Δημήτρης Γκανούλης: Η πλάνη της μοναδικής αιτίας

Στα μέσα του 19ου αιώνα στην Βιέννη λειτουργούσαν  δύο μαιευτικές κλινικές του Γενικού νοσοκομείου .
Η μια εκ των δύο παρουσίαζε υψηλότερη θνησιμότητα.
Όλοι το γνώριζαν και μάλιστα πολλές γυναίκες προτιμούσαν να γεννήσουν στο δρόμο παρά σε αυτή την  “τρομερή πρώτη κλινική.”
Το 1847 μετά τον θάνατο ενός συναδέλφου μαιευτήρα ο νεαρός τότε Ίγνατς Σέμελβαϊς διαπίστωσε ότι τα συμπτώματα του γιατρού έμοιαζαν με εκείνα των γυναικών που πέθαιναν από επιλόχειο  πυρετό.
Έτσι υποψιάστηκε ότι η επαφή με πτώματα μετέφερε ” μολυσματικά σωματίδια ” στο σώμα των επιτόκων μέσω των ίδιων των γιατρών.
Θεσπίζοντας ένα αυστηρό πρωτόκολλο πλυσίματος των χεριών με διάλυμα χλωριούχο ασβεστίου με στόχο την αντιμετώπιση της ” μυρωδιάς του θανάτου ” είδε τα ποσοστά θνησιμότητα να μειώνονται δραματικά.
Μόλις σε ένα μήνα η θνησιμότητα της πρώτης κλινικής ήταν σχεδόν ίση με την δεύτερη.
Κι όμως η ανακάλυψη του δεν έγινε αποδεκτή οι συνάδελφοι του αντέδρασαν με εχθρότητα. Πολλοί μάλιστα προσβλήθηκαν από την απαίτηση να πλένουν τα χέρια. Κλπ.
Ο Σέμελβαϊς εξοργισμένος απ’ την αδιαφορία τους , τους κατήγγειλε ως ” δολοφόνους” ” αδαείς” το 1865 τον κλείσανε σε ψυχιατρική κλινική πέθανε λίγες μέρες αργότερα.
Χρόνια αργότερα η επιστημονική κοινότητα δικαίωσε τη δουλειά του .
Με την θεωρία των μικροβίων του Λουί Παστέρ και την αντισηψία του Τζόζεφ Λίστερ η ιδέα της υγιεινής καθιερώθηκε.
Ο Ι. Σέμελβαϊς αναγνωρίσθηκε μετά θάνατον ως ” σωτήρας των μητέρων “
Παρά την τεράστια σημασία της ανακάλυψης του , ο Σέμελβαϊς υπέπεσε ο ίδιος σε ένα σημαντικό λάθος πίστεψε ότι όλες οι ασθένειες οφείλονταν σε ” σωματίδια πτωμάτων”  Απέρριψε άλλες αιτίες.
Η ιστορία του λοιπόν δεν είναι μόνο η ιστορία της τραγικής παραγνώρισης μιας μεγάλης ανακάλυψης, είναι και ένα εξαιρετικό παράδειγμα της αναγωγικής πλάνης – της λανθασμένης τάσης να αποδίδουμε πολύπλοκα φαινόμενα σε μια και μοναδική αιτία .
” Η ασθένεια μόνο απ’ αυτό”
” Αν κάνεις αυτό θα σωθείς”
” Όλα οφείλονται σε εκείνο” όσο δελεαστικές κι αν ακούγονται τέτοιες προτάσεις είναι σχεδόν πάντα λάθος .
Η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη, οι αιτίες είναι πολλές και συχνά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Η πλάνη της μοναδικής αιτίας , αναγωγική πλάνη είναι ένα από τα πιο επίμονα σφάλματα λογικής .
Η λογική των πολλαπλών αιτιών και των αποτελεσμάτων που λέμε οι Επικούρειοι.
Ένα μάθημα για το πόσο δύσκολο είναι να φέρεις την αλλαγή ακόμη και αν έχεις δίκιο και ένα μάθημα για πόσο εύκολα πέφτουμε στην παγίδα της υπεραπλούστευσης .
Ορισμένες φορές ο διάβολος – και η αλήθεια – κρύβονται στις λεπτομέρειες.
Σημαντική η ιστορία για την μοναδική αιτία στην πολιτική.
Να έχετε μια όμορφη μέρα .
Την αγάπη μου.