Οι ανθρώπινες ενέργειες έχουν σπρώξει τον κόσμο στην επικίνδυνη ζώνη σε αρκετούς βασικούς δείκτες της πλανητικής υγείας, απειλώντας να προκαλέσουν δραματικές αλλαγές στις συνθήκες στη Γη, σύμφωνα με μια νέα ανάλυση 29 επιστημόνων από οκτώ χώρες.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν εννέα αλληλένδετα «πλανητικά όρια», τα οποία ορίζουν ως όρια εντός των οποίων πρέπει να παραμείνει ο κόσμος για να εξασφαλίσει έναν σταθερό, βιώσιμο πλανήτη. Σε αυτά περιλαμβάνονται η κλιματική αλλαγή, η βιοποικιλότητα, το πόσιμο νερό, η χρήση της γης, καθώς και οι επιπτώσεις των συνθετικών χημικών ουσιών και των αερολυμάτων.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν υπερβεί τα ασφαλή επίπεδα για έξι από αυτά τα όρια και ωθούν τον κόσμο εκτός ενός «ασφαλούς χώρου λειτουργίας» για την ανθρωπότητα, σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στο περιοδικό Science Advances.
Τα εννέα όρια, τα οποία καθορίστηκαν για πρώτη φορά σε έγγραφο του 2009, αποσκοπούν στη θέσπιση ενός συνόλου καθορισμένων ορίων στις αλλαγές που επιφέρει ο άνθρωπος στον πλανήτη – από την εκπομπή ρύπων που τον θερμαίνουν μέχρι την αποψίλωση των δασών για τη γεωργία. Πέρα από αυτά τα όρια, ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης των συνθηκών στη Γη αυξάνεται δραματικά.
Τα όρια έχουν σχεδιαστεί για να είναι συντηρητικά, ώστε να επιτρέπουν στην κοινωνία να επιλύει τα προβλήματα πριν φτάσει σε μια «ζώνη πολύ υψηλού κινδύνου», δηλώνει η Κάθριν Ρίτσαρντσον, καθηγήτρια βιολογικής ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και συν-συγγραφέας της έκθεσης.
Η ίδια επισήμανε το πρωτοφανές καλοκαίρι ακραίων καιρικών φαινομένων που μόλις βίωσε ο κόσμος με 1,2 βαθμούς Κελσίου υπερθέρμανσης του πλανήτη. «Δεν πιστεύαμε ότι θα ήταν έτσι σε 1 βαθμό Κελσίου», λέει. «Κανένας άνθρωπος δεν έχει βιώσει τις συνθήκες που βιώνουμε αυτή τη στιγμή», προσθέτει.
Από τα τρία όρια που οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι εξακολουθούν να βρίσκονται εντός ασφαλούς ζώνης, δύο από αυτά – η οξίνιση των ωκεανών και η ποσότητα των αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα – κινούνται προς τη λάθος κατεύθυνση.
Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια καλά νέα. Το στρώμα του όζοντος βρισκόταν στη λάθος πλευρά του ορίου τη δεκαετία του 1990, σημειώνει η Ρίτσαρντσον. Αλλά χάρη στη διεθνή συνεργασία για τη σταδιακή κατάργηση των χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον, βρίσκεται σε καλό δρόμο για την πλήρη ανάκαμψή του.
Μειώνονται οι «καταθέσεις» μας
Η υπέρβαση των πλανητικών ορίων δεν σημαίνει ότι ο κόσμος έχει φτάσει σε ένα καταστροφικό σημείο καμπής. Είναι όμως ένα σαφές προειδοποιητικό σήμα.
Η Ρίτσαρντσον χρησιμοποιεί την αναλογία ενός τραπεζικού λογαριασμού, όπου οι καταθέσεις είναι οι πόροι της Γης, τους οποίους οι άνθρωποι, όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί, χρησιμοποιούν για να επιβιώσουν. Καθώς η ανθρωπότητα διασχίζει τα πλανητικά όρια, οι καταθέσεις μας μειώνονται, λέει.
«Μπορούμε να διασκεδάζουμε, παρόλο που τα χρήματά μας στην τράπεζα γίνονται λιγότερα – απλώς δεν μπορούμε να διασκεδάζουμε για πάντα. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία έχουμε φέρει τους εαυτούς μας», επισημαίνει.
Η σημασία του μοντέλου των πλανητικών ορίων είναι ότι δεν αναλύει το κλίμα και τη βιοποικιλότητα μεμονωμένα, σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης. Αντίθετα, εξετάζει την αλληλεπίδραση και των δύο, καθώς και πλήθος άλλων τρόπων με τους οποίους ο άνθρωπος επηρεάζει τον πλανήτη. Η παραβίαση ενός ορίου είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις και σε άλλα όρια.
Η αποψίλωση των δασών του πλανήτη, για παράδειγμα, έχει τεράστιες επιπτώσεις στο κλίμα. «Πιθανότατα δεν μπορούμε να επιτύχουμε τους κλιματικούς στόχους που έχει υιοθετήσει η διεθνής κοινότητα χωρίς, ταυτόχρονα, να σεβαστούμε ένα όριο για την αποψίλωση των δασών», δηλώνει η Ρίτσαρντσον.
Ο Σάιμον Λιούις, καθηγητής της επιστήμης της παγκόσμιας αλλαγής στο University College του Λονδίνου, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, επισημαίνει ότι η έκθεση παρέχει «μια εντυπωσιακά ζοφερή ενημέρωση μιας ήδη ανησυχητικής εικόνας».
«Οι άνθρωποι καταστρέφουν τη βιοποικιλότητα, αλλάζουν το κλίμα και μολύνουν το σπίτι μας σε τέτοιο βαθμό που έχουμε ωθήσει τον πλανήτη μας έξω από τις σταθερές συνθήκες που επέτρεψαν την εμφάνιση των ανθρώπινων πολιτισμών», δηλώνει στο CNNi. «Δεν θα μπορούσε να είναι μια πιο αυστηρή προειδοποίηση», προσθέτει.
Η συγκεκριμένη έκθεση είναι η τρίτη ενημέρωση για το πλαίσιο των πλανητικών ορίων. Η προηγούμενη δημοσιεύθηκε το 2015. «Αυτό που με τρομάζει είναι ότι η υπέρβαση αυξάνεται για όλα τα όρια που διαπιστώθηκε ότι είχαν παραβιαστεί το 2015», λέει η Ρίτσαρντσον, προσθέτοντας ότι «η κατάσταση δεν βελτιώνεται».
Με πληροφορίες από: Conditions on Earth may be moving outside the ‘safe operating space’ for humanity, according to dozens of scientists by Laura Paddison, CNN