*Μία αναφορά στις “Θεωρίες Πολέμου” που ερμηνεύουν τον “12ήμερο πόλεμο” (Ισραήλ vs Ιράν)
**Η “Τράμπειος Ειρήνη”
“Φημί γαρ εγώ είναι το δίκαιον ουκ άλλο τι ή το του κρείττονος ξυμφέρον” (Πλάτωνος Πολιτεία,338c)
Η Ισραηλινο-Ιρανική σύρραξη ανέδειξε για μία άλλη φορά εκείνες τις θεωρίες που φιλοδοξούν να ανιχνεύσουν τη γενεσιουργό αιτία των πολέμων και τα επιχειρήματα που επιστρατεύουν οι εμπλεκόμενοι (επιτιθέμενοι και αμυνόμενοι) προκειμένου να αιτιολογήσουν-δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους.
Ο Πλάτων εκφράζει την άποψη πως οι πόλεμοι διεξάγονται για την απόκτηση υλικών αγαθών (χρήμα…) και πλεονεκτημάτων:
“Διά την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται”
Ο Πλάτων επισήμανε το προφανές των πολέμων χωρίς να επεκταθεί και στις τεχνικές των πολέμων ή στα “επινοήματα” των εμπολέμων για να αποκτήσουν το άλλοθι του “πρώτου επιτιθέμενου”.
Ο Γκρέιαμ Τ. Άλλισον επινόησε και ανέπτυξε τον όρο-θεωρία “Η παγίδα του Θουκυδίδη” για να εξηγήσει τη βασική αιτία της έναρξης ενός πολέμου από εκείνο το κράτος που θέλει να αιφνιδιάσει τον αντίπαλο (πριν γίνει ανταγωνιστικός και επικίνδυνος) και να πετύχει το ”προληπτικό χτύπημα”.
Με λίγα λόγια “Η Παγίδα του Θουκυδίδη” ως θεωρία πολέμου υποστηρίζει πως όταν ένα ισχυρό κράτος αντιλαμβάνεται την άνοδο ενός άλλου κράτους που απειλεί να το επισκιάσει και να το υποσκελίσει ή και να το καταστρέψει, νομοτελειακά οδηγείται σε σύγκρουση μαζί του. Ιστορικά η θεωρία αυτή έχει ως αφετηρία τη σύγκρουση Αθήνας και Σπάρτης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π. χ).
Εν τω μεταξύ και μετά τον βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από το Ισραήλ στα ΜΜΕ και στην στρατιωτική και διπλωματική γλώσσα κυριαρχεί ένας άλλος όρος, το γνωστό “Προληπτικό χτύπημα”.
Μπορεί ο όρος αυτός να μην συνιστά μία ολοκληρωμένη θεωρία πολέμου, ωστόσο φωτίζει πολλές πλευρές των αιτιών και των σκοπιμοτήτων που υπάρχουν πίσω από κάθε επιθετική ενέργεια κάποιου κράτους εναντίον κάποιου άλλου.
Σύμφωνα με την Wikipedia «“Προληπτικός πόλεμος” είναι ένας πόλεμος ή μια στρατιωτική ενέργεια που ξεκινά για να αποτρέψει ένα εμπόλεμο ή ένα ουδέτερο μέρος από το να αποκτήσει ικανότητα επίθεσης. Το μέρος που δέχεται επίθεση έχει μια λανθάνουσα ικανότητα απειλής ή έχει δείξει ότι σκοπεύει να επιτεθεί στο μέλλον, με βάση τις προηγούμενες ενέργειες και στάση του. Ένας προληπτικός πόλεμος στοχεύει να αποτρέψει μια αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων με στρατηγική επίθεση προτού η ισορροπία δυνάμεων είχε την ευκαιρία να αλλάξει προς όφελος του στοχευόμενου μέρους. Ο προληπτικός πόλεμος διαφέρει από το προειδοποιητικό χτύπημα, το οποίο είναι το πρώτο χτύπημα όταν επίκειται επίθεση».
Βέβαια ένας τέτοιος πόλεμος ή το “Προληπτικό χτύπημα” θεωρείται ότι παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και δεν εδράζεται σε καμία νομική βάση. Αντίθετα συνιστά ένα άλμα της λογικής και του διαλόγου με στόχο να υπηρετήσει τα συμφέροντα και το “δίκαιο” του επιτιθέμενου.
Ίσως το πιο διάσημο παράδειγμα προληπτικού πολέμου ή χτυπήματος είναι η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ από την Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας στις 7 Δεκεμβρίου 1941.
Ο Νετανιάχου αιτιολογώντας και δικαιολογώντας με ωμό τρόπο το προληπτικό χτύπημα εναντίον του Ιράν δήλωσε ωμά:
“Δεν μπορούμε να αφήσουμε αυτές τις απειλές για την επόμενη γενιά. Γιατί αν δεν δράσουμε τώρα, δεν θα υπάρξει άλλη γενιά”
Στην ίδια λογική κινούνται και οι δηλώσεις του αρχηγού του γενικού επιτελείου των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων, του υποστρατήγου Εγιάλ Ζαμίρ.
“Καταλάβαμε ότι, η ιστορία δεν θα μας συγχωρούσε αν δεν ενεργούσαμε τώρα για να υπερασπιστούμε την ύπαρξη του εβραϊκού λαού στο κράτος του Ισραήλ”
Το ισραηλινό, λοιπόν, “προληπτικό χτύπημα” βαπτίστηκε ως “άμεση επιχειρησιακή αναγκαιότητα” (Ζαμίρ) στο βαθμό που τα υποτιθέμενα πυρηνικά όπλα του Ιράν θα αποτελούσαν υπαρξιακό κίνδυνο για το Ισραήλ.
To Ισραήλ από την ίδρυσή του ως κράτος καταφεύγει και εφαρμόζει συχνά μία επιθετική στρατιωτική στρατηγική με αιχμή πάντα το “προληπτικό χτύπημα”, όπως στον πόλεμο των έξι ημερών το 1967. Κι αυτό γιατί, όπως, αποδείχτηκε, η τακτική αυτή του ”προληπτικού χτυπήματος” λειτούργησε και έδρασε ως πολλαπλασιαστική στρατιωτική δύναμη έναντι της πληθυσμιακής υπεροχής των γειτονικών εχθρικών.
Μπορεί οι παραπάνω θεωρίες του πολέμου να είναι γνωστές, ωστόσο σε αυτές από τώρα θα πρέπει να προστεθεί και μία άλλη που εν μέρει τις συνθέτει και τις συμπυκνώνει. Είναι αυτή η θεωρία που ενυπάρχει στη δήλωση του Νετανιάχου για την προληπτική επίθεση εναντίον του Ιράν.
“Αν κάποιος θέλει να σε σκοτώσει, σκότωσέ τον πρώτος”
Η θέση αυτή που επικαλέστηκε ο Νετανιάχου υπάρχει στο ιερό κείμενο των Εβραίων το ΤΑΛΜΟΥΔ. Σύμφωνα με τον Αντίν Στάινσαλτς “Το Ταλμούδ είναι ο κεντρικός στύλος του Ιουδαϊσμού που στηρίζει ολόκληρο το πνευματικό και νοητικό οικοδόμημα της Ιουδαϊκής ζωής“.
Δεν ξέρω αν αυτή η επίκληση της θέσης του ΤΑΛΜΟΥΔ από τον Νετανιάχου ενίσχυσε και το δίκαιο του Ισραήλ έναντι της διεθνούς κοινότητας. Μπορεί ως θέση να συμπυκνώνει τις συγγενικές θεωρίες πολέμου, αλλά αλίμονο αν ο κάθε ηγέτης επικαλείται θέσεις από θρησκευτικά ή άλλα κείμενα της χώρας του για να αιτιολογήσει και δικαιολογήσει μία εχθρική επίθεση της χώρας του εναντίον άλλης χώρας.
Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα έπρεπε το διεθνές δίκαιο να ξαναγραφεί, αφού πρώτα ενσωματώσει παρόμοιες θέσεις όλων των θρησκευτικών και φιλοσοφικών κειμένων που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά ανθρώπων, λαών και κρατών όλου του κόσμου. Δεν ξέρω αν κάτι τέτοιο είναι εφικτό και αποτελεσματικό στην πρόληψη και στην αποτροπή των πολέμων. Θα ήταν πάντως μία ενδιαφέρουσα προσπάθεια.
Ωστόσο εκείνο το ερώτημα που πλανιέται στη διεθνή σκηνή είναι το ερώτημα, αν οι πυρηνικές χώρες έχουν το δικαίωμα να απαγορεύουν σε άλλες χώρες να κατασκευάσουν-αποκτήσουν κι αυτές πυρηνικά όπλα.
Ένα άλλο ερώτημα που πλανιέται είναι πώς μπορεί να εμπλέκονται σε πόλεμο δύο χώρες που δεν γειτνιάζουν; Γιατί το Ιράν να θέλει να καταστρέψει το Ισραήλ, όταν κάποιες άλλες χώρες γειτονικές με αυτό (Ισραήλ) συνυπάρχουν ειρηνικά; Μήπως τελικά το “προληπτικό χτύπημα” του Ισραήλ δεν υπαγορεύτηκε μόνο από τη θέση του ΤΑΛΜΟΥΔ, αλλά και από άλλες σκοπιμότητες;
Ήδη η Χαμάς στη Γάζα, η Χεζμπολάχ στον Λίβανο και οι Χούθι στην Υεμένη (και οι τρεις βραχίονες του Ιράν) να πήραν το μήνυμα.
Απορίας άξιον είναι η σιωπή των άλλων αραβικών-μουσουλμανικών κρατών και η αποφυγή κάθε υποστήριξης (διπλωματικής/στρατιωτικής) προς το Ιράν.
Η Ρωσία χαμένη στον Ουκρανικό πόλεμο απέχει από κάθε αντίδραση (ή οι αντιδράσεις της είναι αναιμικές) και η Κίνα, ως είθισται, περιμένει στη γωνία. Η Ε.Ε προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη φιλικά προσκείμενη πολιτική της με το Ισραήλ αλλά και να αποφύγει τυχόν οικονομικές επιπτώσεις από το κλείσιμο των στενών του Ορμούζ.
Στην αρένα του πολέμου ως ρυθμιστής μένουν μόνον οι ΗΠΑ με τον απρόβλεπτο Τραμπ να απειλεί και να εκβιάζει με τα τελεσίγραφά του. Κι ενώ το τελεσίγραφο προς το Ιράν δεν είχε λήξει οι ΗΠΑ βομβάρδισαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Φαίνεται πως η καταστροφή των πυρηνικών υποδομών του Ιράν ήταν προαποφασισμένη και σύμφωνα με τη λογική και την ηθική του Ισραήλ και των ΗΠΑ αποτελούσε τη δική τους “Κατηγορική Προσταγή”.
«Είτε θα υπάρξει ειρήνη είτε θα υπάρξει τραγωδία για το Ιράν πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτήν που έχουμε δει τις τελευταίες οκτώ ημέρες», δήλωσε ο Τραμπ σε τηλεοπτική ομιλία του από τον Λευκό Οίκο. «Θέλω απλώς να ευχαριστήσω όλους, και ιδιαίτερα τον Θεό. Θέλω απλώς να πω, σε αγαπάμε, Θεέ», πρόσθεσε ο Τραμπ.
Τα παραπάνω λόγια του Τραμπ παραπέμπουν στα λόγια των Αθηναίων στον περίφημο διάλογο Μηλίων και Αθηναίων(1)
Τελικά σε αυτόν τον “12ήμερο πόλεμο”, κατά την έκφραση του Τραμπ, ο αμερικανός πρόεδρος φάνηκε πιο διαβασμένος από ό,τι οι Ιρανοί σχετικά με το “δίκαιο του ισχυρού” (2) (ΗΠΑ) και τα αναιμικά επιχειρήματα γενικά περί “δικαίου και ηθικής”(Ιράν), όπως αυτά αναπτύσσονται στον περίφημο διάλογο Μηλίων και Αθηναίων (Θουκυδίδης).
Γιατί και σε αυτόν τον πόλεμο συγκρούστηκαν για μία άλλη φορά η πολιτική του Ρεαλισμού (κυνισμού) {3} και η πολιτική του Ιδεαλισμού(επίκληση του δικαίου και της ηθικής) {4}.
Όποιο πάντως κι αν είναι το τέλος αυτού του πολέμου, ως τέκνου του “προληπτικού χτυπήματος” του Ισραήλ, ένα είναι βέβαιο πως γίναμε σοφότερη ως χώρα έστω κι αργά, αφού είχαμε αγνοήσει ως χώρα και λαός τη συμβουλή του Δημοσθένη:
“Δει τους ορθώς πολέμω χρωμένους ουκ ακολουθείν τοις πράγμασιν, αλλ΄ αυτούς έμπροσθεν είναι των πραγμάτων” (Αυτοί που κάνουν σωστά πόλεμο δεν πρέπει να ακολουθούν τις καταστάσεις, αλλά να είναι μπροστά από τις καταστάσεις).
Κι ακόμη περισσότερο ως ανθρωπότητα οφείλουμε να αντιληφθούμε πως βρισκόμαστε στο τέλος της “Διπλωματίας των Κανονιοφόρων” και στην αρχή του “Προληπτικού Βομβαρδισμού”.
Σημειώσεις
- «ΑΘ. “Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψει δεν τους καταστρέφει. Όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα, (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν τη γνωρίζουν, όταν πια, για κείνον που έκαμε τη γνωριμία της, δεν έχει τίποτε για να το προφυλάξει απ’ αυτήν. Αυτό σεις, αδύναμοι και που η τύχη σας κρίνεται από μια μονάχα κλίση της ζυγαριάς , μη θελήσετε να το πάθετε ούτε να μοιάσετε τους πολλούς που, ενώ μπορούν ακόμη να σωθούν με ανθρώπινα μέσα, όταν τους βρουν οι συμφορές και τους εγκαταλείψουν οι βέβαιες ελπίδες, καταφεύγουν στις αβέβαιες ελπίδες, τη μαντική και τους χρησμούς και όσα άλλα τέτοια, με τις ελπίδες που δίνουν φέρνουν στην καταστροφή.”» (Θουκυδίδη Ιστορία, Κεφ.103)
2.“πέφυκε γάρ οὐ το κρεῖσσον ὑπό τοῦ ἥσσονος κωλύεσθαι, ἀλλά τό ἧσσον ὑπό τοῦ κρείσσονος ἄρχεσθαι καί ἄγεσθαι” (Γοργίας)
3.H πολιτική αυτή (Ρεαλισμός) θεωρεί τον κόσμο ως σκηνή που κατευθύνεται και οργανώνεται αποκλειστικά από την εξουσία και το συμφέρον. Γι αυτήν“δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυρού”
4.Η Μήλια λογική (Ιδεαλισμός) κυριάρχησε για πολλά χρόνια στο διεθνές δίκαιο, αλλά τώρα τελευταία φαίνεται πως το “δίκαιο του ισχυρού” επανακάμπτει ως πρακτική στις διεθνείς σχέσεις.