Αποσαφήνιση των όρων:
- Αλλεργία
- Αναφυλαξία ή αναφυλακτική αντίδραση
- Αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ
Τι ονομάζεται αλλεργία;
Αλλεργία ονομάζεται η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου που προκαλεί έντονη αντίδραση ενάντια σε -υπό φυσιολογικές συνθήκες- αβλαβείς ουσίες που βρίσκονται στο φυσικό μας περιβάλλον. Αυτές οι ουσίες ονομάζονται αλλεργιογόνα. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το άλλος (=διαφορετικός από το φυσιολογικό) και έργο (=δράση του οργανισμού). Δηλαδή αλλεργία σημαίνει “λάθος δράση“.
Η αλλεργία χαρακτηρίζεται από τα εξής:
- δεν συμβαίνει ποτέ την πρώτη φορά που το σώμα μας θα έρθει σε επαφή με ένα αλλεργιογόνο, καθώς για να αναπτυχθεί η αλλεργία πρέπει πρώτα να προηγηθεί η λεγόμενη ευαισθητοποίηση σε ένα αλλεργιογόνο.
- μετά την πρώτη φορά που θα εκδηλωθεί, εκδηλώνεται σε κάθε επαφή με το ίδιο αλλεργιογόνο, διότι έχει επιτευχθεί η ευαισθητοποίηση.
- είναι μια αντίδραση άμεση, που συμβαίνει μέσα σε λίγα λεπτά από την επαφή με το υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
Ποιοι μπορεί να είναι οι αλλεργιογόνοι παράγοντες;
Ορισμένα από τα αλλεργιογόνα είναι:
- Τροφές (ψάρι, όστρακα, γαρίδες, αυγά, σοκολάτα, φιστίκια, καρύδια, φράουλες, γάλα, προϊόντα με σόγια) και συστατικά τροφών (καρυκεύματα, χρωστικές)
- Φάρμακα (ασπιρίνη, διάφορα αντιβιοτικά)
- Αλκοόλ
- Δήγμα (τσίμπημα) εντόμων (σφήκα, μέλισσα)
- Ζώα (σκύλος, γάτα)
- Γύρη της ελιάς
- Οικιακή σκόνη
- Απορρυπαντικά, χλωρίνη
Πώς εκδηλώνεται η αλλεργία;
- Αναπνευστική αλλεργία που μπορεί να προκαλέσει άσθμα ή αλλεργία της άνοιξης.
- Αλλεργία που μπορεί να προκαλέσει έμετο, κοιλιακό άλγος και διάρροια.
- Δερματική αλλεργία που μπορεί να μοιάζει με δερματίτιδα (κνησμός, ερυθρότητα).
Πώς αντιμετωπίζεται η αλλεργία;
Τα νεότερα αντιισταμινικά φάρμακα -όπως η σετιριζίνη, η δεσλοραταδίνη και η μπιλαστίνη- αποτελούν φάρμακα πρώτης γραμμής στην αντιμετώπιση των αλλεργικών αντιδράσεων και ιδιαίτερα της κνίδωσης και της αλλεργικής ρινοεπιπεφυκίτιδας. Τα εισπνεόμενα αντιισταμινικά και κορτικοειδή αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της θεραπείας των αναπνευστικών αλλεργοπαθειών και φέρνουν επαναστατική βελτίωση στην αντιμετώπιση του αλλεργικού άσθματος.
Τι ονομάζεται αναφυλαξία;
Αναφυλαξία ονομάζεται η σοβαρή αλλεργική αντίδραση που αρχίζει αιφνίδια και μπορεί να προκαλέσει θάνατο από καρδιακή ανακοπή ή αναπνευστική ανεπάρκεια.
Ποιοι μπορεί να είναι οι παράγοντες που προκαλούν αναφυλαξία;
Δυνητικά οποιοδήποτε αλλεργιογόνο (αναφέρονται παραπάνω μερικά) μπορεί να προκαλέσει αναφυλακτική αντίδραση σε οποιονδήποτε ασθενή έχει αλλεργία σε αυτό. Αυτό εξαρτάται από το βαθμό ευαισθητοποίησης του ασθενούς στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο, την οδό έκθεσης (η ενδοφλέβια χορήγηση είναι πιο επικίνδυνη σε σχέση με χορήγηση από του στόματος, εισπνοή ή διαδερμική επαφή) και την ποσότητα του αλλεργιογόνου.
Ωστόσο κάποια αλλεργιογόνα προκαλούν συχνότερα αναφυλακτική αντίδραση. Αυτά είναι τα δηλητήρια υμενοπτέρων (μέλισσα και σφήκα), τα φάρμακα (αντιβιοτικά και σκιαγραφικά, ειδικά όταν χορηγούνται ενδοφλέβια) και οι τροφές όπως γάλα, αυγό, σιτηρά, ψάρι, οστρακοειδή- μαλάκια, όσπρια και ξηροί καρποί. Τα αερομεταφερόμενα αλλεργιογόνα, ακριβώς επειδή εισπνέονται ή επικάθονται στο δέρμα (δηλαδή δεν εισέρχονται από συστηματική οδό όπως οι τροφές ή τα φάρμακα) δεν ενοχοποιούνται για αναφυλακτική αντίδραση και αλλεργικό σοκ.
Πώς εκδηλώνεται η αναφυλαξία;
Η αναφυλαξία συνήθως παρουσιάζει πολλά διαφορετικά συμπτώματα σε διάστημα λεπτών ή ωρών. Τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά μέσο όρο σε διάστημα 5 με 30 λεπτών αν η αιτία πρόκλησής τους είναι κάποια ουσία που εισέρχεται στο σώμα απευθείας από την κυκλοφορία του αίματος (ενδοφλέβια). Αν η αιτία είναι η κατανάλωση κάποιου φαγητού, το μέσο διάστημα είναι 2 ώρες. Οι συχνότερες περιοχές που προσβάλλονται είναι: το δέρμα (80–90%), οι πνεύμονες και οι αναπνευστικοί οδοί (70%), το στομάχι και τα έντερα (30–45%), η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία (10–45%), και το κεντρικό νευρικό σύστημα (10–15%). Η αναφυλακτική αντίδραση (ή αναφυλαξία) προϋποθέτει την εμφάνιση συμπτωμάτων ταυτόχρονα από 2 όργανα (πιο σωστά συστήματα) του σώματος, για παράδειγμα το δέρμα και το αναπνευστικό.
Σε γενικές γραμμές μια αλλεργία μπορεί να εκδηλωθεί με συμπτώματα μόνο από ένα σύστημα, οπότε δεν ονομάζεται αναφυλακτική αντίδραση ή με συμπτώματα από δύο ή περισσότερα συστήματα οπότε και είναι αναφυλακτική αντίδραση. Εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελεί η περίπτωση όπου η αλλεργία εκδηλώνεται με πτώση της πίεσης μετά από έκθεση σε γνωστό για τον συγκεκριμένο ασθενή αλλεργιογόνο. Τότε, παρόλο που πάσχει μόνο ένα σύστημα (το κυκλοφορικό), η αντίδραση ονομάζεται αναφυλακτική. Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής με γνωστή αλλεργία στη μέλισσα, τσιμπηθεί από μέλισσα και εμφανίσει μόνο πτώση πίεσης και κανένα άλλο σύμπτωμα, η αντίδραση είναι και θα αντιμετωπιστεί ως αναφυλακτική.
Τα συμπτώματα και σημεία αναφυλαξίας ανά σύστημα μπορεί να είναι:
1.Δέρμα
- Αίσθηση θερμότητας
- Κόκκινα εξανθήματα (flushing)
- Κνησμός
2.Στόμα
- Κνησμός
- «Τσίμπημα» χειλιών, γλώσσας ή υπερώας
- Οίδημα χειλιών, γλώσσας ή σταφυλής
- Μεταλλική γεύση
3.Γαστρεντερικό σύστημα
- Ναυτία
- Κοιλιακό άλγος, στομαχικές κράμπες
- Έμετος
- Διάρροια
- Δυσκαταποσία
4.Αναπνευστικό σύστημα
- Κνησμός λάρυγγα
- Αίσθημα πίεσης στον τράχηλο
- Βράγχος φωνής
- Αίσθημα κνησμού έξω ακουστικού πόρου
- Δύσπνοια
- Παροξυσμικός βήχας
- Ρινική συμφόρηση
- Ρινόρροια
- Πτερνισμός
5.Καρδιαγγειακό σύστημα
- Τάση λιποθυμίας
- Προκάρδιο άλγος
- Αίσθημα παλμών
- Υπόταση
6.Νευρικό σύστημα
- Σύγχυση
- Άγχος
- Κεφαλαλγία
- Σπασμοί
7.Οφθαλμοί
- Περιοφθαλμικός κνησμός
- Ερύθημα
- Οίδημα
- Δακρύρροια
- Ερυθρότητα επιπεφυκότων
Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες για την αναφυλαξία;
Η αναφυλαξία μπορεί να είναι ήπια και να αποδράμει αυτόματα λόγω της ενδογενούς παραγωγής διαμεσολαβητών (πχ αδρεναλίνης). Ένα ποσοστό ασθενών με αναφυλαξία (σχεδόν 20%) παρουσιάζει υποτροπή των συμπτωμάτων συνήθως μέσα σε 8 ώρες από το πρώτο επεισόδιο (διφασική αναφυλαξία), γι΄αυτό πάντα οι ασθενείς με αναφυλαξία πρέπει να παρακολουθούνται.
- Καλούμε αμέσως το 112 ή το 166.
- Απομάκρυνση του πιθανού αιτίου πχ διακοπή έγχυσης φαρμάκου. Η ανύψωση των ποδιών μπορεί να βοηθήσει την αποκατάσταση της κυκλοφορίας.
- Τον ρωτάμε εάν έχει μαζί του ένεση αδρεναλίνης. Εάν έχει, κάνουμε την ένεση στον δελτοειδή μυ ή στο πρόσθιο-έξω πλάγιο του μηρού. Όταν δεν έχουμε βελτίωση ή υπάρχει επιδείνωση χορηγούμε αδρεναλίνη ενδοφλέβια (εξαρχής αν υπάρχει shock).
- Χαλαρώνουμε γραβάτα, ζώνη.
- Ελέγχουμε και υποστηρίζουμε αν χρειάζεται τα Α (αεραγωγός), Β (αναπνοή), C (κυκλοφορία), D (νευρολογική εκτίμηση) και E (έκθεση).
- Εξασφαλίζουμε τον αεραγωγό – δίνουμε 100% οξυγόνο.
- Σε περίπτωση απώλειας των αισθήσεων τον φέρνουμε σε πλάγια θέση ασφάλειας ή θέση ανάνηψης για πρόληψη εισρόφησης εμεσμάτων.
- Εάν δεν αναπνέει ξεκινάμε ΚΑΡΠΑ μέχρι να έρθει εξειδικευμένη βοήθεια.
- Οι ασθενείς που έχουν ιστορικό αναφυλαξίας πρέπει να φέρουν αυτόματη ένεση αδρεναλίνης που κάνουν οι ίδιοι σε περίπτωση νέου επεισοδίου.
Τι ονομάζεται αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ;
Αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ (η λέξη σοκ- shock- μεταφράζεται στα ελληνικά ως καταπληξία ή κατέρρειψη, δηλαδή μεγάλη πτώση της πίεσης του αίματος που οδηγεί σε απώλεια αισθήσεων) ονομάζεται η πολύ βαριά αναφυλακτική αντίδραση που οδηγεί σε πτώση της πίεσης του αίματος και απώλεια αισθήσεων. Δεν είναι απαραίτητο κάθε αναφυλακτική αντίδραση να οδηγήσει σε καταπληξία (σοκ).
Αποσαφήνιση του όρου
Οι ασθενείς έχουν συνηθίσει να χρησιμοποιούν τον όρο “αλλεργικό shock” για κάθε γενικευμένη αλλεργική αντίδραση που τους συνέβη. Αυτό φυσικά δεν συμβαίνει τυχαία, διότι ο ασθενής μπορεί να βιώσει με πολύ δραματικό τρόπο τα συμπτώματα μιας αλλεργικής αντίδρασης, αφενός διότι αναπτύσσονται ταχύτατα, μέσα σε λεπτά ή δευτερόλεπτα (ενώ πριν ο ασθενής ήταν τελείως καλά) και αφετέρου διότι πολλές φορές είναι εξαιρετικά ενοχλητικά (όπως η φαγούρα στην κνίδωση ή η παραμόρφωση του προσώπου στο αγγειοοίδημα). Μάλιστα, πολλές φορές, χρησιμοποιούν τον όρο “αλλεργικό σοκ” για να περιγράψουν μια αντίδραση που δεν είναι καν αναφυλακτική, όπως συμβαίνει σε μια γενικευμένη (δηλαδή που να εκδηλώνεται με εξάνθημα σε όλο το σώμα) κνίδωση.
Παράδειγμα
Στο κυκλοφορικό σύστημα η πτώση της πίεσης του αίματος δημιουργεί ζάλη, ταχυκαρδία, θαμβή όραση και απώλεια αισθήσεων (λιποθυμία). Αυτό είναι το αναφυλακτικό ή αλλεργικό σοκ.
Να σημειωθεί πως και εδώ οι παράγοντες που προκαλούν αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ είναι δυνητικά κάθε αλλεργιογόνο.
Πώς εκδηλώνεται το αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ;
Η συμπτωματολογία είναι η ίδια με αυτή της αναφυλαξίας, με τη διαφορά ότι στο shock επέρχεται λιποθυμία εξαιτίας της χαμηλής αρτηριακής πίεσης που είναι τουλάχιστον 30% χαμηλότερη από την κανονική πίεση του αίματος του ατόμου ή κάτω από το 30% των φυσιολογικών τιμών.
Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες για το αλλεργικό αναφυλακτικό σοκ;
- Καλούμε αμέσως το 112 ή το 166.
- Εξασφαλίζουμε ανοιχτή αεροφόρο οδό.
- Βάζουμε τον πάσχοντα σε στάση που διευκολύνει την αναπνοή του.
- Εξασφαλίζουμε την ηρεμία του πάσχοντα και σταθερή θερμοκρασία.
- Αφαιρούμε κοσμήματα και γραβάτα.
- Εάν το άτομο γνωρίζει ότι είναι αλλεργικό, πιθανόν να έχει μαζί του μια ένεση αδρεναλίνης σε προγεμισμένη σύριγγα. Το βοηθάμε να την κάνει.
Πηγές:
https://www.ekab.gr/files/entypa/EKAB-protes-voithies.pdf
https://mdmgreece.gr/protes-voithies-2016/
http://www.myallergy.gr/index.php/articles/95-articles/119-what-is-allergy
Γράφει η Άννα-Μαρία Παδιού, σπουδάστρια του Δ.ΙΕΚ του Γ.Ν. Τρικάλων στην ειδικότητα του Βοηθού Νοσηλευτικής Χειρουργείου, υπό την επίβλεψη της Ειρήνης Μπορμπότη, Προϊσταμένης ΤΕΠ M.Sc Δ.Μ.Υ και εκπαιδεύτριας του Δ.ΙΕΚ του Γ.Ν. Τρικάλων.
Μείνετε συντονισμένοι στο trikalaIN.gr, καθώς ακολουθούν νέα εβδομαδιαία άρθρα.