Tον Δημήτρη Παπαστεργίου τον συναντήσαμε για μια συζήτηση που είχε πολλές δικές μας απορίες για την κατάκτηση του μέλλοντος και την εξέλιξη της ψηφιακής εποχής και βρεθήκαμε ενώπιον ενός νέου κόσμου που εξελίσσεται ραγδαία και μαζί η Ελλάδα που πλέον βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη…
Κύριε Υπουργέ, η Ελλάδα απέκτησε και εκτόξευσε τον πρώτο της δορυφόρο στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Μικροδορυφόρων. Τι σηματοδοτεί αυτό για τη χώρα μας;
Την περασμένη Δευτέρα πραγματοποιήθηκε από την Καλιφόρνια, τη βάση Vanderberg των ΗΠΑ, η εκτόξευση του DUTHSat-2. Πράγματι, είναι στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Μικροδορυφόρων και αποδεικνύει πολλά για την Ελλάδα. Είναι η πρώτη φορά που ένας δορυφόρος με την ελληνική υπογραφή, 100% σχεδιασμένος και κατασκευασμένος από Έλληνες επιστήμονες, βρέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αυτό το επίτευγμα προήλθε από μια πανεπιστημιακή ομάδα –το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης– σε συνεργασία με ελληνικές εταιρείες και με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού ESA και αποδεικνύει πόσα μπορούμε να πετύχουμε όταν ενώνουμε δυνάμεις. Η εκτόξευση του DUTHSat-2 είναι πολύ περισσότερο από μια τεχνική επιτυχία. Είναι ένα ορόσημο για την Ελλάδα και την πορεία της στις τεχνολογίες του 21ου αιώνα. Πέραν της έμπρακτης συμμετοχής της χώρας μας σε κάτι τόσο πρωτοποριακό, ας δούμε και την αναπτυξιακή διάσταση. Δημιουργούνται ευκαιρίες για νέους επιστήμονες, τα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα κινούνται εξωστρεφώς και η έρευνα συνδέεται άμεσα με τις ανάγκες της κοινωνίας. Ακόμη, αποδεικνύεται και σε αυτόν τον κλάδο η δυναμική που έχουμε, η γνώση, το ταλέντο και το όραμα. Και είναι μόνο η αρχή.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα της αποστολής και πώς αυτή η πρωτοβουλία εντάσσεται στη συνολική στρατηγική της χώρας για το Διάστημα;
Ο δορυφόρος ακολουθεί την πορεία της επιχειρησιακής λειτουργίας που σχεδιάστηκε από την ομάδα και εντός τουλάχιστον έξι μηνών θα πραγματοποιήσει επιβεβαίωση σε τροχιά νέων πειραματικών διατάξεων παρατήρησης Γης και ασφαλούς συνδεσιμότητας. Με απλά λόγια, μέσω καμερών και τηλεπικοινωνιακών συστημάτων θα στέλνει εικόνες και θα συμβάλλει στην ασφαλή διαστημική επικοινωνία, κάτι που η χώρα μας χρειάζεται. Θα συλλέξει δεδομένα για την υγρασία του εδάφους και τη ρύπανση της θάλασσας – κρίσιμες πληροφορίες για τη γεωργία, το περιβάλλον και την Πολιτική Προστασία. Οι φασματικοί αισθητήρες του μπορούν να εντοπίσουν πετρελαιοκηλίδες και απόβλητα από πλοία. Παράλληλα, θα δοκιμαστεί και η διαστημική έκδοση ενός «μαύρου κουτιού» – μια πρωτοποριακή τεχνολογία ελληνικής σύλληψης, που επιτρέπει την καταγραφή της κατάστασης του δορυφόρου σε περίπτωση αστοχίας. Αυτά κάνει ο συγκεκριμένος δορυφόρος, που είναι καθαρά ερευνητικός. Υπάρχουν άλλοι οι οποίοι θα έχουν πολύ πιο εξελιγμένο τρόπο λειτουργίας.
Η αποστολή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική της χώρας μας για την αξιοποίηση των διαστημικών τεχνολογιών. Επενδύουμε σε ένα εγχώριο διαστημικό οικοσύστημα, όπου τα ελληνικά πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα και η βιομηχανία συνεργάζονται για κοινούς στόχους. Και το κάνουμε με σχέδιο, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Δεν σταματάμε εδώ: το φθινόπωρο ακολουθούν δύο ακόμη εκτοξεύσεις δορυφόρων από ελληνικές κοινοπραξίες. Πέρα από τα ερευνητικού χαρακτήρα CubeSats στο πλαίσιο του Προγράμματος αναπτύσσουμε 13 μικροδορυφόρους που θα μας παρέχουν κρίσιμα δεδομένα σε τομείς όπως η χωροταξία, η Πολιτική Προστασία, η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Χτίζουμε βήμα-βήμα την ελληνική παρουσία στο διάστημα και δημιουργούμε έναν τομέα με προοπτική, τεχνολογική αυτοτέλεια και διεθνή ακτινοβολία.
Αναλάβατε τη θέση του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης πριν από δυο χρόνια ακριβώς και επισημάνατε, από την πρώτη στιγμή, τη σημασία της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ποιες πρωτοβουλίες ενισχύουν τη θέση της Ελλάδας στον τομέα αυτό;
Ήταν επιθυμία και προτεραιότητα και του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη. Θα θυμάστε ότι είχε συγκροτηθεί μια ειδική επιτροπή κορυφαίων ειδικών για την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Είναι πολύ σημαντικό να μπορείς να διαβάζεις τα μηνύματα των καιρών και να έχεις, ως κράτος και χώρα, την ετοιμότητα να βρίσκεσαι στην πρωτοπορία. Αυτό θέλαμε και θέλουμε, αυτό επιδιώκουμε και διαπιστώνουμε καθημερινά ότι μπορούμε να το επιτυγχάνουμε. Έτσι, η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που αξιοποίησε την Τεχνητή Νοημοσύνη για Ψηφιακό Βοηθό στο Δημόσιο. Δημιουργήσαμε τον Ψηφιακό Βοηθό mAigov, που καθοδηγεί τους πολίτες για την εξυπηρέτησή τους από το κράτος. Ακολούθησε η εφαρμογή mAiGreece, για τους επισκέπτες της χώρας. Ακολούθησε η εισαγωγή στο Κτηματολόγιο, ώστε να διευκολύνεται η διαδικασία ανάγνωσης και ελέγχου πολυσέλιδων εγγράφων και η αποφυγή λαθών. Σειρά έχουν η Δικαιοσύνη και η Υγεία, με την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης έτσι ώστε οι λειτουργοί αυτών των τομέων να εργάζονται πιο στοχευμένα και άμεσα, προς όφελος του πολίτη. Η χρήση της ΤΝ είναι αθόρυβη και αποτελεσματική. Θα δούμε πολλά ακόμη στο μέλλον, όπως για παράδειγμα μοντέλα ανάλυσης δεδομένων στην Υγεία που θα μας βοηθούν που θα μας βοηθούν στον εντοπισμό και την επιτάχυνση της θεραπείας ασθενειών. Στην Εκπαίδευση, τεχνολογίες που θα προτείνουν εξατομικευμένα υλικό εκμάθησης με βάση τις ανάγκες του μαθητή.
Το όραμά μας στην κυβέρνηση είναι να αξιοποιήσουμε την ΤΝ για ένα Δημόσιο πιο «έξυπνο», πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο, με διαφάνεια και σεβασμό στον πολίτη.
Πρόσφατα έγινε η έναρξη της υλοποίησης του έργου του υπερυπολογιστή «Δαίδαλος». Μπορείτε με απλά λόγια να μας πείτε τι ακριβώς αφορά;
Είναι ένα τεράστιο έργο που έρχεται να ενισχύσει σημαντικά τις δημόσιες ψηφιακές υποδομές της χώρας. Θα εγκατασταθεί στο Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου, όπως και το Κέντρο Δεδομένων Λαυρίου. Θα είναι το ισχυρότερο υπολογιστικό σύστημα στην Ελλάδα και ένα από τα κορυφαία στην Ευρώπη. Καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό βήμα για την επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη της χώρας, αποτελεί η ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος. Έτσι ενισχύονται οι δυνατότητες για έρευνα και καινοτομία σε τομείς όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, η εξατομικευμένη ιατρική, η μετεωρολογία, η ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων ή η ανάπτυξη έξυπνων συστημάτων μεταφορών. Βασικό για εμάς είναι ότι η υποδομή του υπερυπολογιστή έχει σχεδιαστεί με γνώμονα τη βιωσιμότητα. Θα αξιοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας καθώς και προηγμένα συστήματα ψύξης, έτσι ώστε να μειώνεται σημαντικά η ενεργειακή κατανάλωση. Τώρα που το chat gpt και ανάλογες εφαρμογές έχουν μπει στη ζωή μας, αρχίζουμε όλοι να συνειδητοποιούμε πόσο ενεργοβόρα είναι τα συστήματα αυτά. Άρα, η βιωσιμότητα και η περιβαλλοντική διάσταση παίζουν μεγάλο ρόλο στο σχεδιασμό μας και θέλουμε να ευαισθητοποιούμε και τους πολίτες για αυτό.
Θα ήθελα να επισημάνω, επίσης, ότι και πάλι ο σχεδιασμός γίνεται μαζί με τα εκπαιδευτικά και ερευνητικά μας ιδρύματα, έτσι ώστε και το έργο αυτό να αποτελέσει πολλαπλασιαστή γνώσης και οφέλους για την Ελλάδα. Ο «Δαίδαλος» με τις υπολογιστικές του δυνατότητες θα καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της ερευνητικής και επιστημονικής κοινότητας, προσελκύοντας επιπλέον νέους επιστήμονες και συνεισφέροντας σε έρευνα παγκόσμιας κλάσης. Αναμένεται να είναι διαθέσιμος εντός του δεύτερου τριμήνου του 2026, για χρήση από την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα, τη βιομηχανία και τον δημόσιο τομέα σε όλη την Ευρώπη, ενισχύοντας τη θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη της υψηλής υπολογιστικής απόδοσης.
Έχετε ανακοινώσει και την υλοποίηση ενός Εργοστασίου Τεχνητής Νοημοσύνης, παράλληλα.
Είναι μια ακόμη επιτυχία της Ελλάδας και σηματοδοτεί κάτι καινούργιο, μεγάλο και ιδιαίτερα αισιόδοξο για την καινοτόμο πορεία μας. Είναι ένα από τα πρώτα δεκατρία «Εργοστάσια» για την ΤΝ στην Ευρώπη και χαιρόμαστε ιδιαιτέρως που η Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξε την Ελλάδα για την εγκατάστασή του. Το ονομάσαμε «PHAROS» και θα έρθει να παρέχει υπολογιστική ισχύ και προηγμένα εργαλεία ΤΝ. Ακόμη, θα μπορεί να διαθέτει δεδομένα μεγάλου όγκου και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε startups και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και δημόσιους φορείς. Έτσι θα μπορούν να αναπτύσσονται εφαρμογές ΤΝ σε τομείς όπως η Υγεία, η Ελληνική Γλώσσα και ο Πολιτισμός. Συγκεκριμένα στο τομέα της Ελληνικής Γλώσσας ηγείται της ομάδας εργασίας για τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα. Η ανάπτυξή του γίνεται με τη συμβολή του Υπερταμείου, που έρχεται να μοχλεύσει πόρους και να τονώσει το οικοσύστημα της καινοτομίας στη χώρα μας. Και δεν σταματάμε εδώ. Σύντομα υποβάλλουμε πρόταση για ένα δεύτερο AI Factory, το «PHAROS 2», στη Δυτική Μακεδονία με στόχο την ανάπτυξη εφαρμογών στους τομείς της ενέργειας και της αγροδιατροφής, αναβαθμίζοντας την περιοχή σε κόμβο καινοτομίας.
Πριν από λίγες εβδομάδες αποκτήσαμε ως πολίτες και τον Προσωπικό Αριθμό. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητα;
Ουσιαστικά είναι μια μεταρρύθμιση που θα δούμε στην πορεία τη σημασία της. Το κράτος μας δεν σχεδιάστηκε ως προς τη δομή του από την αρχή, αλλά εξελισσόταν -κάπως άναρχα – στην πορεία του χρόνου. Το 1968 αποκτήσαμε τις μπλε ταυτότητες και το 1987 το ΑΦΜ. Αργότερα, τον ΑΜΚΑ, ενώ κάπου υπάρχουν τα στοιχεία μας στο Μητρώο του Υπουργείου Εσωτερικών. Χάναμε την ταυτότητά μας ή παντρευόμασταν και έπρεπε να την αλλάξουμε, με αποτέλεσμα να αλλάζει και ο αριθμός της. Θα εκπλαγείτε εάν δείτε σε πόσες περιπτώσεις το κράτος δυσκολεύεται να ταυτοποιήσει τον πολίτη λόγω των πολλών αριθμών ή διευθύνσεων κατοικίας που συσσωρεύονται στην πορεία της ζωής του. Χώρια τα λάθη και η ταλαιπωρία που αυτά συνεπάγονται για κάποιον πολίτη. Με τον Προσωπικό Αριθμό ερχόμαστε να βάλουμε τάξη σε όλα αυτά. Είναι ο νέος μοναδικός αριθμός που θα χρειάζεται ο πολίτης, και εκδίδεται πανεύκολα μέσα από την πλατφόρμα myInfo. Μπορεί να διορθώσει τα στοιχεία του και να επιλέξει τα δυο από τα τρία στοιχεία που θα προστεθούν στον ΑΦΜ και θα αποτελέσουν, συνολικά, τον Προσωπικό Αριθμό. Έτσι, το κράτος θα μπορεί να έχει, για πρώτη φορά, ενιαία εικόνα για τον πολίτη, προσφέροντας ποιοτικές εξατομικευμένες υπηρεσίες, ενώ ο πολίτης θα μπορεί να εξυπηρετείται χωρίς λάθη που του δυσκολεύουν τη ζωή. Μέχρι στιγμής, 447.806 πολίτες έχουν εκδώσει ΠΑ και έχουν διορθωθεί 138.000 λάθη σε στοιχεία τους. Επίσης, για τη διευκόλυνση των κατοίκων του εξωτερικού αλλά και των πολιτών που δεν έχουν ψηφιακές δεξιότητες ξεκίνησε πριν λίγες μέρες η απόδοση ΠΑ μέσω ΚΕΠ και Προξενικών Αρχών. Ήδη, 3.884 πολίτες έχουν εκδώσει με αυτόν τον τρόπο ΠΑ, ενώ και σε όλες τις νέες ταυτότητες, που αριθμούν ήδη τις 39.521, αναγράφεται ο ΠΑ.
Ο κόσμος μας εδώ και χρόνια γίνεται ψηφιακός. Οι μεγαλύτεροι χρειάζονται προσαρμογή ενώ οι νεότεροι χρειάζονται προστασία -νκαι ιδίως τα παιδιά. Πώς παρεμβαίνετε σε αυτό;
Όλοι χρειαζόμαστε διαρκή επικαιροποίηση και υπενθύμιση για την πορεία μας στον ψηφιακό κόσμο. Επικαιροποίηση διότι όλα εξελίσσονται και υπενθύμιση ότι όπως προσέχουμε όταν κυκλοφορούμε σε άγνωστους χώρους έτσι πρέπει να προσέχουμε και στον κυβερνοχώρο. Να φροντίζουμε για την κυβερνοασφάλειά μας, να μην επαναπαυόμαστε και να ασφαλίζουμε πολύ καλά τα δεδομένα μας. Αλλά μας ενδιαφέρει πολύ η νέα γενιά, μας ενδιαφέρουν τα παιδιά μας που γεννήθηκαν και γεννιούνται… καλωδιωμένα! Η πρόσφατη παρέμβασή μας, πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το Kids Wallet που έρχεται να συμβάλλει στην προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Ενσωματώνει μηχανισμό επιβεβαίωσης ηλικίας ψηφιακά, άρα οι πλατφόρμες πρέπει να προσαρμόζουν το περιεχόμενο για τους ανηλίκους. Είναι αδιανόητο να αφήνουμε τα παιδιά μας χωρίς καθοδήγηση σε ένα τόσο άγνωστο και χαοτικό περιβάλλον. Το Kids Wallet δεν είναι εργαλείο απαγόρευσης και ελέγχου, αλλά εργαλείο φροντίδας για την υγεία των παιδιών μας. Σε συνδυασμό και με άλλες πρωτοβουλίες που πήραμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι εντός του καλοκαιριού θα τεθεί σε λειτουργία ένα ευρωπαϊκό mini wallet με δυνατότητα επαλήθευσης της ηλικίας του χρήστη. Έχει δημιουργηθεί μια δυναμική αυτή τη στιγμή πανευρωπαϊκά γύρω από την αντιμετώπιση του εθισμού των νέων στις οθόνες, την οποίο οφείλουμε να αξιοποιήσουμε και θα το κάνουμε.
Ντόρα Κουτροκόη
ΠΗΓΗ: «το Μανιφέστο»