Γράφει ο φιλόλογος Ευθύμιος Αθ. Κουφογιάννης
Μία φορά κι έναν καιρό στη χώρα του Υπαρκτού Ευδαιμονισμού όπου κατοικούσε ο εξυπνότερος λαός του πλανήτη, τα προβλήματα είχαν βρει τη λύση τους μ’ έναν απλό όσο και μοναδικό τρόπο που δεν είχε ανακαλύψει κανείς άλλος: απλά ψήφιζαν, δηλαδή εκδήλωναν την επιθυμία τους για το πώς ήθελαν τη λύση αδιαφορώντας για τους τρόπους ή τα μέσα πραγματοποίησής τους, για τους άλλους ή το διεθνές περιβάλλον και τα προβλήματα θεωρούνταν λυμένα αφού ως γνωστόν στις δημοκρατίες δεν υπάρχουν αδιέξοδα αφού υπάρχουν εκλογές.
Έτσι κάποια χρονική στιγμή ένας καινούριος νομοθέτης σκέφτηκε να εφαρμόσει τη «συνταγή» και στην παιδεία. «Αφού πέτυχε για τόσες δεκαετίες στην οικονομία, στη δημόσια διοίκηση και όπου αλλού γιατί να μην πετύχει και στην παιδεία;» σκέφτηκε ο νεόκοπος μεταρρυθμιστής.
«Θύματα» της νέας μεταρρύθμισης δύο εκπαιδευτικοί, ο παλιός και ο νέος,που έδωσαν ραντεβού στον πολυσύχναστο πεζόδρομο να πιούν τον καφέ τους και να συζητήσουν τα τρέχοντα ζητήματα. Το κοινό τους σημείο: ήταν και οι δύο αποτυχόντες ως υποψήφιοι διευθυντές αφού οι Σύλλογοι Διδασκόντων των σχολείων τους δεν τους έδωσαν ούτε μία ψήφο παρά το πλούσιο βιογραφικό τους. Η διαφορά τους: ο παλιός είχε κοντά τρεις δεκαετίες προϋπηρεσία με δύο θητείες διευθυντή κι άλλες τόσες υποδιευθυντή ενώ ο νέος τα μισά χρόνια προϋπηρεσίας με εξειδικευμένη θεωρητική κατάρτιση στη διοίκηση. Ακολούθησε περίπου ο παρακάτω – όπως τον περιέγραψε διπλανός περίεργος ωτακουστής – διάλογος:
Π(αλιός): Δεν μπορώ να το πιστέψω ακόμη ότι έπαψα να είμαι διευθυντής. Τόσα χρόνια προσφοράς κι όμως να το αποτέλεσμα: «μηδέν εις το πηλίκ(ι)ον» όπως θα έλεγε και ο γλωσσικά ανελλήνιστος πρώην πρωθυπουργός μας.
Ν(έος): Ουδείς αναντικατάστατος… (γέλια).
Π: Αν ίσχυε το παλιό σύστημα επιλογής διευθυντών θα ήμουν από τους πρώτους επιλεγέντες. Με τόσα χρόνια προϋπηρεσίας και εμπειρίας σε πολλές διοικητικές θέσεις δεν θα είχα καν υπολογίσιμους συνυποψηφίους. Ας όψεται ο νομοθέτης που έβαλε εκλογές αντί της συνέντευξης.
Ν: Κι εγώ αν ίσχυε το προηγούμενο σύστημα με τόσα προσόντα και με εξειδικευμένη θεωρητική κατάρτιση στη διοίκηση της εκπαίδευσης, σίγουρα θα καταλάμβανα μία θέση τουλάχιστον σε μικρότερο σχολείο.
Π: Κι όμως η ειρωνεία είναι ότι όλοι οι νυν – παλιοί διευθυντές εκλέχτηκαν εκτός από μένα. Λες και το σύστημα άλλαξε για να καταργήσουν μόνο εμένα!
Ν: Υπερβάλλεις αλλά έχεις δίκιο. Τελικά, το καινούριο σύστημα επιλογής διευθυντών με εκλογές στον Σύλλογο δικαίωσε το προηγούμενο με τη συνέντευξη το οποίο κατηγορούνταν ως άδικο.
Π: Είναι εντελώς παράλογο: κατάργησαν τη συνέντευξη επειδή δεν αντικατόπτριζε την ικανότητα του υποψηφίου ενώ η κρίση του Συλλόγου με μηδέν ψήφους είναι αντικειμενικότατη! Μέγα σφάλμα του νομοθέτη. Παλιά αν είχες τα προσόντα όπως τα όριζε ο νόμος υπήρχαν και τα δικαστήρια για να βρεις το δίκιο σου. Ενώ τώρα η επιλογή του διευθυντή έχει τη δημοκρατική νομιμοποίηση των εκλογών. Εναντίον ποιου να στραφείς για να βρεις το δίκιο σου;
Ν: Ό,τι θέλει ο λαός λοιπόν. Το είπε και ο καινούριος υπουργός: οι εκπαιδευτικοί θα είναι υπεύθυνοι, ανάλογα με ποιον θα επιλέξουν για διευθυντή, για την ποιότητα της λειτουργίας του σχολείου.
Π: Να σου πω εγώ τι θέλει ο λαός! (συγκρατιέται και το σκέφτεται). Απλά τη βόλεψή του και την ησυχία του. Για παράδειγμα πριν τις εκλογές «κυκλοφορούσε» έντονα σε σχολείο της πόλης ότι ο διευθυντής του θα καταψηφισθεί γιατί όλο λείπει από το σχολείο και δεν ενδιαφέρεται για την καθημερινή εύρυθμη λειτουργία του. Το αποτέλεσμα: όχι μόνο καταψηφίσθηκε αλλά υπερψηφίσθηκε πανηγυρικά. Ο λόγος είναι γνωστός: είναι ελάχιστα «ενοχλητικός» στους συναδέλφους και γίνονται ίσα, ίσα οι απαραίτητες δουλειές από τον καθένα χωρίς να επεμβαίνει στο έργο του. Τι δείχνει αυτό; Όχι πάντως ενδιαφέρον για την παιδεία των μαθητών αλλά για την εξασφάλιση των κεκτημένων.
Ν: Μήπως, είσαι υπερβολικός; Μήπως αυτοί που τα λένε υπερβάλλουν ή μήπως τελικά φοβούνται να εκφράσουν τη γνώμη τους;
Π: Το τελευταίο, αν συμβαίνει, είναι ακόμη χειρότερο. Είναι δυνατόν οι επιστήμονες παιδαγωγοί που τους εμπιστεύτηκε το κράτος και η κοινωνία να σιωπούν επειδή φοβούνται ότι θα βρεθούν στο στόχαστρο και να δίνουν «σταλινικά» ποσοστά ψήφων εβδομήντα, ογδόντα, ενενήντα και βάλε τοις εκατό στους διευθυντές που κατηγορούν ως ανίκανους; Προς τι τότε η μυστική ψηφοφορία; Είναι κι αυτοί τώρα συνυπεύθυνοι για τις επιλογές τους. Γιατί από την ασφαλή θέση του κρίνοντος με τον καινούριο νόμο βρέθηκαν και στη θέση του κρινόμενου.
Ν: Και μένα μου φάνηκε ότι υπήρξε ένας συντηρητισμός, μία έλλειψη διάθεσης ρήξης με το παρελθόν αφού δεν υπήρξε παρά ελάχιστη ανανέωση των προσώπων στη θέση των διευθυντών.
Π: Τελικά, το μόνο στο οποίο θα συμφωνήσω με τον καινούριο νόμο – ο οποίος πρέπει να καταργηθεί πάραυτα – είναι ότι απέδειξε την έλλειψη εναλλακτικής πρότασης από τη βάση των εκπαιδευτικών σχετικά με το πώς θέλουν τη διοίκηση του σχολείου τους. Θα μπορούσαν λόγου χάρη αν δεν συμφωνούσαν με τον νόμο να τον καταστήσουν ανενεργό με το να ρίξουν λευκό ή άκυρο. Δεν γίνεται και να συμφωνείς με την αλλαγή του νόμου και συγχρόνως να δικαιώνεις τις επιλογές του παλιού συστήματος, της συνέντευξης.
Ν: Και όχι μόνο αυτό αλλά με τους πολλούς περιορισμούς που υπάρχουν (π.χ. δεν υπάρχει απεριόριστη επιλογή προτιμήσεων όπως πριν και δεν υπάρχει ένα κατώτερο όριο διοικητικής ικανότητας με μετρήσιμα και αντικειμενικά κριτήρια) συνεχώς θα πριμοδοτούνται οι παλιοί που θα έχουν την εξουσία και οι νεότεροι θα μένουν συνεχώς απέξω.
Π: Είσαι πολύ κομψός στις διατυπώσεις σου. Πες το ευθέως: αν δεν έχεις να τάξεις κι αν δεν ενοχλείς το σύστημα με την εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας, θα είσαι ισόβιος διευθυντής. Πάρε για παράδειγμα εμένα. Καταψηφίσθηκα γιατί «υποχρέωνα» τους συναδέλφους να βρίσκονται οχτώ το πρωί με δύο το μεσημέρι στον χώρο της εργασίας τους ενώ είθισται να φεύγουν μόλις τελειώσουν το διδακτικό τους ωράριο πλην εξαιρέσεων. Καταψηφίσθηκα γιατί έβαζα τις συνεδριάσεις του Συλλόγου μετά τις δύο το μεσημέρι, όπως λέει ο νόμος, κι όχι εν ώρα μαθήματος για να φεύγουν νωρίτερα οι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί. Και άλλα, και άλλα.
Ν: Και να πως θα χειροτερέψουν τα πράγματα: ποιος διευθυντής που εξαρτάται από την ψήφο των συναδέλφων του θα τολμήσει να εφαρμόσει τον νόμο όταν θα σκέφτεται την επανεκλογή του;
Π: Μα οι συναλλαγές άρχισαν ήδη από την «προεκλογική» περίοδο. Περισσότερες άδειες και διευκολύνσεις στους «δικούς μας», ταξίματα και συναλλαγές για τις θέσεις των υποδιευθυντών, «ξεχρέωμα» υποχρεώσεων, κ.λ.π. Όπως το λέει και ο ποιητής Μ. Αναγνωστάκης στο ποίημά του «Θεσσαλονίκη, Μέρες 1969»: «….Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται Η Τράπεζα Συναλλαγών―εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεται…».
Ν: Αυτό μου θυμίζει τον λαϊκισμό που καταστρέφει οποιαδήποτε δημοκρατική κατάκτηση.
Π: Και ευθύνεται για το χάλι που βρισκόμαστε σήμερα ως χώρα. Στο βιβλίο του “Λαϊκισμός και Κρίση Στην Ελλάδα” ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Τάκης Παππάς περιγράφει την ιστορία της ελληνικής “λαϊκιστικής δημοκρατίας” όπως την αποκαλεί, από τη μεταπολίτευση και μετά.Οι πολίτες στη συντριπτική τους πλειοψηφία εξέλεγαν και κατόπιν φρόντιζαν να διατηρούν στην εξουσία μια πολιτική ηγεσία που υποσχόταν να τους ανταμείψει ατομικά και εις βάρος του κράτους. ….
Οι ψηφοφόροι έμαθαν να βλέπουν το κράτος ως τρόπαιο προς κατάκτηση, καθώς επίσης και να επιδιώκουν την ασφάλεια κρατικών προνομίων μέσω κομματικών κυρίως διασυνδέσεων, παρά τις περιπέτειες της αγοράς και του ανταγωνισμού. (…) Οι πολιτικοί, από την άλλη πλευρά, έμαθαν ότι δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από τις μεταρρυθμίσεις, αφού οι εκλογείς θα τους τιμωρούσαν γι’ αυτό στην κάλπη….Εντολείς και εντολοδόχοι ενεπλάκησαν σε ένα υψηλού επιπέδου παίγνιο συντονισμού με κοινό σκοπό την εκμετάλλευση του κράτους, αλλά με κάθε μία ομάδα να επιδιώκει τα δικά της αποκλειστικά συμφέροντα -οι μεν εντολείς την απομύζηση κρατικών πόρων, οι δε εντολοδόχοι τη διατήρηση της εξουσίας”.
Η συναλλαγή λαού και κράτους είχε θεσμοθετηθεί, και τις μεταρρυθμίσεις ο λαός τις έκοβε, τις απέρριπτε, τις αποδοκίμαζε και τις σταματούσε, είτε με διαδηλώσεις και πολιτική πίεση, είτε στις κάλπες. Αυτό ήταν το μοντέλο: Απεργίες κι εκλογές. Έτσι κάνει κουμάντο ο λαός μας εδώ και 40 χρόνια.
Ν: Και τι σχέση έχουν αυτά που λες με την παιδεία και τους εκπαιδευτικούς;
Π: Έχουν και παραέχουν. Κάνε τις απαραίτητες αναγωγές και θα καταλάβεις.Πάντως, επειδή ξεφύγαμε από το θέμα, εσύ τι θα πρότεινες για τη διοίκηση της εκπαίδευσης;
Ν: Πάντως, όχι επιστροφή στο παρελθόν.Εξειδικευμένες σπουδές για τα στελέχη με θεωρητική και πρακτική εξάσκηση, ανοιχτή συνέντευξη – επιλογή των στελεχών από επιστήμονες, συλλόγους διδασκόντων, γονείς, μαθητές, τοπική κοινωνία, δημόσιος απολογισμόςκαι αξιολόγηση των πεπραγμένων απ’ όσους έχουν ολοκληρώσει τη θητεία τους,παρουσίαση κοστολογημένου πλάνου δράσεων που θα συνοδεύεται από γενναία χρηματοδότηση, προγράμματα ουσιαστικής βοήθειας στους μαθητές των φτωχών τάξεων με την απόκτηση όλων των απαραίτητων διπλωμάτων (γλωσσομάθειας, κ.λ.π.) και…
Π: Δηλαδή πάλι δημοκρατικές διαδικασίες στη χώρα του Υπαρκτού Ευδαιμονισμού; Μήπως κάνεις λάθος και απευθύνεσαι στους πολίτες κάποιας σκανδιναβικής χώρας;
Είπαν κι άλλα πολλά μέχρι που ανανέωσαν το ραντεβού τους. Ο νέος έφυγε ακόμη πιο προβληματισμένος μετά τη δίωρη και πλέον συζήτηση. Στο μυαλό του στριφογύριζαν τα λόγια των αυθεντικών μεταρρυθμιστών της ελληνικής εκπαίδευσης, των Γληνού, Δελμούζου, Τριανταφυλλίδη που είχε αναφέρει στον επίλογο της επιστολής του προς τον Σύλλογο Διδασκόντων από τον οποίο ζητούσε την ψήφο του: «Aν οργανωθούν οι δάσκαλοι κάθε βαθμού, αν οργανωθούν μ’ ενωτικό δεσμό τη βαθιά επίγνωση του έργου τους και της σημασίας του για την κοινωνία, αν ενωθούν γύρω σε ιδέες και όχι μόνο γύρω σε μικροσυμφέροντα, αν πιστέψουν στον εαυτό τους και στην αποστολή τους, μπορούν να κατορθώσουν όχι μόνο το σεβασμό να εμπνεύσουν, μα και όλη την παιδεία και ολόκληρο το λαό να υψώσουν».
Κούνησε με νόημα το κεφάλι του. Μπορούν άραγε; Ή μήπως ο νομοθέτης; Κι αν όχι τότε ποιος μπορεί; Ίσως, «οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν. Οι βάρβαροι ίσως να ήταν κάποια λύσις».
Υ.Γ.: Η οποιαδήποτε ομοιότητα προσώπων και γεγονότων είναι εντελώς συμπτωματική.
.