«Το ζοφερό σενάριο για τη Θεσσαλική γη τα επόμενα 50 χρόνια είναι η μείωση της γονιμότητας των καλλιεργειών λόγω της κλιματικής κρίσης. Αυτό για την ελληνική αγορά σημαίνει μεγάλη έλλειψη στα σιτηρά και το βαμβάκι, σε ποσοστό έως και 70% του συνόλου των καλλιεργειών» λέει στο Act For Earth στο CNN Greece o καθηγητής στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος.
Οι κύριες αιτίες της μείωσης των καλλιεργειών είναι δύο σύμφωνα με τον καθηγητή: Πρώτον, η λειψυδρία που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και δεύτερον η μείωση της οργανικής ουσίας του εδάφους λόγω των μονοκαλλιεργειών.
«Η λειψυδρία έχει οδηγήσει στην αύξηση του κόστους άρδευσης των χωραφιών, που φτάνει τα 50+ ευρώ ανά στρέμμα (50% του συνολικού κόστους παραγωγής) με αποτέλεσμα να έχει γίνει δυσβάσταχτο για του αγρότες. Οι τιμές αυτές καθιστούν την καλλιέργεια οικονομικά ασύμφορη για τους αγρότες με αποτέλεσμα να εγκαταλείπεται η καλλιεργήσιμη γη. Αν δεν αλλάξει η κατάσταση, οι αγρότες στο μέλλον θα στραφούν σε εναλλακτικές καλλιέργειες… Ενώ μοναδική διαφαινόμενη λύση επί του παρόντος είναι η χρήση μέρους των υδατικών πόρων που προέκυψαν από την εκτροπή του Αχελώου», επισημαίνει ο κ. Δημητρακόπουλος.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του Καθηγητή στο τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Αλέξανδρου Δημητρακόπουλου στο Act For Earth του CNN Greece.
Κύριε Καθηγητά, τι σημαίνει σήμερα για την αγροτική και γεωργική παραγωγή ο θεσσαλικός κάμπος; Οι επιστήμονες κρούετε τον κώδωνα του κινδύνου για τη μείωση της γονιμότητας των εδαφών του. Πότε και πώς ξεκίνησε αυτό το φαινόμενο;
Ο θεσσαλικός κάμπος έχει έκταση περίπου 4.500.000 στρέμματα και αποτελεί την μεγαλύτερη συνεχόμενη καλλιεργήσιμη έκταση στον ελληνικό χώρο. Επί σειρά ετών αποτελούσε τον σιτοβολώνα της Ελλάδος ενώ η καλλιέργεια βαμβακιού ήταν σημαντική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους της Θεσσαλίας. Η μείωση της γονιμότητας του θεσσαλικού κάμπου κατέστη ιδιαίτερα ορατή από τις αρχές του 21ου αιώνα (δεκαετία του 2000) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Δύο είναι οι κύριες αιτίες: Πρώτον, η λειψυδρία που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή και, ίσως, της υπεράρδευσης και δεύτερον, η μείωση της οργανικής ουσίας του εδάφους λόγω των μονοκαλλιεργειών.
Ποιοι λόγοι οδηγούν τη θεσσαλική πεδιάδα στην ερημοποίησή της; Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Είναι μη αναστρέψιμη η κατάσταση;
Η ερημοποίηση της θεσσαλικής πεδιάδας οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην έλλειψη αρδεύσιμου νερού. Λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκαλεί αύξηση της ξηρασίας, το βάθος του υδροφόρου ορίζοντα έχει αυξηθεί κατά πολύ με αποτέλεσμα και την αντίστοιχη αύξηση του κόστους άρδευσης των χωραφιών, που φτάνει τα 50+ ευρώ ανά στρέμμα (50% του συνολικού κόστους παραγωγής).
Οι τιμές αυτές καθιστούν την καλλιέργεια οικονομικά ασύμφορη για τους αγρότες με αποτέλεσμα να εγκαταλείπεται η καλλιεργήσιμη γη και στη συνέχεια να υφίσταται εκτεταμένη αιολική διάβρωση.
Έτσι, τα τελευταία 20 χρόνια, η καλλιέργεια βαμβακιού έχει μειωθεί κατά 500.000 στρέμματα και των σιτηρών κατά 750.000 στρέμματα.
Η κατάσταση είναι αναστρέψιμη αν βρεθούν νέες πηγές άρδευσης (π.χ., χρήση μέρους των υδάτων από την εκτροπή του Αχελώου ποταμού για άρδευση του θεσσαλικού κάμπου) και εφαρμοστούν μέθοδοι αμειψισποράς για αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους («χλωρή λίπανση»).
Πώς θα είναι η Θεσσαλική γη έπειτα από 50 χρόνια εάν δεν αλλάξει τίποτα; Ποια προϊόντα θα σταματήσουν να παράγονται; Θα υπάρχει έλλειψη στην ελληνική αγορά; Ποια νέα προϊόντα θα καλλιεργούν οι αγρότες της Θεσσαλίας;
Το ζοφερό σενάριο λόγω της κλιματικής κρίσης για τα επόμενα 50 χρόνια θα είναι η εγκατάλειψη μεγάλων τμημάτων του θεσσαλικού κάμπου που τώρα καλλιεργούνται λόγω της αυξανόμενης ξηρασίας και μείωσης της γονιμότητάς τους, και η προοδευτική ερημοποίηση του χώρου. Η ελληνική αγορά θα παρουσιάσει μεγάλη έλλειψη από σιτηρά και βαμβάκι (70% του συνόλου των καλλιεργειών), ενώ οι αγρότες μπορεί να στραφούν σε εναλλακτικές καλλιέργειες (καλλιέργεια φυτικών ειδών για βιοκαύσιμα) ή, πιο δραστικά, σε εναλλακτικές χρήσεις της γης τους (π.χ., εγκατάσταση φωτοβολταϊκών μονάδων).
Πώς μπορεί η πολιτεία να αλλάξει την πορεία των γεγονότων και να περιορίσει τη διάβρωση του εδάφους; Ποια αγροτικά και γεωργικά προϊόντα πρέπει να εκμεταλλεύεται η τοπική κοινωνία προκειμένου να σώσουν το θεσσαλικό κάμπο;
Η μοναδική διαφαινόμενη λύση επί του παρόντος είναι η χρήση μέρους των υδατικών πόρων που προέκυψαν από την εκτροπή του Αχελώου για επιφανειακή άρδευση της θεσσαλικής πεδιάδας. Μόνο έτσι θα εξασφαλιστούν τα 1.500.000.000 κυβικά μέτρα νερού που χρειάζονται ετησίως για τις αρδεύσεις της γεωργικής γης.
Ποια τεχνική λύση εφαρμόζεται σε άλλες προηγμένες χώρες, όσον αφορά τα αγροτικού τύπου φωτοβολταϊκά; Γιατί δεν εφαρμόζεται στην Ελλάδα;
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει το εξής διχαστικό δίλημμα: ή παράγω ηλεκτρική ενέργεια ή παράγω αγροτικά προϊόντα. Και στα δύο το κίνητρο είναι το κέρδος και οι δύο λύσεις έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η γενική αρχή είναι οι φωτοβολταϊκές μονάδες να εγκαθίστανται σε οριακά, άγονα εδάφη για να μην χάνεται πολύτιμη αγροτική γη. Ο χρόνος θα δείξει…