Τoυ Δημήτρη Αναγνωστή
Άναυδοι παρακολουθούν οι περισσότεροι την έξαρση της επιθετικότητας που έχει υπερβεί τα όρια της
εγκληματικής βίας. Το να τα αποκαλούμε γυναικοκτονίες, ληστείες, bullying, ή με άλλους πιο ουδέτερους
προσδιορισμούς, δεν θα απαλύνει το γεγονός πως πρόκειται για ωμές, κτηνώδεις συμπεριφορές, που
παρουσιάζονται σε όλο και μικρότερες ηλικίες, εφήβων ή και προεφήβων. Ας μην αναφωνούμε έκπληκτοι
“Pourqoi?” Το διαπιστώνουμε καθημερινά, το βλέπουμε ολοζώντανα, πως συνεχώς και από παντού
εκπέμπονται μυνήματα, με παραλήπτες κυρίως τους νέους, που δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει στέρεα
κριτήρια. Ζητούμενο, η προσαρμογή και η υποταγή τους σε “ανάγκες” που προσδιορίζει η κοινωνία –
κράτος στο οποίο καλούνται να υποταχθούν. Ανάγκες που έχουν προκύψει στατιστικά και μέσα από
αλγόριθμους, προκειμένου να εξυπηρετηθούν στόχοι που έχουν απρόσωπα τεθεί. Πραγματικές ή όχι, δεν
έχει ιδιαίτερη σημασία, αρκεί να βρίσκονται στη λίστα.
Είναι η ύπαρξη της οικογένεια για παράδειγμα μια ανάγκη; Το ξέρουν αυτό οι έφηβοι αφού
προέρχονται από μια τέτοια. Όμως δεν τίθεται ως θέμα γι αυτούς επειδή κοινωνικά, ακόμη και στην
εκπαίδευση, δεν αποτελεί θέμα, αν δεν είναι κι όλας ένα απαγορευμένο θέμα.
Ένα άλλο ουσιώδες ζήτημα ανάγεται στην γενετήσια ενόρμηση και τη δυναμικότητά της. H
εναπόθεση – συγκέντρωση ψυχικής ενέργειας από το άτομο, επιτρέπει στο Εγώ (κατά Freud) του να την
διαχειρίζεται και να την “χρησιμοποιεί” σε διάφορες περιοχές ψυχικών λειτουργιών που, με την εξέλιξη
του παιδιού, γίνονται όλο και πιο σύνθετες. Αφορούν την επένδυση ενδιαφερόντων, την εξέλιξη των
σχέσεων των δύο φύλων, την πνευματική ανάπτυξη, την κοινωνικότητα, την δημιουργικότητα του
ανθρώπου κλπ. Αυτή την σεξουαλική ενέργεια, που υπάρχει στον άνθρωπο από την γέννησή του,
ονόμασε ο Freud Λιβιδώ (libido), λέξη με ετυμολογική προέλευση από το ουσιαστικό λιψ= διακαής
πόθος, και τα ρήματα λίπτομαι (αρχαία) και λιμπίζομαι (νέα ελληνικά).
Γνωρίζουμε καλά ότι η σεξουαλικότητα δεν αποτελεί κίνδυνο ούτε “κατάρα” για το παιδί. Πόσο
μάλλον αφού στη ίδια σφαίρα ανήκει και η μητρότητα. Οι ενορμήσεις των παιδιών, ειδικά στην σχολική
ηλικία κατά την οποία διαπαιδαγωγούνται, δεν έχουν ως επίκεντρο και αντικείμενο την αναπαραγωγή.
Από την φύση τους εξιδανικεύονται και μετουσιώνονται σε πνευματικές ενασχολήσεις, αθλητικές
δραστηριότητες κλπ., στα πλαίσια των παιδικών ενδιαφερόντων. Το παιδί, στην διάρκεια αυτής της
περιόδου, διανύει μια φάση της κοινωνικής – πολιτιστικής του εξέλιξης, που έχει διαμορφωθεί και
αφομοιωθεί πολιτισμικά και γίνει αποδεκτή από την κοινωνία μας, την φάση της κοινωνικής του
προσαρμογής. Επενδύει λοιπόν σε διάφορες ψυχο-πνευματικές περιοχές που αφορούν την ψυχική,
διανοητική και σωματική ανάπτυξή του, και την καλλιέργεια της κοινωνικότητάς του υπό την ευρεία
έννοια, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων με το άλλο φύλο. Έτσι, δια της εξιδανίκευσης, δεν
χρειάζεται να χρησιμοποιήσει ψυχική ενέργεια για να αποτρέψει ενορμήσεις, και η ικανοποίηση
επέρχεται μέσα από την ενασχόληση με τον εαυτό του.
Ο άνθρωπος κατά την σχολική ηλικία βρίσκεται, υπό κανονικάς συνθήκας, σε λανθάνουσα,
αμβλυμμένη σεξουαλικότητα. Τα χρωμοσώματά του βεβαίως έχουν εξ αρχής προσδιορίσει το φύλο του
και βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Δυστυχώς όμως, πολλές φορές, καλλιεργείται,
προπάντων στο σχολικό περιβάλλον, ένας έντονος διαχωρισμός των δύο φύλων στην καθημερινή
πρακτική. Εμμεσα υιοθετούνται προκαταλήψεις: τα αγόρια δεν κλαίνε, ή τα κορίτσια δεν παίζουν
ποδόσφαιρο. Ή αντίθετα, προσπαθούν εκ των άνω να επιβληθεί τεχνητά η κοινή σε όλα δράση αγοριών
και κοριτσιών. Όμως τέτοιες επιβαλόμενες συμπεριφορές αναχαιτίζουν τα παιδιά, προκειμένου να
αισθανθούν και να εξελίξουν κατά φύσιν τον ρόλο του φύλου τους, αφού πολύ συχνά ο άνθρωπος
προσδιορίζει ευκολότερα το τι είναι, γνωρίζοντας καλύτερα το τι δεν είναι. Οι ενορμήσεις επομένως του
παιδιού επιδέχονται τροποποιήσεις ώστε να μετατίθενται σε πολλές και διαφοροποιημένες δυναμικές
επιδόσεις. Συνεπώς θα έπρεπε να ενθαρρύνονται και όχι να απαγορεύονται, όπως συμβαίνει συχνότατα.
Με την μετάβαση στην προεφηβεία και την εφηβεία έρχονται ανατροπές. Οι ορμές θα ξυπνήσουν
και αρχίζει το γενετήσιο ενδιαφέρον, ξεκινώντας δυνάμει η λειτουργία της αναπαραγωγής. Ο έφηβος
ανακαλύπτει και γνωρίζει το σώμα του, την φύση του. Η γενετήσια ορμή θα οδηγήσει στον έρωτα, την
ευχαρίστηση, την ηδονή. Θα αναζητήσει πλέον το αντικείμενο αγάπης έξω από την οικογένεια.
Αναφορικά με την παιδική και εφηβική ηλικία θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι σήμερα ο περίγυρος, τα
μέσα ενημέρωσης και προπάντων η τηλεόραση αποτελούν κύριους διαύλους επιρροής. Μεταδίδουν
στρεβλή εικόνα της αλήθειας σε σημαντικές σφαίρες της ζωής, όπως αυτές που αναφέραμε,
επισπεύδοντας “παραμορφωμένα” τη σεξουαλική ωρίμανση. Προβάλλουν θέσεις που επιμένουν στη
διαστρεβλωτική εικόνα, υποβαθμίζοντας τον λόγο και δίνοντας έμφαση στη σεξουαλική πράξη, ακόμη
και σε διαστροφές. Η πορνογραφία στο διαδίκτυο κάνει θραύση στους εφήβους, που βλέπουν τα πιο
τρυφερά τους όνειρα να καταστρέφονται, τα σχέδιά τους να γκρεμίζονται. Όταν οι υποσχέσεις για το
μέλλον διαψεύδονται πριν ανθοφορήσουν, πραγματικά ρωτιούνται και απορούν τόσοι πολλοί για την
επιθετικότητα, τους ξυλοδαρμούς και την βίαιη συμπεριφορά στα σχολεία, στους δρόμους, στα γήπεδα,
την εγκληματικότητα, τα μαχαιρώματα, τις ληστείες συμμαθητών και γειτόνων, τις σεξουαλικές επιθέσεις
ακόμα και από μαθητές του δημοτικού;
Η σωστή ενημέρωση γύρω από την εφηβεία, την προοπτική για την ενήλικη ζωή, τον έρωτα και
τις εκδηλώσεις του, τη σημασία των συναισθημάτων (τρυφερότητα, αγάπη, περίπατος, φύση, αξία των
σχέσεων, μόρφωση, διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, συντροφικότητα κλπ.) θα είναι αποφασιστική για
την έναρξη και την πορεία της σεξουαλικής ζωής. Σίγουρο είναι πως η έμφαση στην προσωπικότητα και
την ποιοτική της διαμόρφωση θα καθορίσει τη συγκρότηση της αντίληψης των νέων για την ερωτική ζωή,
και μόνο έτσι θα αποβάλλει ο εαυτός τις προκαταλήψεις γύρω από τον “ψεύτικο ανδρισμό” στο σεξ, και
τη “γυναικεία υποταγή” στις διάφορες διαδόσεις περί “οργασμού” κλπ. Η σημασία και η διαμόρφωση του
“δεσμού” στο ζευγάρι θα προσανατολίσουν τους νέους ώστε να κατανοήσουν ότι η σεξουαλική ζωή
διασυνδέεται με το σύνολο της προσωπικότητας για να έχει απόλαυση, ομορφιά και συνέχεια.
Γνωρίζοντας και καλλιεργώντας τα προαναφερθέντα οι έφηβοι θα αποφύγουν τα ψευδο-γυμναστήρια
που κατασκευάζουν άνδρες με μυϊκή μάζα, με μεγάλο πέος και δήθεν αντρικά χαρακτηριστικά, ή
γυναίκες με πρόσθετα στήθη και ειδικούς πισινούς, με εθισμό στα αναβολικά και στην κατάχρηση άλλων
ουσιών. Θα πάψουν να κυνηγούν ανύπαρκτες ανάγκες.
Στην κατεύθυνση αυτή πρωταρχικό παράγοντα επιρροής θα έχουν οι οικογενειακές σχέσεις και η
εναρμονισμένη εξέλιξη των παιδιών. Τα οικογενειακά και κοινωνικά πρότυπα καθοδηγούν και
διευκολύνουν, τις περισσότερες φορές χωρίς τη δασκαλίστικη επιβολή απόψεων. Αντί λοιπόν να
μουδιάζουν και να ολοφύρονται τρομαγμένοι, ας φροντίσουν οι ασκούντες κάθε είδους εξουσία, από
κυβερνητικοί παράγοντες έως δάσκαλοι, να φροντίσουν να εξαλειφθεί αυτός ο συνεχής βομβαρδισμός
των παιδιών και των οικογενειών τους με πλαστογραφημένες ανάγκες. Και ας ρίξουν βάρος στην
ικανοποίηση πραγματικών αναγκών για όλους: ένα κεραμίδι πάνω απ’ το κεφάλι, φρέσκο φαγητό στο
τραπέζι, μια ασπιρίνη που θα ρίξει τον πυρετό.
Πριν δυο αιώνες μια και μόνο λέξη: ΑΝΑΓΚΗ, σκαλισμένη στην πέτρα ενός από τους δύο
πύργους της Notre Dame, οδήγησε τον Βίκτορα Ουγκώ να γράψει το περίφημο μυθιστόρημά του “Η
Παναγία των Παρισίων”. Πώς να αποδεχτούμε σήμερα πλαστές ανάγκες να οδηγούν το μέλλον μας στην
αποκτήνωση;