Η επίσκεψη ενός πρωθυπουργού στα μέρη μας, αλλά και ευρύτερα οποιαδήποτε επαρχιακή του εξόρμηση, είναι ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός. Μόνον, που τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως μια ευκαιρία για να τεθούν υπόψιν του σοβαρά ζητήματα, μιας και τα ηχητικά κύματα της επαρχίας δύσκολα φθάνουν μέχρι το κλεινόν άστυ, και να μην εξαντλούνται στα όρια ενός δημοσιοσχεσίτικου συνωστισμού, όπως δυστυχώς εν πολλοίς συμβαίνει.
Κύριε Πρωθυπουργέ, τα τελευταία χρόνια στο χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης συνετελέσθη ένας κατά συρροήν ειδεχθής βιασμός. Με μια σειρά νομοθετήματα Καποδίστριας, Καλλικράτης, Κλεισθένης τα οποία βαφτίζονταν ως μεταρρυθμιστικά και προοδευτικά ανέτρεψαν κατά έναν βίαιο τρόπο τον αυτοδιοικητικό χάρτη της χώρας. Στην αγωνιώδη προσπάθεια τους κάποιοι υπουργοί να γράψουν ‘’ιστορία’’, άρον –άρον και χωρίς καμμιά προηγούμενη πιλοτική προετοιμασία, αλλά υιοθετώντας πρόχειρα γονατογραφήματακατήργησαν το κοινοτικό αυτοδιοικητικό υπόδειγμα εν μια νυκτί.
Όμως κύριε Πρωθυπουργέ, όλα στη ζωή κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Η πρακτική δύο και πλέον δεκαετιών αποδεικνύει, ότι τα παραπάνω νομοθετήματα όχι μόνον μεταρρυθμιστικοπροοδευτικά δεν ήταν, αλλά ακριβώς το αντίθετο. Ο πλέον δόκιμος χαρακτηρισμός τους είναι: Επαρχιωκτόνα.
Και άντε, κομμάτια να γίνει, με τον Καποδίστρια ήταν κάπως λάϊτ η κατάσταση. Εκείνον τον Καλλικράτη τι τον ήθελαν; Σκέτη ταφόπλακα.
Μαράθηκαν οι κοινότητες κύριε Πρωθυπουργέ.
Σ’αυτό το συγκεντρωποιημένοαυτοδιοικητικό υπόδειγμα, οι κοινότητες κινούνται δορυφορικά πέριξ του Μητροπολιτικού κέντρου, και όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις προέχει η ικανοποίηση των αναγκών της Μητρόπολης. Οι κοινότητες, στο ρόλο του χουσμεκιάρη. Η περίφημη ανάπτυξη που υποσχόταν δεν ήρθε ποτέ. Αποανάπτυξη ίσως. Ανομοιογενείς πληθυσμοί, αστικοί, αγροτικοί, κτηνοτροφικοί, συγχωνεύθηκαν σε μια ενότητα. Δήμοι χωνευτήρια δηλαδή. Τι σόϊόσμωση όμως είναι δυνατόν να υπάρξει μεταξύ τους; Εν πάση περιπτώσει όμως, ας προσπεράσουμε τοοικονομικό κομμάτι.
Γι’ αυτό, μπορεί να βρεθεί κάποια λύση που να εξισορροπεί κάπως τα πράγματα.
Η ανήκεστος όμως βλάβη που προκάλεσαν αυτά τα γιγαντώδηαυτοδιοικητικά σχήματα, εντοπίζεται στο κομμάτι της συμμετοχικότητας. Εκεί, συνετελέσθει δολοφονία. Στην εποχή του κοινοτικού συστήματος, υπήρχε τεράστιο συμμετοχικό ενδιαφέρον. Σήμερα, μαζική αποδρομή.
Τα ψηφοδέλτια των τοπικών κοινοτήτων συμπληρώνονται με επιστρατευμένα άτομα και με δημοσίους υπαλλήλους που θέλουν να τύχουν του ευεργετήματος της απόσπασης. Την εποχή του αυτοδιοίκητου των κοινοτήτων, είχαμε οικογενειακούς καυγάδες για το ποιος θα συμμετέχει στα ψηφοδέλτια.
Κάποτε το αυτοδιοικητικό γίγνεσθαι ήταν στην κορυφή της ατζέντας. Τώρα έπιασε πάτο. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές ήταν μια γιορτή. Αφύπνιζαν και κινητοποιούσαν τις τοπικές κοινωνίες. Αποτελούσαν το ποιητικόν αίτιον για την ενασχόληση με τις κοινές υποθέσεις. Πολιτικοποιούσε τις συνειδήσεις. Υπήρχε ένταση, υπήρχε πάθος, υπήρχε παλμός. Σήμερα, όλα αυτά έχουν απονεκρωθεί.
Κυρίαρχο συναίσθημα η αδιαφορία. Ελάχιστοι έχουν το κουράγιο να ασχοληθούν. Οι αυτοδιοικητικέςεκλογέςέπαψαν να συγκινούν και να συναρπάζουν.
Έκδηλή η απογοήτευση. Παλαιότερα υπήρχε συνωστισμός υποψηφίων. Σήμερα, πλήρης αποσυνωστισμός. Το αυτοδιοικητικό γονίδιο ευνουχίσθηκε. Οι κοινότητες που αποτελούσαν κάποτε τον αναπνευστήρα της υπαίθρου, είναι πλέον οι ίδιες διασωληνωμένες. Ημιθανείς. Πέντε – έξι χιλιάδες υγιή και ζωντανά κοινωνικά κύτταρα, μεταλάχθηκαν σε νεοπλασματικά και αργοπεθαίνουν. Οι τοπικέςκοινότητες έχασαν την ταυτότητα τους. Το κοινοτικό σύστημα μεγαλούργησε στα χρόνια της Οθωμανικής δυναστείας. Ήταν ο χρυσός αιών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Κράτησε όρθιο το Γένος. Αποτελούσε τον θώρακα προστασίας ενάντια στις αυθαιρεσίες, όχι μόνον του επίσημου Οθωμανού δυνάστη, αλλά και των τοπικών παραφυάδων αυτού, που πολλές φορές ήταν και βιαιότερες και θηριωδέστερες.
Λόγω της άρτιας λειτουργίας του και της αποτελεσματικότητας του, του εκχωρήθηκε επισήμως από την Υψηλή Πύλη η δικαιοδοσία διεκπεραίωσης κρατικών υποθέσεων φοροεισπρακτικού και αστικού χαρακτήρα.
Κι όμως, αυτό τοαποδοτικόαυτοδιοικητικό σύστημα οι Βαυαροί το κατήργησαν με το νόμο 1833 ‘’ Περί συστάσεως Δήμων’’. Έκριναν εξ ιδίων τα αλλότρια. Πριν νομοθετήσουν δεν έσκυψαν καν πάνω στην ελληνική πραγματικότητα. Αυτή η εισαχθείσα Βαυαροποίηση τηςαυτοδιοικησης έτρεξε για περίπου ογδόντα χρόνια.
Η αποβαυαροποίηση και η επαναφορά του κοινοτικού συστήματος επήλθε με τον νόμο ΔΝΖ της 14/2/1912, επί πρωθυπουργίας του όχι μόνονβιολογικάαλλά και πολιτικοϊδεολογικά συγγενούς σας εθνάρχη Ελευθερίου Βενιζέλου.
Το νομοσχέδιο αυτό, ήτο εμπνεύσεως του τότε υπουργού εσωτερικών Εμμανουήλ Ρέπουλη, ενός πράγματι φωτισμένου πολιτικού ανδρός.
Προς επίρρωσιν των όσων ανέφερα προηγουμένως, για το ρόλο της κοινότητας στην κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας, παραθέτω ένα χωρίον από την εισηγητική έκθεση του νομοσχεδίου «….εις τηνκοινήν των πολιτών δράσιν, την έχουσαν ακτίνα την ακτίνα του μικρού χωριού, εκεί μορφούται και διαπλάσσεταιο πολιτικός χαρακτήρ και η ιδέα της φιλοπατρίας…. Ο τοπικός πατριωτισμός παράγει και προάγει τον εθνικόνπατριωτισμόν, ο δε βωμός και η εστία του χωριού δίδουν την ιδέα και την συνείδησιν του μεγάλου βωμού της Μεγάλης Πατρίδος……»
Νομίζω, πως το κομμάτι αυτό τα λέει όλα. Στη μικρή κοινωνία του χωριού σμιλεύονται ιδεώδη, ιδανικά, αξίες, τόσο τοπικού όσο και εθνικού χαρακτήρα. Έχω την πεποίθηση, ότι ιστορικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί, δημογραφικοί και γεωγραφικοί λόγοι επιβάλουν την επαναφορά του κοινοτικού αυτοδιοικητικού υποδείγματος. Τώρα, αν στην πορεία προκύψει κάτι αναπτυξιακό που απαιτεί ευρύτερη της μιας κοινότητας συμμετοχή, τότε να υπάρχει πρόβλεψη για διακοινοτικές και διαδημοτικές συνεργασίες. Μάλιστα, όχι μόνον προαιρετικές αλλά εάν τούτο κρίνεται αναγκαίο και υποχρεωτικές.
Βεβαίως, αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες που έχει το άνοιγμα ενός τέτοιου κεφαλαίου. Ποικιλώνυμες πολιτικές και παραγοντικές δυνάμεις θα ενωθούν, θα συνασπισθούν, θα εναντιωθούν.
Όμως, η επαναφορά του κοινοτικού αυτοδιοικητικού υποδείγματος θα είναι μια τεράστια προσφορά στον κόσμο της υπαίθρου.
Εθνικές και δημογραφικές προτεραιότητες εξαίρεσαν τα νησιά από τις συνενώσεις, και μάλιστα όσα λόγω μικρού πληθυσμού χαρακτηρίζονταν κοινότητες αναβαθμίστηκαν σε Δήμους. Πολύ σωστά.
Επίσης εθνικές και δημογραφικές προτεραιότητες επιβάλουν την αναβίωση των κοινοτήτων.
Κύριε Πρωθυπουργέ, γνωρίζω ότι η ανατροπή και η αποκαθήλωση ενός statusquo, του οποιουδήποτε, απαιτεί σύγκρουση. Αυτή με τη σειρά της προϋποθέτει Αρετή και Τόλμη.
Εσείς κ Πρωθυπουργέ, γόνος ενός εκρηκτικού πολιτικού μείγματος δύο μεγάλων πολιτικών οικογενειών, έχετε αποδείξει, ότι είσθε κάτοχος και των δύο.
Υ.Γ.
Το πόσο υποκειμενικάή αντικειμενικά
είναι τα υποστηριζόμενα, μια δημοσκοπική
έρευνα θα το αποδείξει. Έχω όμως την αίσθηση,
η μάλλον τη βεβαιότητα, ότι ο συντριπτικός
πληθυσμός των ανά την επικράτεια κοινοτήτων
θα συνταχθεί με την άποψη μου.