Με τη διοργάνωση των Διασχολικών Ρητορικών Αγώνων από το 1ο Γενικό Λύκειο Τρικάλων και με την εθελοντική συμμετοχή συναδέλφων καθηγητών και μαθητών από τα λύκεια της πόλης, αποδομήθηκαν δύο διαφορετικά στερεότυπα· το πρώτο έχει να κάνει με την οργανωτική επάρκεια των δημοσίων σχολείων -αποδείχθηκε στην πράξη ότι όλες οι διαδικασίες λειτούργησαν με πλήρη συντονισμό-, οι συνάδελφοι από τα σχολεία έδειξαν ενδιαφέρον, διέθεσαν πολύ χρόνο τόσο για την προετοιμασία των μαθητών όσο και για τη συμμετοχή τους σε διάφορους ρόλους κατά τη διοργάνωση. Το δεύτερο αφορά στην άποψη ότι η νέα γενιά είναι αδιάφορη και δεν διαθέτει στοχασμό και καλλιέργεια· οι μαθητές απέδειξαν ότι η νέα γενιά είναι σκεπτόμενη, έχει δεξιότητες, ικανότητες και αντανακλαστικά, μπορεί να ανταποκριθεί σε οποιοδήποτε στοχαστικό ερέθισμα, όταν υπάρχει κίνητρο και το κατάλληλο περιβάλλον.
Είναι γνωστή η ρήση “εν αρχή ην ο λόγος”, ο λόγος είναι ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία του ανθρώπινου είδους, είναι αυτό που το ξεχωρίζει από τα από τα υπόλοιπα έμβια όντα, ο λόγος είναι ο φορέας της σκέψης, το ένδυμα, ο εκφραστής της σκέψης, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να τον καλλιεργούμε, να καλλιεργούμε τον ορθό λόγο, το επιχείρημα. Ο λόγος χρειάζεται παντού, από την καθημερινή μας επικοινωνία έως την υπηρεσία της επιστήμης και των τεχνών, είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να τον καλλιεργούμε και είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουν τα παιδιά μας την ιδιαίτερη αξία του. Δεν πρέπει να περιφρονείται η αξία της εικόνας, η εικόνα είναι πάρα πολύ σημαντική και εκείνη, αλλά είναι επίσης ακόμη πιο σημαντικό να δίνεται χώρος και χρόνος στην καλλιέργεια του λόγου -αναφέρομαι στην εικόνα επειδή ζούμε στην εποχή της εικόνας και συνάμα ακούγεται συχνά η διάσημη ρήση “μία εικόνα ίσον χίλιες λέξεις”, μόνο που πρέπει να τις γνωρίζουμε τις χίλιες λέξεις για να αξιοποιήσουμε την εικόνα, να την κατανοήσουμε και να την ερμηνεύσουμε.
Η διοργάνωση εδώ και χρόνια από το 1ο Γενικό Λύκειο Τρικάλων των Διαλυκειακών Ρητορικών Αγώνων έχει ιδιαιτέρως θετικά αποτελέσματα, προσφέρει την ευκαιρία στα παιδιά μας και στους συναδέλφους καθηγητές όλων των ειδικοτήτων να συναντηθούν, να συνομιλήσουν, να διαφωνήσουν και σε τελευταία ανάλυση να βγουν κερδισμένοι μέσα από την προστιθέμενη αξία που προσφέρει η επικοινωνία, η έκφραση και η ακρόαση των “συναγωνιστών”. Είναι πάντως σπάνιο, ένα δημόσιο σχολείο και ευρύτερα η δημόσια εκπαιδευτική κοινότητα να αναλαμβάνει με υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα το βάρος μιας τόσο μεγάλης διοργάνωσης -δεν έχουμε και πολλές τέτοιες διοργανώσεις, είναι αλήθεια, πανελλαδικά. Αυτό συνδέεται με αίτια που δεν είναι της στιγμής η ανάλυσή τους, όμως δεν οφείλεται σε ανεπάρκεια. Με την ευκαιρία θα ήθελα να αναφέρω ότι στους αγώνες συμμετείχε και το Λύκειο των ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων “Αθηνά”, με άλλα λόγια ήταν μια διοργάνωση “πανεκπαιδευτική”, στην οποία συνέπραξε και η ιδιωτική εκπαίδευση με καθηγητές και μαθητές.
Δεδομένου ότι οι μαθητές των ελληνικών σχολείων είναι περισσότερο εκπαιδευμένοι να διαγωνίζονται με γραπτό λόγο, οι Ρητορικοί Αγώνες τους προσφέρουν μια ευκαιρία να διαγωνιστούν και με προφορικό. Μολονότι είναι δύσκολο να ανταποκριθεί κανείς προφορικά στα τόσο σύνθετα θέματα που τίθενται, από την άλλη δεν είναι εντελώς απροπόνητοι οι μαθητές μας στον προφορικό λόγο, καθώς έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν και προφορικά στο μάθημα του σχολείου σε διάφορα θέματα, οπότε δεν είναι άσχετα με κάποια προφορικότητα, άλλωστε είναι κοινωνικά όντα, επικοινωνούν με συνομήλικους και ενήλικες. Όπως και να έχει πάντως, είναι εντυπωσιακό το αποτέλεσμα
Θα ήθελα να επισημάνω ότι αισθάνθηκα δέος ακούγοντας μαθητές μας να εκφράζονται με δεινότητα, επάρκεια και στοχαστικό βάθος, για θέματα τα οποία δεν είναι καθημερινά, κι αυτό αποτελεί απόδειξη της δικής τους προσωπικής δουλειάς και του έργου του σχολείου -ας καταλογίσουμε θετικά κάτι και στο δυσφημισμένο σχολείο- του δημόσιου κατά κύριο λόγο, σχολείου, ακόμη κι αν δεν είναι ο αποκλειστικός παράγοντας που συγκροτεί αυτό το επίπεδο, εφόσον λειτουργεί και η οικογένεια μεγαλώνοντας τα παιδιά σε ένα πλαίσιο προβληματισμού και λογικής. Αυτό που θα κρατούσα είναι πρώτα από όλα ότι έχουμε μια νέα γενιά η οποία είναι καλύτερη από τη δική μας -δεν δημαγωγώ με αυτά τα λόγια- αναπτύσσεται δίπλα μας μια νέα γενιά, η οποία ευτυχώς είναι καλύτερη από εμάς, απλώς εμείς, οι άνθρωποι της ηλικίας μου, δυσκολευόμαστε να το δεχτούμε αυτό, γιατί μπαίνουμε σε μια κατάσταση οιονεί ανταγωνισμού με τα νεότερα παιδιά, συγκρίνουμε τους σημερινούς εφήβους με τον εαυτό μας, όχι στην αντίστοιχη ηλικία, αλλά σε προχωρημένη, και έχοντας την ψευδαίσθηση ότι τους συγκρίνουμε με τους εφήβους εαυτούς μας έχουμε και μια δεύτερη συνακόλουθη ψευδαίσθηση, ότι υπερτερούμε, αλλά ευτυχώς δεν υπερτερούμε, ευτυχώς τα παιδιά θα προχωρήσουν περισσότερο από μας, είναι ήδη πιο μπροστά από εμάς στην ίδια ηλικία.
Τέλος, δεν ξέρω αν υπερβάλλω, όμως έχω την αίσθηση ότι το ελληνικό σχολείο καλλιεργεί δυστυχώς εκ των πραγμάτων μια κατάσταση μοναχικότητας· περνάμε σε μεγάλο βαθμό μοναχικά και παράλληλα ο ένας δίπλα στον άλλον, τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές, και παρότι εφαρμόζουμε αρκετές φορές ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, το ελληνικό σχολείο είναι μοναχικό, γι’ αυτό επιμένω κατ’ επανάληψιν στο πόσο σημαντικοί είναι μεταξύ άλλων αυτοί οι συγκεκριμένοι Ρητορικοί Αγώνες, διότι είναι ένα σημείο συνάντησης, γνωριμίας, εξοικείωσης, δημιουργίας, συγκρότησης κοινότητας, κοινότητας όχι μόνο μεταξύ των δύο πλευρών, των μαθητών και των καθηγητών, ενώ δίνεται η ευκαιρία της συνεργασίας, της προσέγγισης, και όπως προαναφέρθηκε, της αποδόμησης στερεοτύπων, της μείωσης ή της κατάργησης αποστάσεων, πράγμα με ιδιαίτερη σημασία τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία.
Αγαθοκλής Αζέλης, Φιλόλογος