Με μια λιτή και άκρως συγκινητική τελετή, οι τοπικές πολιτικές, στρατιωτικές, εκκλησιαστικές αρχές, συγγενείς των αγωνιστών-θυμάτων καθώς και Τρικαλινοί πολίτες τίμησαν σήμερα, ημέρα συμπλήρωσης 77 χρόνων από την ηρωική τους θυσία, τους πεσόντες ήρωες του υψώματος 731,τελώντας επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στο ομώνυμο μνημείο, που έχει ανεγερθεί στην Εθνική οδό Τρικάλων-Καρδίτσας, στο ύψος της Αγίας Κυριακής.
Προηγήθηκε δοξολογία που τελέστηκε στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου, χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Τρίκκης και Σταγών κ. Χρυσοστόμου και ακολούθως όλοι οι επίσημοι και οι παρευρισκόμενοι μετέβησαν στο χώρο του μνημείου για την επιμνημόσυνη δέηση, που συνοδεύτηκε με κατάθεση στεφάνων, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως παρέστησαν πλήθος επισήμων μεταξύ των οποίων ο Αντιπεριφερειάρχης Χρήστος Μιχαλάκης, ο Δήμαρχος Μουζακίου και Πρόεδρος της ΠΕΔ Γιώργος Κωτσός, ο Δήμαρχος Σοφάδων Αθανάσιος Σκάρλος, ο πρώην βουλευτής Ηλίας Βλαχογιάννης, Αντιδήμαρχοι, Περιφερειακοί και Δημοτικοί σύμβουλοι, ο Διοικητής της ΣΜΥ Ταξίαρχος Δημήτριος Τσιπίδης, η ηγεσία της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας σε επίπεδο νομού, εκπρόσωποι φορέων, συλλόγων και οργανώσεων, καθώς και πλήθος κόσμου.
Σύντομη αναφορά για την μεγάλη θυσία των Τρικαλινών στρατιωτών στο ύψωμα 731, έκανε ο Αντιπεριφερειάρχης Τρικάλων Χρήστος Μιχαλάκης, τονίζοντας πως όλοι αισθανόμαστε περηφάνια και δέος για αυτούς τους μεγάλους ήρωες που αντιστάθηκαν ηρωικά απέναντι στην επέλαση των εχθρών, ενώ στην συνέχεια δόθηκαν εκ μέρους της Π.Ε Τρικάλων τιμητικές πλακέτες στους απογόνους των ηρώων Βασιλείου Κατσαρού και , ενώ αξίζει να σημειωθεί πως παρών στην εκδήλωση ήταν ο 99χρονος σήμερα Ευάγγελος Κόγιας, ένας από τους δύο εναπομείναντες εν ζωή ήρωες στον οποίο δόθηκε, μέσα σε κλίμα ιδιαίτερης συγκίνησης, τιμητική πλακέτα για την προσφορά και την ανδρεία του, ενώ άριστες εντυπώσεις άφησε και η παρουσία στην εκδήλωση των Τρικαλινών αγωνιστών της Κύπρου.
Για το ιστορικό εκείνων των ημερών και τη μεγάλη θυσία των ηρωικών αγωνιστών του υψώματος 731, καθώς και τη σημασία και το νόημα της, εκφώνησε ομιλία με τίτλο «Ύψωμα 731, οι σύγχρονες Θερμοπύλες» ο Ταξίαρχος ε.α Παναγιώτης Μαρδάνης, ενώ στη συνέχεια οι μαθητές των εκπαιδευτηρίων Σακκά, απήγγειλαν ποιήματα και αποσπάσματα τραγουδιών από την ηρωική θυσία των Τρικαλινών και Καρδιτσιωτών στρατιωτών στο ύψωμα 731.
Ακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τους επισήμους και τους εκπροσώπους φορέων, ενώ τα ρίγη συγκίνησης όλων κορυφώθηκαν όταν απόγονοι και συγγενείς των πεσόντων, εναπόθεσαν λίγα λουλούδια στο χώρο του μνημείου.
Μετά το πέρας των ομιλιών και της κατάθεσης στεφάνων από τους φορείς, η τελετή ολοκληρώθηκε με ενός λεπτού σιγή απ’ όλους και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Διαβάστε την ομιλία του Ταξίαρχου ε.α Παναγιώτη Μαρδάνη με τίτλο «Ύψωμα 731-οι σύγχρονες Θερμοπύλες»
ΥΨΩΜΑ 731 Οι Σύγχρονες Θερμοπύλες
Σεβασμιότατε
Εκπρόσωποι των Πολιτικών και Στρατιωτικών Αρχών
Κύριες & Κύριοι
Συμπληρώνονται σήμερα 77 χρόνια από την ιστορική μάχη του υψώματος 731, η οποία σηματοδότησε την εαρινή επίθεση, γνωστή και ως Πριμαβέρα (Primavera), των Ιταλικών στρατιωτικών δυνάμεων της Φασιστικής Ιταλίας.
Μία στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε με την μάχη για το ύψωμα 731 αλλά και που εξέπνευσε στο ίδιο σημείο.
Μία μάχη που χαρακτηρίζεται, από ιστορικούς μελετητές, ως η σκληρότερη του Β’ ΠΠ. Μία μάχη που αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της υπεροχής των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων και της στρατηγικής των στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Μία μάχη με ιδιαίτερη σημασία για εμάς, αφού οι υπερασπιστές του υψώματος 731, που δέχτηκαν κατά τις πρώτες ημέρες, την τιτάνια προσπάθεια των Ιταλών να διασπάσουν την αμυντική τοποθεσία σε αυτό το ύψωμα, ήταν Αξιωματικοί και Οπλίτες του 5ου Συντάγματος Πεζικού Τρικάλων, όλοι τους με καταγωγή από την ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας.
Το 5ο ΣΠ από ιδρύσεως του είχε λαμπρές στιγμές στην ιστορική του διαδρομή στους αγώνες του Έθνους. Συμμετέχει στους δύο νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ ΠΠ μαζί με το XVI Βρετανικό ΣΣ’, αλλά και στην Μικρασιατική εκστρατεία από τον Ιούνιο 1919 έως τον ίδιο μήνα του 1922.
Με την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ΠΠ την 28η Οκτωβρίου του 1940, οι Έλληνες θα δώσουν την κατάλληλη απάντηση στον υπερόπτη ηγέτη της φασιστικής Ιταλίας Μπενίτο Μουσολίνι. Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα αμυνθούν του πατρίου εδάφους και το 5ο ΣΠ θα γράψει νέες σελίδες ηρωισμού και δόξας των ελληνικών όπλων, σε νικηφόρες μάχες στο Γράμμο, στην Κόνιτσα και στην Κλεισούρα.
Ο Μουσολίνι απογοητευμένος από τις συνεχείς αποτυχίες των Ιταλικών ενόπλων δυνάμεων, διαισθανόμενος ότι ο Γερμανός σύμμαχος του Αδόλφος Χίτλερ θα επιτίθετο κατά της Ελλάδας, με σκοπό να ξεκαθαρίσει το τέλμα στο οποίο είχαν περιέλθει οι σύμμαχοι του Ιταλοί στην Αλβανία, αλλά και γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η φασιστική Ιταλία θα είναι «ηττημένη οριστικά, τελεσίδικα, παγκόσμια και αιώνια» όταν έστω και ένας Γερμανός στρατιώτης πατούσε το πόδι του στην Ελλάδα, επιθυμούσε διακαώς να έχει έστω και μία επιτυχία στο μέτωπο της Αλβανίας για λόγους γοήτρου και μόνο, πριν την επέμβαση της αήττητης έως τότε Βέρμαχτ.
Μεταφέρονται μέχρι τέλους του Φεβρουαρίου 1941 10 επιπλέον Μεραρχίες στην Αλβανία, πέραν των ήδη υπαρχόντων 15 Μεραρχιών. Σύνολο 25 Ιταλικές Μεραρχίες έναντι 12 Ελληνικών. Το σχέδιο επίθεσης εκπονείται από τον ίδιο τον Στρατηγό Καβαλλέρο με τελικό αντικειμενικό σκοπό τα Ιωάννινα. Η επίθεση θα άρχιζε στις 9 Μαρτίου του 1941 και η κύρια προσπάθεια θα εκδηλωνόταν στον τομέα του Ελληνικού Β’ Σώματος Στρατού.
Οι ελληνικές δυνάμεις, αντιδρώντας στην σοβαρή ενίσχυση των Ιταλικών δυνάμεων στην Αλβανία, είχαν ήδη μέχρι την παραμονή της επιθέσεως ολοκληρώσει τις επιθετικές τους ενέργειες, στα πλαίσια του σχεδίου άμυνας που είχε ετοιμαστεί από το Β’ΣΣ, σύμφωνα με την από την 9η Φεβρουαρίου διαταγή του Γενικού Στρατηγείου.
Την παραμονή της επιθέσεως 8 Μαρτίου η Ιταλική αεροπορία θα βομβαρδίσει σφοδρά προωθημένες Ελληνικές θέσεις και παρατηρητήρια με πενιχρά όμως αποτελέσματα.
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 9ης Μαρτίου ο Μουσολίνι θα κατευθυνθεί στο προωθημένο παρατηρητήριο της Ρεχόβα απέναντι από το ύψωμα 731, εντός βεληνεκούς του Ελληνικού Πυροβολικού, πράξη πράγματι παράτολμη, για να παρακολουθήσει την επικείμενη μάχη.
Στις 0600 αρχίζει σφοδρή προπαρασκευή του εχθρικού πυροβολικού σε όλο το μέτωπο του Β΄ΣΣ με ιδιαίτερο βάρος στον τομέα της Ιης Μεραρχίας και ιδιαίτερα κατά των υψωμάτων 717 και 731, διάρκειας δυόμιση ωρών. Οι εχθρικοί όλμοι θα συμπληρώσουν το φονικό σκηνικό.
Ο Ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς διοικητής του 2ου Τάγματος του 5ου Συντάγματος επί του υψώματος 731 απέστειλε προς τους διοικητές των λόχων του την διαταγή για «άμυνα μέχρις εσχάτων επί των κατεχομένων θέσεων».
Εκδηλώνεται η πρώτη εχθρική επίθεση υπό την κάλυψη πυρών ΠΒ κατά των υψωμάτων 717 και 731 με τάγμα της Μεραρχίας Πούλιε, που αιφνιδιάζεται από την ευστοχία και την πυκνότητα των Ελληνικών πυρών και ανατρέπεται. Νέο τάγμα μπαίνει στη θέση του ανατραπέντος και μάλιστα επιτυγχάνει την κατάληψη του υψ. 717 το οποίο ανακαταλαμβάνεται από άμεση Ελληνική αντεπίθεση. Στις 1200 εξαπολύεται νέα Ιταλική επίθεση που κατορθώνει να καταλάβει ξανά το ύψ. 717. Η Ιταλική ηγεσία ενθουσιάζεται, ο Μουσολίνι όμως δεν παρασύρεται γνωρίζει καλά ότι μία επίθεση αν δεν πετύχει σε δύο με τρείς ώρες δεν πρόκειται να πετύχει ποτέ. Στις 1400 εκδηλώνεται νέα επίθεση κατά των υψωμάτων 731, Μπρέγκου Ραπίτ και 709 κάτω από σφοδρό βομβαρδισμό της Ιταλικής Αεροπορίας και ΠΒ χωρίς αποτελέσματα. Στις 1650 νέα επίθεση με δύο τάγματα αποτυγχάνει ξανά. Η πρώτη ημέρα της Πριμαβέρα θα παρέλθει με μοναδικό πενιχρό αποτέλεσμα την εξασφάλιση του υψ. 717, γεγονός που δεν ανησυχεί το Ελληνικό Επιτελείο.
Η επόμενη ημέρα 10 Μαρτίου ξεκινά με το εχθρικό ΠΒ να καταστρέφει εκ θεμελίων τις αμυντικές θέσεις στα υψ 731 και Μπρέγκου Ραπίτ. Στις 0850 εξαπολύεται επίθεση τάγματος, με σκοπό την υπερκέραση του 731, που σε λίγο επεκτείνετε και κατά του Μπρέγκου Ραπίτ. Η Ελληνική αντίσταση σκληρή και οι απώλειες του εχθρού βαριές τον αναγκάζουν σε φυγή, αλλά και οι ελληνικές απώλειες σημαντικές ιδιαίτερα σε βαθμοφόρους και χειριστές πολυβόλων. Στις 1145 νέα προσπάθεια κατάληψης του 731 αλλά και του υψομετρικού 1060 στην Τρεμπεσίνα μετά από προπαρασκευή του Ιταλικού ΠΒ, αποτυγχάνει. Μία εχθρική φάλαγγα του 72ου ΣΠ της Πούλιε επιχειρεί να παρακάμψει το 731 δέχεται όμως πυκνά πυρά από τους υπερασπιστές του υψώματος, του Κιάφε Λουζίτ και της Τρεμπεσίνας και αποδεκατίζεται. Στις 1745 νέος βομβαρδισμός του 731 και ένα τέταρτο αργότερα στις 1800 εκδηλώνεται νέα επίθεση δύναμης τάγματος που αποκρούεται με επιτυχία. Η δεύτερη ημέρα έχει μηδενικά αποτελέσματα για τους Ιταλούς. Ο
Διοικητής της Ι Μεραρχίας Υποστράτηγος Μπάκος στέλνει συγχαρητήρια διαταγή προς τα ηρωικά μαχόμενα τμήματα στην οποία κλείνει με την φράση «Είμαι περήφανος διότι ηγούμαι τοιούτων ηρώων. Η Πατρίς σεμνύνεται δι’ αυτούς».
Στις 11 Μαρτίου, τρίτη ημέρα της μάχης, στις 0430 τα ξημερώματα οι Ιταλοί θα επιτεθούν αιφνιδιαστικά μέσα στην ομίχλη και παρά την σθεναρή αντίσταση των Ελληνικών τμημάτων, η επιμονή τους θα τους φέρει πολύ κοντά στα ελληνικά χαρακώματα. Η ελληνική αντεπίθεση με εφ’ όπλου λόγχη θα τους αιφνιδιάσει και θα τους τρέψει σε φυγή. Την ίδια χρονική περίοδο δύο τάγματα Μελανοχιτώνων θα προωθηθούν στη χαράδρα Πρόι Μαθ, αριστερά του υψ. 731, υπό την κάλυψη του σκότους και της ομίχλης δοκιμάζοντας μια νέα τακτική υπερκέρασης του υψώματος, η όλη προσπάθεια θα είναι μοιραία για τους Ιταλούς αφού επρόκειτο για μία καλοστημένη παγίδα των Ελληνικών τμημάτων, καθ’ όσον η κίνηση της φάλαγγας τους ήταν γνωστή και παρακολουθείτο από την πρώτη στιγμή. Όταν στις 0900 η ομίχλη διαλύθηκε οι Ιταλοί συνειδητοποίησαν την θανάσιμη περικύκλωσή τους και μέχρι το μεσημέρι όλοι τους είτε φονεύθηκαν είτε αιχμαλωτίσθηκαν. Παράλληλα στις 1045 νέα επίθεση κατά του 731 υπό την κάλυψη πυρών ΠΒ αναχαιτίσθηκε μετά από σκληρή πάλη με τα Ελληνικά τμήματα που είχαν φθάσει πλέον στα όρια της αντοχής των.
Ο Μουσολίνι, κρίνοντας τα αποτελέσματα τριών ημερών σκληρού αγώνα για την διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας, θα απαντήσει στην εκτίμηση «Μέτρια» του Στρατηγού Καβαλλέρο με μία λέξη «Μηδέν».
Οι Ιταλοί την νύχτα 11/12 θα αντικαταστήσουν την αποδεκατισμένη Πούλιε με την Μεραρχία Μπάρι. Στις 0045 τμήματα της Μπάρι θα επιτεθούν με σφοδρότητα κατά τα υψώματα Μπρέγκου Ραπίτ, 709, 710 και 731 με ισχυρή υποστήριξη ΠΒ, το σκοτάδι και η επιμονή των ξεκούραστων Ιταλικών δυνάμεων θα τους φέρει μέχρι τις ελληνικές αμυντικές γραμμές, η μάχη θα εξελιχθεί σε σώμα με σώμα όπου και θα ηττηθούν και θα υποχωρήσουν. Εγκαταλείπουν και το υψ. 717 που κατείχαν έως τότε. Το ελληνικό ΠΒ με πυκνά πυρά ανασχέσεων τους προκαλεί σοβαρές απώλειες. Νέα επίθεση στις 0530 κατά των υψωμάτων 731, Μπρέγκου Ραπίτ και Κιάφε Λούζιτ, από το 140ο Ιταλικό ΣΠ, φθάνει πολύ κοντά στην διάσπαση της αμυντικής τοποθεσίας. Για μία φορά ακόμα η μάχη σώμα με σώμα είναι λυσσαλέα και η αντεπίθεση με εφ’ όπλου λόγχη των Ελληνικών τμημάτων τους τρέπει σε φυγή.
Είχε έρθει όμως η ώρα να αντικατασταθούν τα τμήματα του 5ου ΣΠ. Οι φόρος αίματος μεγάλος 6 αξκοί και 119 οπλίτες νεκροί, 8 αξκοί και 425 οπλίτες τραυματίες και 1 αξκός και 27 οπλίτες αγνοούμενοι. Σύνολο απωλειών…….άνδρες.
Το 19ο ΣΠ Σερρών θα μπει στην πρώτη γραμμή την νύχτα 12/13, με καθυστέρηση ήδη μίας ημέρας λόγω του σφοδρού σε ένταση αγώνα στον τομέα του 5ου ΣΠ κατά την προηγούμενη νύχτα. Ο ταγματάρχης Κασλάς θα παραμείνει με ένα λόχο του για ένα 24ωρο ακόμα επί του 731 διατηρώντας την Διοίκηση όλων των τμημάτων μέχρι της αναχώρησής του.
Το έπος που ξεκίνησε με τα τμήματα του 5ου ΣΠ θα ολοκληρωθεί από τους αξκούς και οπλίτες του 19ου ΣΠ Σερρών με αποκορύφωμα τις μάχες που έλαβαν μέρος την 13η και 14η Μαρτίου μέχρι την εκπνοή της περίφημης Ιταλικής Εαρινής επίθεσης «Πριμαβέρα» την 19η Μαρτίου 1941, με την αναχώρηση του ταπεινωμένου Μουσολίνι από το μέτωπο.
Το ύψωμα 731 είχε ήδη βρει, από την πρώτη ημέρα, τη θέση του στην στρατιωτική ιστορία των Ελλήνων.
Η επική αυτή μάχη χαρακτηρίζεται πράγματι αντάξια ιστορικών μαχών του Ελληνισμού όπως ο Μαραθώνας, οι Θερμοπύλες, το Σούλι και το Μανιάκι με την διαφορά ότι στο υψ.731 δόθηκαν πολλές μάχες και ο εχθρός τελικά δεν πέρασε. Δίκαια λοιπόν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως Σύγχρονες Θερμοπύλες.
Η μάχη στο ύψωμα 731 δεν δόθηκε από υπερφυσικά όντα, αλλά από απλούς καθημερινούς ανθρώπους, τους παππούδες, πατεράδες, αδελφούς και συζύγους πολλών από εμάς, οι οποίοι λίγους μήνες πριν ζούσαν ειρηνικά, μοχθούσαν για τους δικούς τους, και αγαπούσαν την ζωή. Αλλά όταν κλήθηκαν να σταθούν φύλακες της τιμής της πατρίδας σε νέες Θερμοπύλες ήταν παρόντες στο προσκλητήριο. Υπερβαίνοντας τα ανθρώπινα όρια έπραξαν πολύ περισσότερα από όσα απαίτησε η Πατρίδα, εμπνεόμενοι από την αγάπη προς αυτήν, τα ιδανικά της Ελευθερίας και της πίστης στο δίκαιο του αγώνα κατά του εισβολέα. Πολλοί έδωσαν την ζωή τους όπως ο Βασίλειος Κατσαρός που φονεύθηκε την πρώτη ημέρα της μάχης, άλλοι έδωσαν κάποιο κομμάτι της σωματικής ή ψυχικής τους υγείας. Από τους επιζήσαντες οι περισσότεροι έχουν φύγει από αυτόν τον κόσμο και ελάχιστοι είναι εν ζωή όπως ο κος Ευάγγελος Κόγιας που βρίσκεται σήμερα εδώ μαζί μας και στο πρόσωπο του οποίου εκπροσωπούνται όλοι οι υπερασπιστές του υψώματος 731 και η θυσία τους.
Ακόμα και η αφήγηση των αντιπάλων τους για το ότι αντίκρισαν ανεβαίνοντας προς το ύψωμα είναι ένας έπαινος για αυτούς τους υπερασπιστές του υψ 731.
Ιταλός, έφεδρος ανθυπολοχαγός, που συμμετείχε σε εκείνες τις μάχες αφηγείται:
«Όταν εφορμήσαμε την πρώτη φορά κατά του 731, πίστευα ότι δεν θα συναντούσαμε ούτε έναν Έλληνα ζωντανό πάνω στο ύψωμα. Τόσο σφοδροί ήταν οι βομβαρδισμοί που προηγήθηκαν…………. Όμως εκείνοι ήταν εκεί και μας περίμεναν. ……
Μετά την τρίτη μέρα των επιθέσεων μας, έπαψα πια να ελπίζω ότι δεν θα συναντούσαμε ζωντανούς τους υπερασπιστές του 731. …………..
Συχνά οι Έλληνες μας περίμεναν όρθιοι μπροστά στα κατεστραμμένα χαρακώματά τους με τις λόγχες περασμένες στα όπλα τους. Συχνά γελούσαν δυνατά και μας προκαλούσαν. Είχαν υπερβεί τον άνθρωπο. Δεν ήταν άνθρωποι πλέον, το πιστεύω αυτό, ήταν θηρία».
Εμείς ας μας επιτραπεί να τους αποκαλούμε Ήρωες και να τους αποδίδουμε τις πρέπουσες τιμές, εκ των οποίων η πλέον υπέρτατη είναι να μην τους τοποθετήσουμε στη λήθη του χρόνου αλλά και να συνεχίζουμε να διδασκόμαστε από τα ιδανικά εκείνα που τους οδήγησαν στη θυσία τους.