ΒΙΒΛΙΟκριτική
*Γράφει ο “Στοχαστής”
«Ουκρανικός Πόλεμος» (Εκδόσεις Γραφή, Τρίκαλα 2022): Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλολόγου-Συγγραφέα
*Το Βιβλίο του Ουκρανικού Πολέμου
#Σαν Σήμερα
*Επ’ ευκαιρία της συμπλήρωσης τριών χρόνων από την έναρξη του Ουκρανικού Πολέμου(24/2/2022).
“Αν δεν βρίσκεις απόλαυση στο να διαβάζεις ένα βιβλίο ξανά και ξανά, δεν υπήρχε λόγος να το διαβάσεις καν“(Όσκαρ Ουάιλντ).
Υπάρχουν βιβλία που η ανάγνωσή τους προϋποθέτουν και συνεπάγονται συνάμα μία στοιχειώδη γνώση των διεθνών σχέσεων και εξελίξεων στον πολυ-πολικό μας πλέον κόσμο.
Υπάρχουν βιβλία που η κατανόησή τους επιβάλλει μία επαρκή γνώση των θέσεων και διδαγμάτων του Θουκυδίδη στο βαθμό που αυτά τα βιβλία αναλύουν κι ερμηνεύουν το φαινόμενο του πολέμου.
Υπάρχουν, βέβαια κι εκείνα τα βιβλία που σε προκαλούν να εξετάσεις αν οι θέσεις τους για ένα σύγχρονο θέμα-πόλεμο παραμένουν επίκαιρες και επιβεβαιώνονται από τη ροή των γεγονότων.
Αν η ανάγνωση ενός τέτοιου βιβλίου επιβεβαιώσει-επικυρώσει τις παραπάνω προϋποθέσεις-παραδοχές, τότε δεν απέχει πολύ από την υιοθέτηση της άποψης του Ουάιλντ, πως η “απόλαυση”- αξία ενός βιβλίου είναι συνάρτηση της ανάγκης-ευχαρίστησης να θέλεις να το ξαναδιαβάσεις.
Σε αυτήν την κατηγορία των βιβλίων ανήκει και το βιβλίο “Ουκρανικός Πόλεμος”(Εκδόσεις “Γραφή”, Τρίκαλα 2022) του Φιλολόγου-συγγραφέα Ηλία Γιαννακόπουλου. Σημειωτέον πως το βιβλίο γράφτηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων μηνών του Πολέμου από την έναρξή του(24/2/2022).
Το στοιχείο αυτό ενέχει και την ικανότητα του συγγραφέα να αποτυπώνει κρίσεις για ένα γεγονός-πόλεμο “εν τω γίγνεσθαι”, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να διαφανούν και κάποιες διαψεύσεις από την ροή ή το εικαζόμενο τέλος του. Ωστόσο, η αξία-δύναμη και η αδυναμία αυτών των βιβλίων σε αυτό ακριβώς το επίπεδο δοκιμάζονται και κρίνονται ως “ευανάγνωστα” ή μη.
Το βιβλίο “Ουκρανικός Πόλεμος” του κ. Ηλία Γιαννακόπουλου δεν συνιστά μία περιγραφή μαχών από το μέτωπο του πολέμου, ούτε μία παράθεση στοιχείων στρατιωτικού περιεχομένου, αλλά αποτελεί μία “Θεωρία Πολέμου”. Ο συγγραφέας, δηλαδή, με αφορμή τον Ουκρανικό Πόλεμο “εν τη εξελίξει” προβαίνει σε κρίσεις και αιτιολογήσεις γενικότερα για τον πόλεμο ως του κατεξοχήν προϊόντος της ανθρώπινης φύσης και της κρατικής αλαζονείας – επεκτατικότητας.
Κύριο εργαλείο της ανάλυσης του συγκεκριμένου πολέμου είναι οι διαχρονικές θέσεις του Θουκυδίδη, που εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να διδάσκει και να εμπλουτίζει την ιστορική σκέψη. Το βιβλίο αυτό δεν συνιστά μία ιστορική αφήγηση, αλλά μία απόπειρα να ανιχνευτούν εκείνα τα στοιχεία που συντηρούν και τρέφουν την αρχέγονη τάση του ανθρώπου να κυριαρχούν-επεκτείνονται και όταν ακόμη δεν κινδυνεύουν ή δεν υπολείπονται σε ζωτικό γεωγραφικό χώρο ( η έκταση της Ρωσίας είναι μεγάλη).
Στις ενδιαφέρουσες ενότητες του βιβλίου ανήκει δικαιωματικά και η γνωστή θεωρία του Άλισσον “Η παγίδα του Θουκυδίδη“, που έμελλε να αποτελέσει το απόλυτο ερμηνευτικό σχήμα των πολέμων(σημειωτέον πως το συγκεκριμένο κείμενο γράφτηκε και αναρτήθηκε στο Blog του συγγραφέα “ΙΔΕΟπολις” πριν την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία συγκέντρωσε 3500 προβολές με μεγάλο μερίδιο αναγνωστών από τη Ρωσία, Ουκρανία και Ολλανδία[!]).
Από το βιβλίο φυσικά δεν απουσιάζουν και οι εκτιμήσεις(με τα τότε δεδομένα) της πορείας του πολέμου και του εικαζόμενου τέλους του και το κυριότερο του “τρόπου” που μπορεί αυτός ο πόλεμος να τελειώσει. Να σημειωθεί πως η ιδιαιτερότητα αυτού του πολέμου εντοπίζεται ότι διεξάγεται στην καρδιά της Ευρώπης που γνώρισε τη βαρβαρότητα των δύο Παγκοσμίων Πολέμων
Στις ενότητες του βιβλίου υπάρχουν και εκείνες οι αναφορές από το χώρο της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας, της Ηθικής και της Λογοτεχνίας που φωτίζουν πολύπλευρα το γεγονός του πολέμου στη συγχρονία και διαχρονία του. Έτσι ο αναγνώστης βοηθιέται να κατανοήσει τον φαινομενικά “ακατανόητο” αυτόν πόλεμο που συνιστά μία επικίνδυνη πηγή αύξησης της εντροπίας στο κλειστό σύστημα της Ευρώπης.
Για την ενημέρωση των αναγνωστών σχετικά με το γενικό περιεχόμενο του βιβλίου “Ουκρανικός Πόλεμος” παραθέτω το εξόχως διαφωτιστικό κείμενο του οπισθόφυλλου.
“Ο ουκρανικός πόλεμος δεν αποκάλυψε μόνον τον εύθραυστο χαρακτήρα της ειρήνης, δεν επιβεβαίωσε μόνον τον ρόλο των αυταρχικών ηγετών στην κήρυξη ενός πολέμου, δεν επικύρωσε μόνον την απόλυτη αλληλεξάρτηση των εθνικών οικονομιών αλλά επανέφερε εμφαντικά το διαχρονικό ερώτημα για τον παράγοντα που πυροδοτεί και τρέφει τον πόλεμο ως ιστορικό ανθρώπινο φαινόμενο.
Ιστορικοί, διεθνολόγοι και αναλυτές μπροστά στην νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει ο ουκρανικός πόλεμος αναγκάζονται να προσφύγουν στον διαχρονικό Θουκυδίδη που πρώτος εισήγαγε την «θεωρία του πολέμου» με τις διαχρονικές του θέσεις. Το «άδηλο του πολέμου», η γνωστή θεωρία – ερμηνεία «η παγίδα του Θουκυδίδη» και η ηθική των «δυνατών» φωτίζουν πολύπλευρα το σκηνικό κάθε πολέμου.
Η λογοτεχνία (Ντοστογιέφκσι, τραγωδίες), η φιλοσοφία (Καντ), η ψυχολογία (Φρόϋντ), οι στοχαστές (Ράϊχ, Θεοδωράκης) και η ηθική φιλοσοφία (επιχείρημα της ολισθηρής πλαγιάς, η κόκκινη ρέγγα) εστιάζουν στις πολλές εκδοχές του πολέμου και αποκαλύπτουν τις κρυφές του πτυχές.
Βέβαια, το ζητούμενο είναι ο τερματισμός του πολέμου και η αποτροπή κάθε πολέμου. Οι υλικές καταστροφές, οι πρόσφυγες και οι θάνατοι (στρατιωτών και αμάχων) καταδεικνύουν την ηθική παρεκτροπή του πολιτισμού μας και την ανάγκη να καταστεί η Κατηγορική Προσταγή του Καντ οδηγός κάθε προσωπικής και κρατικής συμπεριφοράς.
«Πράττε έτσι ώστε ο κανόνας από τον οποίο εμπνέεται η δράση σου να μπορεί να ισχύσει ταυτόχρονα ως αρχή μιας καθολικής νομοθεσίας»”
*** Ενδεικτικά παρατίθενται οι τίτλοι των κειμένων του βιβλίου:
- Περί Πολέμου: Ερωτήματα χωρίς απαντήσεις
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία και το «Επιχείρημα της Ολισθηρής πλαγιάς»
- Οι «παράπλευρες» συνέπειες του Πολέμου
- Οι μεγάλες «διαψεύσεις» για την αποτροπή του Πολέμου
- Οι ευθύνες του διαχρονικού «Ανθρωπάκου» για τον Πόλεμο
- Η «παγίδα του Θουκυδίδη» και η Ρωσία που βρυχάται
- Τα «άδηλα» του Ουκρανικού πολέμου και το σόφισμα της «κόκκινης ρέγγας» των φιλο-Ρώσων
- Ο Θουκυδίδης μάς διδάσκει τα «μυστικά» του πολέμου
- Ο Μίκης Θεοδωράκης για τον πόλεμο
- Ο «αναθεωρητισμός» του Πούτιν και το τέλος της Ευρωπαϊκής αθωότητας
- Ο Πούτιν και η διαφαινόμενη «νέα Γιάλτα»
- Το «ερώτημα του Ρασκόλνικοβ» και η συνείδηση του Πούτιν
- Η «κατάρα» της Εκάβης και η ύβρις του Πούτιν
- Ο Καντ και ο ουκρανικός πόλεμος: Ο ρόλος της κατηγορικής προσταγής
- «Δεν θέλω να πεθάνω»: Ένα δάκρυ – βόλι της μικρής Βλάντα από την Ουκρανία
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι 540 Ουκρανοί αναγνώστες μου
- Η «ηχηρή απουσία» της Εκκλησίας στον πόλεμο της Ουκρανίας
- Η Δύναμη και η Λογική ως εργαλεία της Εξουσίας
- Ο ουκρανικός πόλεμος και οι δύο σχολές σκέψης για τον τερματισμό του: Ειρήνη ή Δικαιοσύνη;
- «Περί Ειρήνης»
- Τα όρια των ηγεμονιών και η ηθική της δύναμης
- Ουδετερότητα: Φρόνιμη επιλογή ή μία ασύνετη – ανήθικη στάση.
Στα θετικά και ενδιαφέροντα του βιβλίου ανήκουν και τα σχετικά κείμενα με αναφορές στο ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον αναπτυσσόμενο αναθεωρητισμό, στην προοπτική μιας νέας Γιάλτας και φυσικά η ενότητα για τις δύο σχολές σκέψης για τον “τερματισμό” του Ουκρανικού Πολέμου.
Οι παραπάνω ενότητες φανερώνουν ένα ακόμη στοιχείο διεισδυτικότητας του συγγραφέα στις ανακατατάξεις που θα επιφέρει ο τερματισμός του πολέμου μετά και τη διαφαινόμενη πρωτοβουλία του αμερικανού προέδρου Τραμπ με τη συγκατάθεση και του κ. Πούτιν.
Κι επειδή αυτές οι συζητήσεις θα είναι μακροχρόνιες και θα βρίσκονται στην επικαιρότητα για πολύ, μέλλει να δούμε ποιες θα είναι οι θέσεις της Ελλάδας μας και τη στάση που θα ακολουθήσει στον τερματισμό του πολέμου, στο βαθμό που θα δικαιωθεί ή όχι η κυβερνητική θέση πως στον πόλεμο αυτόν η Ελλάδα ήταν με τη “σωστή πλευρά της ιστορίας”.
Ίσως στα αρνητικά του βιβλίου να χρεώνεται και η μη πρόβλεψη πως το τέλος αυτού του πολέμου μπορεί να πάρει τη μορφή και τη λογική της εξευτελιστικής και συνάμα προδοτικής “Ανταλκιδείου Ειρήνης”(487 πχ) μεταξύ Σπαρτιατών και Περσών και όχι τη μορφή μιας λογικής και έντιμης Ειρήνης, όπως αυτή της “Νικείου Ειρήνης” (421 πχ).
Αλλά πώς θα μπορούσαν όλα αυτά να προβλεφθούν, όταν ακόμη και οι πρωταγωνιστές του πολέμου (Πούτιν και Ζελένσκι) δεν είχαν υπολογίσει τον τυφώνα της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ που ενσωματώνει και εκφράζει απόλυτα την “Μεγάλη Ιδέα” των ΗΠΑ, το γνωστό και ως “MAGA” (να ξανακάνουμε την Αμερική μεγάλη)
Μέλλει να δούμε, όμως, αν αφυπνιστεί η Ευρώπη και διεκδικήσει κι αυτή το δικό της “MEGA” (να ξαναγίνει και η Ευρώπη μεγάλη)..
Θα ήταν, ωστόσο, μεγάλη απογοήτευση αν τελικά στη λογική λήξης αυτού του ανόητου πολέμου μεταξύ δύο ομόθρησκων λαών-κρατών και πρώην “συνεταίρων” στην πάλαι ποτέ κραταιά ΕΣΣΔ κυριαρχήσει η αλαζονεία της δύναμης, όπως αυτή διατυπώθηκε με ακραία ωμότητα στον περίφημο διάλογο Αθηναίων και Μηλίων (η συχνή αναφορά σε αυτόν από τον συγγραφέα του βιβλίου αισθητοποιεί και την ικανότητά του να διαβλέπει την αέναη δύναμη κάποιων ιστορικών και συμπαντικών νόμων να ορίζουν με σκληρότητα τη μοίρα των μικρών και αδυνάτων).
Η πρωτοβουλία-θέληση του Τραμπ για άμεσο τερματισμό του Ουκρανικού πολέμου με την σιωπηλή συγκατάθεση του Πούτιν (φυσικά κανείς δεν ρωτά τον Ζελένσκι) κατέστησε την ενότητα του βιβλίου «Ουκρανικός Πόλεμος: Oι δύο σχολές σκέψης για τον τερματισμό του: Ειρήνη ή Δικαιοσύνη» άκρως επίκαιρη τρία χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου.
Τελικά θα επικρατήσει ο άκρατος πραγματισμός του Τραμπ για Ειρήνη (1η σχολή σκέψης) τώρα με όποιο τίμημα για την Ουκρανία ή θα γίνει σεβαστό το διεθνές δίκαιο (2η σχολή σκέψης) και θα τιμωρηθεί ο εισβολέας (Ρωσία);
Και όλα αυτά λες και η ανθρωπότητα δεν έκανε ούτε ένα ηθικό βήμα μπροστά και ισχύει ακόμη το δίκαιο του ισχυρού και του Σερίφη.
“Δίκαια μεν εν τω ανθρώπινων λόγω από της ίσης ανάγκης κρίνεται, δυνατά δε οι προύχοντες πράσσουσι και οι ασθενείς ξυγχωρούσι”(το δίκαιο στις ανθρώπινες σχέσεις λαμβάνεται υπόψη όταν οι αντίδικοι είναι ίσοι, αλλιώς οι δυνατοί κάνουν όσα μπορούν και οι αδύναμοι υποχωρούν).
Στις ενδιαφέρουσες ενότητες του βιβλίου και συνάμα προφητικές συγκαταλέγονται και οι: «Ο αναθεωρητισμός του Πούτιν και το τέλος της Ευρωπαϊκής αθωότητας», «Ο Πούτιν και η διαφαινόμενη νέα η διαφαινόμενη νέα Γιάλτα», όπως και η «Τα όρια των Ηγεμονιών και η Ηθική της Δύναμης». Κείμενα διαχρονικά και προφητικά όσο και επίκαιρα.
Να, λοιπόν, γιατί προτείνουμε για ανάγνωση το βιβλίο του Ηλία Γιαννακόπουλου «Ουκρανικός Πόλεμος» (Εκδόσεις “Γραφή”, Τρίκαλα 2022). Γιατί είναι ένα βιβλίο που συμφωνεί με την άποψη του Κάφκα πως:
“Ένα βιβλίο πρέπει να είναι το τσεκούρι για την παγωμένη θάλασσα μέσα μας”
*O “Στοχαστής” είναι ΒΙΒΛΙΟκριτικός, ΒΙΒΛΙΟαναγνώστης και φανατικός αναγνώστης του Blog “ΙΔΕΟπολις”.