Τώρα τι λέξεις να βρούμε; Ποιες εκφράσεις να χρησιμοποιήσουμε για να περιγράψουμε όσα συμβαίνουν στη μακρινή Ιαπωνία; Ήταν η πρώτη σκέψη που ήρθε στο μυαλό μου όταν νωρίς το πρωί της περασμένης Παρασκευής αντίκρισα εμβρόντητη, όπως όλοι, τις πρώτες εικόνες μετά το χτύπημα των 8,9 ρίχτερ στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.
Ήταν η πρώτη φορά που συνειδητοποιούσα με τόσο βίαιο τρόπο πόσο υπερβολικοί γινόμαστε συχνά οι δημοσιογράφοι όταν περιγράφουμε τα γεγονότα. Κυρίως δε, γεγονότα που συνοδεύονται από ισχυρές εικόνες ή γεγονότα που σκαλίζουν το θυμικό.
Πόσες φορές έχουμε δει «πρωτοφανείς σκηνές » ή «ασύλληπτες εικόνες» ή «εικόνες αποκάλυψης»; Πόσες φορές έχουμε κάνει λόγο για «βιβλική καταστροφή» ή για «ανείπωτη τραγωδία»; Πόσο συχνά έχουμε παρακολουθήσει «με κομμένη την ανάσα» «δραματικές εξελίξεις» που «προκαλούν παγκόσμιο σοκ»; Που προξενούν «τσουνάμι ανησυχίας» «τρόμο» και «πανικό»; Πόσους «εφιάλτες άνευ προηγουμένου» έχει γεννήσει «η εκδίκηση της φύσης» πυροδοτώντας κλίμα «έντονης διεθνούς ανησυχίας»;
Ήταν το πρώτο σχόλιο που έκανα, όταν λίγες ώρες μετά την εκδήλωση του σεισμού και του τσουνάμι βγήκα στον αέρα της ραδιοφωνικής μου εκπομπής στον ΣΚΑΪ. Ήταν η πρώτη φορά που ένιωθα τέτοια αμηχανία και τέτοια ανασφάλεια με το εύρος του λεξιλογίου μου. Όλες οι λέξεις μου έμοιαζαν «second hand» και όλες οι εκφράσεις πολύ «κλισέ» για να δώσουν στον ακροατή να καταλάβει το μέγεθος αυτού που θέλω να του περιγράψω. Δε δίστασα μάλιστα να το ομολογήσω: «Αυτή είναι η στιγμή που συνειδητοποιώ πόσο καταχρηστικά χρησιμοποιούμε συχνά οι δημοσιογράφοι υπερβολικά λόγια για να στολίσουμε μία σειρά από γεγονότα. Τώρα που πρέπει να τα χρησιμοποιήσουμε μού μοιάζουν και σας μοιάζουν ρηχά και λίγα».
Πρόκειται για μία καθ’ όλα «φυσιολογική» διαδικασία. Ο δημοσιογράφος αναζητά σταθερά εντυπωσιακές λέξεις για να δώσει έμφαση στα γεγονότα, για να τραβήξει την προσοχή, να διεγείρει το συναίσθημα -κάποιοι μάλιστα επιδεικνύουν υπερβάλλοντα ζήλο όταν πρόκειται για το φόβο ή τη συγκίνηση-, για να γίνει το «προϊόν» πιο ελκυστικό, να το αγοράσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι «πελάτες». Ένα δυνατό ΟΝ, ένας βαρύγδουπος τίτλος, ένα επιβλητικό πρωτοσέλιδο.
Κι ας είναι το περιεχόμενο κατώτερο της περιγραφής. Κι ας είναι το γεγονός λιγότερο φαντεζί. Κι ας είναι η αλήθεια λιγότερο γυαλιστερή.
Να που τώρα, όμως, ήρθε η αλήθεια να ξεπεράσει τις λέξεις. Να που τώρα η κατάχρηση της γλώσσας φτωχαίνει τις περιγραφές μας. Να που πέσαμε στην παγίδα που στήσαμε. Να που ξαφνικά πρέπει να μαζεύουμε από τα συντρίμμια τις λέξεις που ξοδέψαμε.
Τώρα «οι λέξεις δεν μπορούν να αποτυπώσουν», τώρα οι εικόνες «δεν περιγράφονται» και «άναυδη η παγκόσμια κοινή γνώμη παρακολουθεί».aixmi