Μεγάλες ανατροπές φέρνει στην αυτοδιοίκηση το πόρισμα της Επιτροπής για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εσωτερικών.
Οπως προβλέπεται και εφόσον αποκτήσει νομική ισχύ, αυτοδιοικητικές εκλογές θα γίνουν Οκτώβριο ή Νοέμβριο 2019 με απλή αναλογική, ενιαίο ψηφοδέλτιο για τους δήμους, ουσιαστικές αρμοδιότητες στις δημοτικές ενότητες (πρώην “καποδιστριακοί” δήμοι), εκλογή των περιφερειακών συμβούλων ανά νομό, κατάργηση του χωρικού αντιπεριφερειάρχη και κατάργηση των Οικονομικών Επιτροπών.
ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΛΟΓΩΝ
Σύμφωνα με το πόρισμα: Οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές προτείνεται να αποσυνδεθούν από τις ευρωεκλογές. Προτείνεται να διεξάγονται κάθε 4 -ή κάθε 5, αν επιλεγεί αυτή η λύση- χρόνια στο τέλος Οκτωβρίου ή αρχές Νοεμβρίου, όπως στο προηγούμενο καθεστώς (προ «Καλλικράτη») και οι νέες δημοτικές και περιφερειακές αρχές θα αναλαμβάνουν καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου του επόμενου της διεξαγωγής των εκλογών έτους. Το όριο εκλογικής ενηλικότητας προτείνεται να μειωθεί στα 17 έτη και για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, σε εναρμόνιση προς τη ρύθμιση που υιοθετήθηκε πρόσφατα και για τις εθνικές εκλογές, με το ν. 4406/2016.
ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ
Προτείνεται η πλήρης κατάργηση της εσωτερικής διαίρεσης των δήμων σε εκλογικές περιφέρειες και ενιαία εκλογή των δημοτικών συμβούλων σε όλη την έκταση του δήμου.
Για τις δημοτικές εκλογές προτείνεται:
– Κατάρτιση ενιαίου ψηφοδελτίου για όλο τον δήμο για κάθε συνδυασμό, χωρίς προϋποθέσεις υποψηφίων κ.λπ. ανά δημοτική ενότητα.
– Καθιέρωση ελάχιστου αριθμού υποψηφίων δημοτικών συμβούλων ίσου με τον αριθμό των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου και μέγιστου αριθμού ίσου με τον αριθμό των εδρών +10%.
– Αποσύνδεση των συνδυασμών που μετέχουν στις εκλογές για το (κεντρικό) Δημοτικό Συμβούλιο από τους συνδυασμούς που καταρτίζονται σε κάθε Δημοτική Ενότητα για το οικείο Συμβούλιο.
– Αυτόνομη κατάρτιση συνδυασμών για κάθε Συμβούλιο δημοτικής ενότητας.
ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ (ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ)
Η Επιτροπή προτείνει να μεταβιβαστούν στο Συμβούλιο δημοτικής ενότητας οι εξής αρμοδιότητες.
– Καταρχήν όλες οι αρμοδιότητες συμβουλευτικού και γνωμοδοτικού χαρακτήρα που έχουν σήμερα οι δημοτικές και τοπικές κοινότητες, κάποιες από τις οποίες θα χαρακτηριστούν αποφασιστικές. Ειδικότερα, το Συμβούλιο της δημοτικής ενότητας θα αποφασίζει για:
– Τη συντήρηση των δημοτικών οδών και γενικά όλων των κοινόχρηστων χώρων της δημοτικής ενότητας.
– Την κυκλοφορία και τη συγκοινωνία της περιοχής της.
– Την εκτέλεση νέων έργων, εντός του νέου πλαισίου κατάρτισηςκαι υλοποίησης του τεχνικού προγράμματος και του προϋπολογισμού του δήμου, σε συμμετοχική βάση, και τη συντήρηση των παλιών.
– Την περισυλλογή των αδέσποτων ζώων.
– Τη διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων και γενικότερα την ανάπτυξη της περιοχής σε πολιτιστικά κ.ά. θέματα.
– Ολες οι αρμοδιότητες της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, οι οποίες θα ασκούνται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, πλην εκείνων που εκ του αντικειμένου τους πρέπει να περιέλθουν στην Εκτελεστική Επιτροπή ή στο Δημοτικό Συμβούλιο. Οι αρμοδιότητες αυτές σχετίζονται με θέματα καθορισμού χρήσεων γης, προστασίας περιβάλλοντος, εφαρμογή Γενικού Πολεοδομικού Σχεδιασμού κ.λπ., χωροθέτηση κοιμητηρίων κ.λπ.
– Κάποιες γνωμοδοτικού και εισηγητικού προς το Δημοτικό Συμβούλιο χαρακτήρα αρμοδιότητες της Οικονομικής Επιτροπής (οι οποίες θα ασκούνται πάντα σε επίπεδο δημοτικής ενότητας), όπως ενδεικτικά:
– Η γνωμοδότηση για την αποδοχή κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών, που αφορούν αποκλειστικά τη δημοτική ενότητα.
– Η εισήγηση για την αξιοποίηση της περιουσίας της δημοτικής ενότητας.
Τέλος, χρήσιμη θα ήταν και η διερεύνηση της δυνατότητας να εισαχθεί η έννοια της κανονιστικής απόφασης – πλαισίου. Με άλλα λόγια, η θεσμοθέτηση της αρμοδιότητας του Δημοτικού Συμβουλίου, όπως ισχύει και σήμερα, να λαμβάνει κανονιστικού χαρακτήρα αποφάσεις, οι οποίες θα περιλαμβάνουν τους γενικούς κανόνες-κατευθύνσεις για κάθε θέμα και οι οποίες θα εξειδικεύονται με επιμέρους κανονιστικές αποφάσεις που θα εκδίδει κάθε δημοτική ενότητα για την περιοχή της.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ
Προτείνεται η διατήρηση της ισχύουσας ρύθμισης για την εκλογή των περιφερειακών συμβούλων ανά νομό.
Αντίστοιχα, για τις περιφερειακές εκλογές, προτείνεται:
– Κατάργηση του θεσμού των άμεσα εκλεγόμενων χωρικών αντιπεριφερειαρχών.
– Καθιέρωση ελάχιστου αριθμού υποψηφίων περιφερειακών συμβούλων ίσου με τον αριθμό των εδρών που αντιστοιχούν στην οικεία περιφερειακή ενότητα και μέγιστου αριθμού ίσου με τον αριθμό των εδρών +10%.
ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ
Προτείνεται η κατανομή του συνόλου των εδρών του Δημοτικού/ Περιφερειακού Συμβουλίου από τον πρώτο γύρο με το σύστημα της απλής αναλογικής μεταξύ των συνδυασμών, με βάση την «κλασική» μέθοδο της αναλογικής των υπολοίπων, όπως συμβαίνει σήμερα για τον 1ο γύρο. Προτείνεται επίσης η διατήρηση του θεσμού του δημάρχου/περιφερειάρχη, ως επικεφαλής συνδυασμού.
Ειδικότερα, σε περίπτωση που κανένας συνδυασμός δεν συγκεντρώσει το 50%+1 των ψήφων κατά τον 1ο γύρο (οπότε ο επικεφαλής του αναδεικνύεται, αντίστοιχα, δήμαρχος ή περιφερειάρχης), θα πραγματοποιείται επαναληπτική εκλογή σε 2ο γύρο μεταξύ των δύο πρώτων συνδυασμών, οπότε δήμαρχος/περιφερειάρχης θα είναι ο επικεφαλής του πλειοψηφήσαντος στο γύρο αυτό συνδυασμού, χωρίς ωστόσο αυτό να επιδρά στην κατανομή των εδρών που έχει ολοκληρωθεί από τον 1ο γύρο.
– Η αποσύνδεση της εκλογής των οργάνων της δημοτικής ενότητας από την εκλογή του Δημοτικού Συμβουλίου, τόσο ως προς την κατάρτιση των συνδυασμών (δηλαδή ένας συνδυασμός να μπορεί να κατέλθει έγκυρα μόνο στο «κεντρικό» Δημοτικό Συμβούλιο ή μόνο σε μία Δ.Ε.), όσο και ως προς την ανάδειξη των επιτυχόντων (δηλαδή δεν θα υπάρχει εξάρτηση των τοπικά επιτυχόντων από τον κεντρικά επιτυχόντα συνδυασμό).
– Η καθιέρωση μόνο συλλογικών οργάνων και κατανομή των εδρών τους με απλή αναλογική μεταξύ των συνδυασμών, με βάση τα αποτελέσματα κάθε δημοτικής ενότητας.
– Η έμμεση εκλογή του προέδρου του συλλογικού οργάνου.
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΔΗΜΩΝ
Σε ό,τι αφορά την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση, προτείνεται:
1ον. Η κατάργηση της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και η μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της στα Συμβούλια των δημοτικών ενοτήτων.
2ον. Η κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής και η μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της είτε στα Συμβούλια των δημοτικών ενοτήτων είτε (όπου αυτό δεν είναι δυνατό) στο Δημοτικό Συμβούλιο ή στην Εκτελεστική Επιτροπή, ανάλογα και με το ειδικότερο περιεχόμενο εκάστης αρμοδιότητας.
3ον. Η διάκριση των πολιτικών και των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων και η μεταφορά τους στα αντίστοιχου χαρακτήρα όργανα.
4ον. Η αναβάθμιση του ρόλου του γενικού γραμματέα του δήμου, ώστε να αποφορτιστεί ο δήμαρχος και οι αντιδήμαρχοι από τις αμιγώς διεκπεραιωτικές και διαχειριστικές αρμοδιότητες και να είναι σε θέση να επιτελούν τον πολιτικό και επιτελικό τους ρόλο, παραμένοντας ωστόσο ο γενικός γραμματέας πολιτικό στέλεχος του δήμου (μετακλητός).
5ον. Η ενίσχυση της υπηρεσιακής δομής των ΟΤΑ α’ βαθμού, με την καθιέρωση μεταξύ άλλων ενός minimum θέσεων και οργανικών μονάδων σε κάθε κατηγορία ΟΤΑ α’ βαθμού, ανάλογα με τις δυνατότητες και τις ανάγκες τους, που θα διασφαλίζει τη συνέχεια και τη θεσμική μνήμη των υπηρεσιών, ανεξαρτήτως της εναλλαγής των δημοτικών αρχών και θα ενισχύει την επιχειρησιακή τους ικανότητα.
6ον. Η συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων του δήμου στις συνεδριάσεις είτε της Εκτελεστικής Επιτροπής είτε του Δημοτικού Συμβουλίου είτε και των δύο αυτών οργάνων, με δικαίωμα λόγου σε όλα τα θέματα που αφορούν τον τρόπο διοίκησης, το προσωπικό και τα οικονομικά του δήμου.
7ον. Η δημιουργία ενός τετραμερούς συστήματος διοίκησης των ΟΤΑ με τα βασικά όργανα που απεικονίζονται στον ΠΙΝΑΚΑ.
8ον. Η ριζική αναμόρφωση των δευτερευόντων οργάνων, και συγκεκριμένα:
9ον. Η κατάργηση των ειδικών επιτροπών με περιορισμένο, εκ του νόμου, αντικείμενο και η καθιέρωση, γενικώς, της ελευθερίας των Δημοτικών Συμβουλίων να συγκροτούν επιτροπές, είτε μόνο από μέλη τους, κατ’ αναλογία της δύναμης κάθε παράταξης (που θα μπορούν να έχουν και αποφασιστικές αρμοδιότητες) είτε και με τη συμμετοχή εργαζομένων του δήμου, άλλων φορέων και ιδιωτών (οπότε, υποχρεωτικά, θα έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα).
10ον. Η αντικατάσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης από ένα Δημοτικό Κοινωνικό και Οικονομικό Συμβούλιο, στο οποίο θα μετέχουν οι εκπρόσωποι όλων των βασικών φορέων της περιοχής και το οποίο θα συνεδριάζει υποχρεωτικά σε τακτά και σύντομα χρονικά διαστήματα, εκφράζοντας γνώμη επί όλων των θεμάτων που απασχολούν την τοπική κοινωνία και τον δήμο, είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αιτήματος του δήμου. Σε συγκεκριμένες σημαντικές αποφάσεις (π.χ. κατάρτιση προϋπολογισμού, επιχειρησιακού προγράμματος κ.λπ.) το Συμβούλιο θα παίζει καθοριστικό ρόλο ως ο κεντρικός φορέας της διαβούλευσης στο τοπικό επίπεδο.
11ον. Η αναμόρφωση του Συμβουλίου Ενταξης Μεταναστών και Προσφύγων, ώστε αυτό να συγκροτείται από αιρετά μέλη, από τους ίδιους τους μετανάστες και πρόσφυγες που κατοικούν στα όρια του δήμου, καθώς και από εκπροσώπους των φορέων αλληλεγγύης.
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ
Σε ό,τι αφορά τη δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση, προτείνεται:
1ον. Η κατάργηση της άμεσης εκλογής των χωρικών αντιπεριφερειαρχών και η ενιαία αντιμετώπιση του θεσμού των αντιπεριφερειαρχών με τρόπο ανάλογο με αυτόν που ισχύει για τους αντιδημάρχους.
2ον. Η κατάργηση της Οικονομικής Επιτροπής και η μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της είτε στο Περιφερειακό Συμβούλιο είτε στην Εκτελεστική Επιτροπή, ανάλογα και με το ειδικότερο περιεχόμενο εκάστης αρμοδιότητας.
3ον. Η διάκριση των πολιτικών και των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων και η μεταφορά τους στα αντίστοιχου χαρακτήρα όργανα.
4ον. Η αντιστοίχιση του θεσμού του εκτελεστικού γραμματέα (Περιφέρειας) προς αυτόν του γενικού γραμματέα (δήμου), ώστε να αντιμετωπίζεται ενιαία και η αναβάθμιση του ρόλου του, ώστε να αποφορτιστεί ο περιφερειάρχης και οι αντιπεριφερειάρχες από τις αμιγώς διεκπεραιωτικές και διαχειριστικές αρμοδιότητες και να είναι σε θέση να επιτελούν τον πολιτικό και επιτελικό τους ρόλο, χωρίς ωστόσο ο γενικός (εκτελεστικός) γραμματέας να χάνει τον πολιτικό του ρόλο (μετακλητός).
5ον. Η αναβάθμιση του ρόλου και της επιχειρησιακής ικανότητας των υπηρεσιών των Περιφερειών, μέσω μεταξύ άλλων και της καθιέρωσης ενός minimum περιεχομένου των οργανισμών τους, ως προς τις οργανικές μονάδες αυτών, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια και η θεσμική μνήμη, ανεξαρτήτως της εναλλαγής των περιφερειακών αρχών.
6ον. Η συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων της Περιφέρειας στις συνεδριάσεις είτε της Εκτελεστικής Επιτροπής είτε του Περιφερειακού Συμβουλίου είτε και των δύο αυτών οργάνων, με δικαίωμα λόγου, σε όλα τα θέματα που αφορούν τον τρόπο διοίκησης, το προσωπικό και τα οικονομικά της Περιφέρειας.
7ον. Η δημιουργία ενός τετραμερούς συστήματος διοίκησης των Περιφερειών, κατ’ αναλογία με τα ισχύοντα στους δήμους, ως προς τα βασικά όργανα.
8ον. Η ριζική αναμόρφωση των δευτερευόντων οργάνων, και συγκεκριμένα:
9ον. Η κατάργηση των ειδικών επιτροπών με περιορισμένο, εκ του νόμου, αντικείμενο και η καθιέρωση, γενικώς, της ελευθερίας των Περιφερειακών Συμβουλίων να συγκροτούν επιτροπές, είτε μόνο από μέλη τους, κατ’ αναλογία της δύναμης κάθε παράταξης (που θα μπορούν να έχουν και αποφασιστικές αρμοδιότητες) είτε και με τη συμμετοχή εργαζομένων της Περιφέρειας, άλλων φορέων και ιδιωτών (οπότε, υποχρεωτικά, θα έχουν μόνο γνωμοδοτικό χαρακτήρα).
10ον. Η αντικατάσταση της Επιτροπής Διαβούλευσης από ένα Περιφερειακό Κοινωνικό και Οικονομικό Συμβούλιο, στο οποίο θα μετέχουν οι εκπρόσωποι όλων των βασικών φορέων της περιοχής και το οποίο θα συνεδριάζει υποχρεωτικά σε τακτά και σύντομα χρονικά διαστήματα, εκφράζοντας γνώμη επί όλων των θεμάτων που απασχολούν την τοπική κοινωνία και την Περιφέρεια, είτε αυτεπαγγέλτως είτε κατόπιν αιτήματος της Περιφέρειας. Σε συγκεκριμένες σημαντικές αποφάσεις (π.χ. κατάρτιση προϋπολογισμού, επιχειρησιακού προγράμματος κ.λπ.) το Συμβούλιο θα παίζει καθοριστικό ρόλο ως ο κεντρικός φορέας της διαβούλευσης στο περιφερειακό επίπεδο.
ΑΜΟΙΒΕΣ ΑΙΡΕΤΩΝ
Αναλυτικότερα, προτείνεται:
1ον. Η καθιέρωση αντιμισθίας για όλους τους αντιδημάρχους, η οποία θα καταβάλλεται από το δήμο, σύμφωνα με τα ανωτέρω, προκειμένου η επιλογή στελεχών στις θέσεις αυτές να γίνεται με αξιοκρατικά και πολιτικά κριτήρια και όχι με γνώμονα τη διάκριση μεταξύ ελευθεροεπαγγελματιών και υπαλλήλων. Το δημοσιονομικό κόστος που προκύπτει από το μέτρο αυτό, θα μπορούσε να εξισορροπηθεί με εξορθολογισμό του αριθμού τους.
2ον. Η επαναφορά της αποζημίωσης των αιρετών για τη συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων και των λοιπών συλλογικών οργάνων των ΟΤΑ. Η αποζημίωση αυτή δεν θα πρέπει να υπολογίζεται βάσει πληθυσμιακών κριτηρίων, αλλά με βάση την απόσταση του τόπου κατοικίας του αιρετού (εντός πάντοτε των ορίων του δήμου) από την έδρα αυτού ή βάσει συνδυασμού των δύο κριτηρίων (χιλιομετρικό-πληθυσμιακό).
3ον. Η σύνδεση του επαγγελματικού ασυμβιβάστου με τις περιπτώσεις λήψης της υποχρεωτικής ειδικής άδειας, με ταυτόχρονο εξορθολογισμό των περιπτώσεων που εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή και αντίστοιχη αύξηση των σχετικών αντιμισθιών.
4ον. Η κωδικοποίηση των περιπτώσεων και των προϋποθέσεων χορήγησης της ειδικής άδειας. Δεν κρίνεται σκόπιμη η διαρκής εισαγωγή κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεων για ειδικές επαγγελματικές ομάδες (λ.χ. ιατροί ΕΣΥ), καθώς έτσι δημιουργείται πολυδιάσπαση που -τουλάχιστον από τη σκοπιά των αρμοδιοτήτων του υπουργείου Εσωτερικών- δεν δικαιολογείται. Τυχόν δε εξαιρέσεις που υπαγορεύονται από τις ανάγκες σε προσωπικό συγκεκριμένων τομέων (όπως είναι, πράγματι, τα νοσοκομεία), θα πρέπει να δίδονται με τη μορφή προσωρινής αναστολής ισχύος των περί ειδικής άδειας ρυθμίσεων.
5ον. Η σαφής οριοθέτηση των κατηγοριών εργαζομένων που εμπίπτουν στις περί ειδικής άδειας ρυθμίσεις, ώστε να περιλαμβάνεται ρητά σε αυτές και ο ιδιωτικός τομέας.
ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ
Προκειμένου ο θεσμός του τοπικού δημοψηφίσματος να λειτουργήσει στην πράξη ως θεσμός ενδυνάμωσης της τοπικής δημοκρατίας, προτείνεται:
1ον. Η αποσύνδεση της διενέργειας τοπικού δημοψηφίσματος από την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος και επομένως από τη βούληση της κεντρικής εξουσίας και η εξαντλητική ρύθμιση κάθε σχετικού θέματος στο πλαίσιο της παρούσας νομοθετικής πρωτοβουλίας.
2ον. Η θεσμοθέτηση της δυνατότητας διεξαγωγής τοπικού δημοψηφίσματος όχι μόνο μετά από πρωτοβουλία των οργάνων του δήμου, αλλά και κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας, με αίτημα ενός ικανού όχι όμως απαγορευτικού αριθμού εκλογέων του δήμου.
3ον. Η επέκταση του θεσμού του τοπικού δημοψηφίσματος και σε επίπεδο Περιφέρειας, περιφερειακής ενότητας και δημοτικής ενότητας.
4ον. Η διεύρυνση των περιπτώσεων κατά τις οποίες μπορεί να διεξαχθεί έγκυρα τοπικό δημοψήφισμα, ακόμα και για θέματα που δεν ανάγονται στη με τη στενή έννοια αρμοδιότητα των ΟΤΑ, ώστε να είναι δυνατή η διεξαγωγή (συμβουλευτικού υποχρεωτικά στην περίπτωση αυτή) δημοψηφίσματος για κάθε θέμα τοπικού ενδιαφέροντος.
ΒΙΝΤΕΟΣΚΟΠΗΣΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ
Ολες οι συνεδριάσεις του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου και των επιτροπών αυτών θα πρέπει να βιντεοσκοπούνται και να αναρτώνται στους διαδικτυακούς τόπους κάθε δήμου και Περιφέρειας, ενδεχομένως και επί ποινή ακυρότητας, προκειμένου να διασφαλιστεί η άμεση και αποτελεσματική συμμόρφωση των αυτοδιοικητικών αρχών προς την υποχρέωση αυτή.