Οικονομικές κρίσεις, κοινωνικές δυσπραγίες και δημοσιονομικές δυσκολίες στο Βυζαντινό Κράτος:Εκκλησία, κράτος και αστικές γαίες
Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη*
«Σύνοψη οικονομικής ιστορίας της Βυζαντινής αυτοκρατορίας»
Περιεχόμενα:
Τα δημοσιονομικά πλαίσια
Τα κύρια στοιχεία της κρίσεως
Η άμεση φορολογία
Η έμμεση φορολογία
Διάφορα τέλη – δικαιώματα
Η αναδιοργάνωση τους κράτους από τους Κομνηνούς
Οι σκοτεινοί χρόνοι του Βυζαντίου
Α) Τα στρατιωτικά κτήματα
Β) Τα ιδιωτικά κτήματα
1) Τα δημοσιονομικά πλαίσια
Τα μέτρα του Διοκλητιανού και στη συνέχεια του Μεγάλου Κωνσταντίνου για τη θεραπεία της οικονομικής κρίσεως του 3ου αι., είχαν δημοσιονομικό κυρίως χαρακτήρα: πρόκειται για νομισματικές και φορολογικές ιδιαίτερα μεταρρυθμίσεις. Το περιεχόμενο και οι μηχανισμοί του φορολογικού συστήματος και οι συνέπειες τους στις δομές όλων των τομέων της οικονομίας ήταν τέτοιες, ώστε ανοίγουν μια νέα ιστορική περίοδο, κατά την οποία ο κρατικός παρεμβατισμός αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες της οικονομικής εξέλιξης της αυτοκρατορίας.