Πριν μερικά χρόνια είχα δημοσιεύσει στην εφημερίδα Τα Μετέωρα ένα άρθρο ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΑΝΕΒΕΙΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ήταν ο τίτλος. Πρώτο επίπεδο: ο απλώς γνώστης. Δεύτερο: Ο φιλόσοφος η ερευνητής. Τρίτο: Ο σοφός. Τέταρτο: Ο συνετός η αγχίνους. Πέμπτο: Ο φρόνιμος και τέλος Έκτο: Ο Αθηνάδιος Μύστης η ο κατά Αθηνά φρόνιμος. Το βασικό γνώρισμα των προγόνων μας ήταν η ιστορία του Ομήρου που στα κείμενα δεσπόζει η μορφή του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας έχει άφθονες αρετές αλλά σταδιακά αποκτά και όλες εκείνες τις διοικητικές ικανότητες που η νοημοσύνη ανθίζει από σπιρτάδα και αντοχές απέναντι στις κακουχίες και τις ποικιλίες προκλήσεις της ζωής. Ξεκίνησε από το πρώτο στάδιο και έφτασε στο έκτο. Επιστροφή στην Ιθάκη. Α) Ο απλοϊκός γνωστής, είναι εκείνος που διαθέτει στοιχειώδεις και ασύνδετες απλοϊκές γνώσεις και δεν ενδιαφέρεται η δεν μπορεί να βάλει κάποια τάξη σ’ αυτές. Αυτό είναι το πρώτο στάδιο και αφορά το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων! ” Καθημερινή νοημοσύνη ” ο απερίσκεπτος, ο ευκολόπιστος και ο αφελής.
Επίπεδο 2. Ο φιλόσοφος η ερευνητής. Το δεύτερο στάδιο της πνευματικής ανέλιξης, στο οποίο μπορεί να παραμείνει κάνεις ισόβια. Ο φιλόσοφος είναι φιλομαθής, διαλεκτικός, θεωρητικός, παιδευτικός, προτρεπτικός, νουθετικός, διδασκαλικός, επανορθούμενος, τα της γνώμης αρρωστήματα, ( δηλαδή αναθεωρητικός) επί την αρετήν άγων, θυμόν κοιμίσαι, επιθυμίας πραϋναι, ηδονάς ρυθμίσαι, φιλοχρηματίαν συμμετρίσαι, αλαζονείαν κολάσαι, ακολασίαν νουθετίσαι, ασελγείαν σωφρονίσαι. Η τέλος πάντων…. κάτι από όλα αυτά. ” Ο γαρ μανθάνων ου έχει” οποίος μαθαίνει δεν κατέχει. Στόχος η σοφία , στην οποία όμως είναι άγνωστο αν καταφέρει να φτάσει. Το θαυμάζειν και απορείν που είναι μηχανισμός της αναζήτησης και της φιλοσοφίας μπορεί ν’ αποδεχθεί γι’ αυτόν, ένας τόπος δαιδαλώδους σκλαβιάς, απ’ τον οποίο δεν θα μπορέσει ποτέ να βρει διέξοδο σοφίας
Επίπεδο 3. Ο σοφός είναι μια κλίμακα παραπάνω από τον φιλόσοφο, γιατί είναι εκείνος, που έχει ήδη αποκτήσει η παράγει ένα σημαντικό σύνολο αξιοπρόσεκτων γνώσεων και αρετών, και όχι τις κατέχει, αλλά τις διαχειρίζεται με θαυμαστή ευχέρεια. Το σοφό πάντα τον σεβόμαστε. Σοφός είναι εκείνος, που γνωρίζει αρχαίες απάτες θεών και ανθρώπων. Μάλιστα, το γεγονός ότι γνωρίζει και χειρίζεται άριστα ένα μικρό η μεγάλο τμήμα των απαραίτητων στον άνθρωπο γνώσεων, αλλά δεν έχει επιλέξει ιδανικά… τον καθιστούν εξαιρετικά επικίνδυνο εμπόρευμα στην αγορά εξουσίας. Ο κίνδυνος του σοφού είναι να επιλέγει η να παράγει λάθος ιδανικά στα οποία ενθέρμως θα καταθέσει τις πανίσχυρες εφευρέσεις η υπηρεσίες του! Άλλες συνηθισμένες και εντελώς δικαιολογημένες παρεκτροπές του σοφού, είναι η υπερβολική αυτοπεποίθηση και φυσικά το συνηθισμένο όλων, οι ατέρμονες και ανεξέλεγκτες, ηχηρές διχογνωμίες διαμάχες με άλλους σοφούς. ” Έθος γαρ τοις σοφοίς μάχεσθαι προς αλλήλους” Όπως καταλαβαίνετε, στην κλίμακα απλοϊκός, φιλόσοφος , σοφός τα πράγματα είναι εξαιρετικά ρευστά και άκρως επισφαλή και επικίνδυνα! π.χ. Πως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος και μάλιστα ιδιοφυΐα, ένα εξαιρετικό μυαλό, που μετέχει της Παιδείας του 21ου αιώνα αφού αποφοιτήσει να πάει σε μια πολυεθνική και να κάνει έρευνα για μικροβιολογικούς , χημικούς και άλλους πολέμους. Σε πια εξουσία θα καταλήξει η πανίσχυρη γνώση που παράγει. Τα πράγματα όμως εξομαλύνονται σχετικά όταν ο σοφός αρχίζει και αναζητά ευγενή ιδανικά, για να καταθέσει εκεί τις υπηρεσίες της πολύτιμης σοφίας του και τότε γίνεται συνετός.
Επίπεδο 4. Ο συνετός η αγχίνους: Θεωρεί καθήκον του την αναζήτηση ενός ευγενούς ιδανικού στου οποίου την υπηρεσία θα καταθέσει τη σοφία του. Έτσι μειώνει αισθητά την πιθανότητα να υπηρετεί αλλότριους αφέντες! Ο αγχίνους λοιπόν προσπαθεί να είναι ο καλόβουλος η αλλιώς ο εύβουλος. Όμως παρ’ όλα που ο αγχίνους είναι ένα πλεονεκτικότατο άτομο με εξαιρετικές πιθανότητες εντοπισμού αληθινά ευγενικών ιδανικών, τίποτε δεν έχει τελειώσει ακόμα! Παράδειγμα, ο επί δύο χιλιάδες χρόνια επίμονος εκχριστιανισμός της ανθρωπότητας, που ενώ μονοπώλησε επιτυχώς την ιδέα επιλογής ιδανικών τα αποτελέσματα κάθε άλλο παρά ιδανικά υπήρξαν ! Ενώ λοιπόν η αγχίνοια είναι εξαιρετικό ζητούμενο δεν είναι το τέλος της πνευματικής μας ανέλιξης.
Επίπεδο 5. Ο φρόνιμος. Εκείνος που έχει ήδη βρει τον ιδανικό σκοπό και τον υπηρετεί με όλη τη σοφία και τις αρετές (δεξιότητες) του! Ο φρόνιμος είναι εξοικειωμένος με τον κόσμο των βαθυστόχαστων κριτηρίων και με την βοήθεια τους έχει επιλέξει τον ιδανικό σκοπό, στον οποίο αξίζει να καταθέσει τις υπηρεσίες του. Όμως, παρ’ όλο που ο φρόνιμος έχει εξαιρετικές πιθανότητες να εντοπίσει υψηλά ιδανικά η λάθος επιλογή παραμονεύει ακόμα. Επειδή λοιπόν ακόμα και ο άνθρωπος που αναζητά με πάθος την τέλεια φρόνηση η νομίζει ότι την κατέχει, παρά τους κόπους και την καλή του θέληση μπορεί να σφάλει… η τελική Λυδία λίθος της ορθής φρόνησης… είναι μια, η αθηνάδιος φρόνηση και η κατοχή των μυστηρίων της!