχή ήταν μισθοφόροι ιταλικών πόλεων του Βορρά ,του Πάπα ή του Βυζαντίου. Ο ηγέτης τους Ροβέρτος Γυϊσκάρδος κατέκτησε ολόκληρη την Κάτω Ιταλία και την Σικελία εκδιώκοντας οριστικά Άραβες και Βυζαντινούς. Επιδίωξε να κατακτήσει την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και κατέλαβε το Δυρράχιο, πλην όμως ο ημέτερος Αυτοκράτωρ Αλέξιος Κομνηνός τον ανάγκασε να γυρίσει στην Σικελία ηττημένος. Οι Νορμανδοί νομιμοποιήθηκαν το έτος 1129, οπότε ο Πάπας έστεψε το Ρογήρο Β’ βασιλιά της Σικελίας και Κάτω Ιταλίας. Ο Ρογήρος το 1140 κτίζει την περίφημη Capella Palatina εντός του παλατιού των Νορμανδών, εκκλησία βρίθουσα ψηφιδωτών βυζαντινής τέχνης. Ο Ρογήρος ζήτησε και έλαβε από την Κωνσταντινούπολη, παγκόσμια πρωτεύουσα του πολιτισμού της εποχής εκείνης, καλλιτέχνες, οι οποίοι δημιούργησαν τα ψηφιδωτά του ναού με βυζαντινή τέχνη της Ορθοδοξίας (σ.σ. η Καπέλλα Παλατίνα είναι μνημείο της Ουνέσκο).
Η μετέπειτα ιστορία των Νορμανδών, από τους πλέον επικίνδυνους εχθρούς του Ελληνισμού κατά τον 12ο αιώνα, φαίνεται στο έτερο μνημείο που προστατεύεται από την Ουνέσκο, τον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Παρθένου Μαρίας (Santa Vergine Maria Assunta) του Παλέρμο. Παλαιότερο αραβικό τζαμί, έγινε εκκλησία των Νορμανδών και τον 17ο αιώνα ολοκληρώθηκε ως καθεδρικός ναός του Παλέρμο από τους Ισπανούς βασιλείς. Η μεγαλοπρέπεια και η θρησκευτική τέχνη αυτού του ναού συναγωνίζεται με την τέχνη των εκκλησιών της Ρώμης. Εκεί αναγράφεται οτι οι Πάπες της Ρώμης (οι οποίοι κατά τον Μεσαίωνα ασκούσαν και κοσμική εξουσία ανεβοκατεβάζοντας βασιλείς στην Ευρώπη) και οι δύο μεγάλες Αυτοκρατορίες της εποχής, η Βυζαντινή και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους εφοβούντο εξίσου τους Νορμανδούς, την νέα ισχυρά φυλή της Ιταλίας. Αποτελεί ιστορική αποτυχία των Νορμανδών το ότι οι ντόπιοι λαοί τους έβλεπαν μόνον ως κατακτητές. Από το 1080 έως το 1187 χτυπούσαν την Ελλάδα. Το 1147 κατέλαβαν την Θήβα και έφεραν το πρώτο μετάξι στο Παλέρμο. Το 1187 εξολοθρεύθηκαν από τον βυζαντινό στρατό στην Μακεδονία και έκτοτε δεν ξαναενόχλησαν την Κωνσταντινούπολη. Το τέλος της σκληρής νορμανδικής εποχής ήλθε το έτος 1194, οπότε η χήρα του τελευταίου βασιλιά, Κωνσταντία, παντρεύτηκε τον Γερμανό Αυτοκράτορα Ερρίκο ΣΤ’, ο οποίος έκανε την Σικελία και Κάτω Ιταλία κτήση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ο γιός του Φρειδερίκος Β’ (εγγονός του περίφημου Αυτοκράτορα Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσσα (ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που διατύπωσε την θεωρία οτι ο Πάπας πρέπει να περιοριστεί στα θρησκευτικά του καθήκοντα και να μην εμπλέκεται με την πολιτική) ανήλθε στον θρόνο το 1198. Μέχρι τον θάνατό του το 1250, αφού φρόντισε να διατηρηθεί η Σικελία και Κάτω Ιταλία χωριστό κράτος από την Γερμανική Αυτοκρατορία και αφού διεξήγαγε μια αποτυχημένη Σταυροφορία στην Παλαιστίνη, δημιούργησε την νέα χρυσή εποχή της Σικελίας μετά τους Αρχαίους Έλληνες, καλλιεργώντας τις Τέχνες και τα Γράμματα στο κράτος του. Μετά τον θάνατό του η Σικελία με μηχανορραφίες του Πάπα, ο οποίος δεν ανεχόταν το ελεύθερο πνεύμα των Γερμανών ηγεμόνων της Σικελίας που αμφισβητούσαν την πρωτοκαθεδρία του, πέρασε στην εξουσία της γαλλικής δυναστείας των Ανδεγαυών (Ανζού). Οι Γάλλοι αποδείχτηκαν σκληρότεροι κυρίαρχοι και από τους Νορμανδούς ακόμη, με αποτέλεσμα να σημειωθούν πολλές εξεγέρσεις των πτωχών Σικελών χωρικών.
Την λύση έδωσαν ο Βυζαντινός Αυτοκράτωρ Μιχαήλ Παλαιολόγος και ο βασιλιάς της ισπανικής Αραγωνίας. Ο Παλαιολόγος, προκειμένου να απαλλαγεί οριστικά από τον νορμανδο-γαλλικό κίνδυνο χρηματοδότησε μια τεράστια εξέγερση, πλην όμως δεν είχε την δύναμη να κάνει υπερπόντια εκστρατεία. Το έτος 1280 έγινε ο περίφημος Σικελικός Εσπερινός, οπότε οι επαναστατημένοι Σικελοί κατέσφαξαν κάθε Γάλλο και κάθε απόγονο Νορμανδών στο νησί. Η Αραγωνία κατέλαβε την Κάτω Ιταλία και Σικελία ιδρύοντας το Βασίλειο των Δυο Σικελιών. Η επανάσταση των Γαριβαλδινών το 1860-70 εξεδίωξε τους Ισπανούς και η Ιταλία επιτέλους ενοποιήθηκε 14 αιώνες μετά τους Ρωμαίους. Σε αυτούς τους αιώνες ξενικής κατοχής πολλές επαναστατικές οργανώσεις λαϊκής βάσης αναπτύχθηκαν στον πτωχό σικελικό λαό. Μια από αυτές κατά την τελευταία περίοδο της ισπανοκρατίας (1280-1870) είχε το όνομα Μαφία. Μετά την Ενοποίηση, οπότε το κέντρο βάρους του πολιτισμού και της εκβιομηχάνισης πέρασε στον ιταλικό βορρά, η Μαφία σε μια περιοχή ακόμη φεουδαρχική, Δδεν διαλύθηκε και πέρασε στην παρανομία γενόμενη ούτως η γνωστή εγκληματική οργάνωση, αληθινό κράτος εν κράτει στον ιταλικό Νότο, η οποία, παρά τις διαβεβαιώσεις του κράτους και των ίδιων των πρώην μαφιόζων, μάλλον υπάρχει ακόμη (η μεγαλύτερη επιτυχία του Διαβόλου είναι να σε πείσει οτι δεν υπάρχει). Το παράπονο των Ιταλών του Νότου είναι οτι παρόλο που έδωσαν τον περισσότερο χρυσό για την ενοποίηση, η βιομηχανία πήγε στον βορρά, καταδικάζοντας αυτούς στην καθυστέρηση και στην υστέρηση.
Η 16 Οκτ. ήταν αφιερωμένη στην επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Σελινούντος (Σελινούντε), αρχαίας αποικίας Δωριέων του 6ου αιώνα π. Χ. Το ίδιο πρωϊνό στο Παλέρμο επισκεφθήκαμε τον ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ιδρυθείς από Ισπανούς ευγενείς τον 17ο αιώνα. Είναι περικαλλής ναός ρυθμού μπαρόκ και βρίθει γλυπτών, αληθινό στολίσ=δι του Παλέρμο, άξιος αναφοράς. Κατόπιν αυτού και με λεωφορείο από το Παλέρμο και μέσω της γραφικής κωμόπολης Καστελβετράνο, αφού απολαύσαμε μια ωραία άποψη της σικελικής υπαίθρου, κατάφυτης από αμπελώνες, ελαιώνες και άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες (οι σιταγροί της Σικελίας ευρίσκονται στα ανατολικά), καταλήξαμε στην Σελινούντα την 16.00. Το θέαμα του ναού της θεάς Ήρας, θεάς προστάτιδας της οικογένειας, έργο του 6ου αιώνα π. Χ., ήταν υπέροχο, δεδομένου οτι ο ναός αυτός ύψους 10μ. είναι καλοδιατηρημένος, χωρίς την οροφή του βεβαίως, στα ελληνικά μας μάτια μας έδωσε μια άποψη του μεγαλείου του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και τέχνης, ενός πολιτισμού που έζησε και δεν μπορεί να επαναληφθεί. Ο ναός έχει πρόναο και 16 κίονες δωρικού ρυθμού εκατέρωθεν των δυο πλευρών του και στο βάθος φαίνεται το άδυτον όπου μόνον οι ιερείς εισέρχοντο και όπου υπήρχε η θέση του αγάλματος της θεάς. Δυστυχώς οι ναοί της Αθηνάς, του Διονύσου και του Απόλλωνος κείνται σε ερείπια ατάκτως ερριμένα. Οι σεισμοί τους κατέστρεψαν και οι μετέπειτα χριστιανοί κάτοικοι της Σικελίας εγκατέλειψαν το ειδωλολατρικό αυτό μέρος. Αυτό συνέβη παντού στον αρχαίο κόσμο με μερικές εξαιρέσεις, όπως ο Παρθενών. Είναι θαύμα που επέζησαν κάποιοι ναοί όπως της Ήρας στην Σελινούντα και οι ναοί του Ακράγαντα στα νότια που προσκύνησα σε άλλο μου ταξίδι εκεί. Η Σελινούς κτίστηκε τον 6ο αιώνα και σήμερα αποτελεί πόλο έλξης για επισκέπτες από όλον τον κόσμο που έρχονται να θαυμάσουν ό’τι απέμεινε από έναν πολιτισμό που φώτισε και φωτίζει ακόμη την ανθρωπότητα. Ω Αρχαία Ελλάδα και Αθάνατοι Θεοί του Ολύμπου, αποτελείτε ακόμη για όλους τους Έλληνες σημείο αναφοράς, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων θρησκευτικών ή πολιτικών.
Την 17 Οκτ. αφήσαμε το Παλέρμο και περί την μεσημβρία καταλύσαμε στην Κατάνια, το ίδιο γραφική με νεοκλασσική αρχιτεκτονική, πόλη παραθαλάσσια στα ανατολικά της Σικελίας, προερχόμενη από την αρχαία ελληνική αποικία της Κατάνης. Σε οδούς και πλατείες η πόλη κράτησε επίσης το όνομα του διάσημου στην εποχή του ποιητή Στησίχορου του Κατανιώτη (Stesicoro), ο οποίος αποτελεί ακόμη πηγή υπερηφάνειας για τους σημερινούς ιταλόφωνους Κατανιώτες. Κάθε λαός μαθαίνει την Ιστορία του τόπου του, ασχέτως ποιος λαός την δημιούργησε. Ποιος μαθητής στην Τουρκία αγνοεί τον Θαλή, τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο, τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και ποιος μαθητής στην Σικελία αγνοεί τον Στησίχορο, τον Εμπεδοκλή και τον Πρωταγόρα; Κατά τα άλλα, η Κατάνη, όπως και το Παλέρμο είναι πόλη γραφικότατη με κατοικίες τριώροφες ή τετραώροφες μεσογειακού τύπου σε χρώματα σκούρα και οι βεράντες είναι χαρακτηριστικά μικρές. Μεγαλοπρεπής είναι και ο Καθεδρικός Ναός προς τιμήν της Αγίας Αγαθής, εντυπωσιακή είναι και η ασπρόμαυρη αψίδα προς τιμήν του Γκαριμπάλντι και το αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο. Δυστυχώς το Κάστρο Ορσίνι ήταν κλειστό λόγω έργων συντηρήσεως, πλην ενός μικρού μουσείου τέχνης. Το κάστρο αυτό είναι έργο του Γερμανού Αυτοκράτορα Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσσα στις αρχές του 13ου αιώνα πριν παραδώσει την εξουσία στον εγγονό του Φρειδερίκο Β’.
Η 18 Οκτ. ήταν αφιερωμένη στο θρυλικό και πασίγνωστο ενεργό ηφαίστειο Αίτνα περίπου 100χλμ. ΒΔ της Κατάνια. Μετά την μεταφορά μας με λεωφορείο μέχρι την βάση του τελεφερίκ στα 1900μ. μεταφερθήκαμε ο γράφων και η φίλη και για χρόνια συνορειβάτισσά του Κυριακή με λεωφορείο βουνού μέχρι τα 2.500μ. όπου λειτουργεί καφέ μπαρ. Το τελεφερίκ ήταν κλειστό λόγω ανέμου. Η ημέρα ήταν ψυχρή και βροχερή. Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα για τους πεζοπόρους ήταν ο ισχυρός άνεμος 9 με 10 μπωφόρ. Την 11.15 π.μ. ξεκινήσαμε την ανάβαση με σπυρωτό χιόνι και τον αέρα να εμποδίζει την κίνησή μας. Παρόλα αυτά την 13.00 η μικρή ελληνική σημαιούλα μας υψώθηκε στα 2.930μ. όπου ήταν το τέρμα της νόμιμης διαδρομής. Μετά το σημείο αυτό η ανάβαση απαγορεύεται λόγω έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας. Την 15.30 τερματίσαμε την μικρή πλην δύσκολη αυτή διαδρομή και κατεβήκαμε με το τελεφερίκ στην βάση για επιστροφή στην Κατάνια. Το πεδίο της Αίτνα (υψ. 3.349μ.) είναι μαύρο με χοντρή μαύρη άμμο. Στις υπώρειες του βουνού υπάρχουν τεράστιες συγκεντρώσεις πετρωμένης λάβας και κάποιοι όγκοι ονομάζονται βόμβες λάβας. Στα έγκατά της υπάρχει το μάγμα και μια πανίσχυρη δύναμη που-όπως σε όλα τα ηφαίστεια-ωθεί το μάγμα ως λιωμένη λάβα πλέον και τις χθόνιες δυνάμεις προς τα έξω και προς τα επάνω. Τα ηφαίστεια διαμόρφωσαν και δημιούργησαν την γεωφυσική ιστορία του πλανήτη μας. Πάντως η εικόνα του μεγαλείου της Αίτνα μένει στους επισκέπτες αξέχαστη.
Την 19-Οκτ. επισκεφθήκαμε την ωραιότερη πόλη της Σικελίας, την περίφημη Ταορμίνα. Η Ταορμίνα (το αρχαίο ελληνικό Ταυρομένιο) ευρίσκεται μεταξύ Μεσσήνης και Κατάνης στα ανατολικά και παραπλεύρως αυτής ευρίσκεται η πόλη Νάξος, αρχαία αποικία της νήσου Νάξου, η οποία διατηρεί το όνομα μέχρι σήμερα. Οι πόλεις αυτές είναι παραλιακές και η θέα των λόφων άνωθεν αυτών (όλοι κτισμένοι) είναι καταπληκτική. Στην Ταορμίνα υπάρχει το αρχαίο ελληνικό θέατρο, μεγάλο έργο τέχνης και τεχνικής, έργο του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα Β’ στα μέσα του 3ου π.χ. αιώνα, όπου και σήμερα δίνονται παραστάσεις. Με την ωραία Ταορμίνα, η οποία διαθέτει και μεγάλους δημοτικούς κήπους και πάρκα τελείωσε το ταξίδι μας στην Σικελία και το ίδιο βράδυ επιστρέψαμε στην μαμά Ελλάδα. Ο γράφων συνιστά εντόνως σε όλους τους αναγνώστες του παρόντος μια επίσκεψη εκεί, η οποία λαμβάνει και χαρακτήρα προσκυνήματος στα έργα των αρχαίων ημών προγόνων στην Σικελία. Επίσης ευχαριστεί εκ βαθέων τις φίλες του και συνοδούς του στο ταξίδι αυτό Μαρία και Κυριακή για την συντροφιά τους και το γραφείο ταξιδίων Χολιντέϊ Σέντερ Αμαρουσίου για την άψογη διοργάνωση. Ειρήνη σοι ω Σικελία.
Ιωάννης Ξηρός