Υπατία, Πλατωνική Σχολής της Αλεξάνδρειας…
Πέθανε το 415 μ.Χ. στη πυρά, αφού διαπομπεύτηκε από τον όχλο
Ι) Η σημερινή όψη του κόσμου
Οι μεγάλες ανατροπές που έχουν φέρει οι τελευταίες δεκαετίες, διαμορφώνουν έναν κόσμο χωρίς σύνορα, χωρίς την κλασσική πολιτική, χωρίς τα ιστορικά δικαιώματα και γνωρίσματα της κοινωνίας. Έτσι, παρατηρούμε πως το έθνος-κράτος υποβαθμίζεται. Χάνει την ταυτότητά του. Διάφοροι μεγάλοι Οργανισμοί και πολυεθνικές εταιρείες διαμορφώνουν την παγκόσμια ατζέντα και επιβάλλουν τους δικούς τους όρους και κανόνες. Συγχρόνως, έχουμε ανατροπές και στο χώρο της πολιτικής. Μια νέου τύπου «Δημοκρατία» δημιουργείται: η «μεταδημοκρατία». Το μόρφωμα αυτό υποτάσσει την πολιτική στην οικονομία της «μονόδρομης σκέψης» και στην χωρίς όρια νεοφιλελεύθερη αγορά. Αποτέλεσμα ο άνθρωπος να αισθάνεται λιγότερο πολίτης και περισσότερο καταναλωτής. Σαρωτικές αλλαγές, όμως, επέρχονται ακόμη και στο χώρο της κοινωνίας. Νέες κοινωνικές τάξεις δημιουργούνται με τη διεύρυνση της μεσαίας τάξης των μισθωτών, την αναβάθμιση της κοινωνικής θέσης των γυναικών, τον μετασχηματισμό της εργατικής και αγροτικής τάξης, την υποχώρηση της δύναμης των βιομηχανικών, εμπορικών και επαγγελματικών κοινωνικών ομάδων κλπ. Οι νέες αυτές τάξεις συνθέτουν ένα καινούργιο κοινωνικό χώρο: τον μεσαίο. Η ιδιαιτερότητα και η ομοιογένεια των κοινωνικών κατηγοριών αυτού του χώρου δεν πηγάζει τόσο από τη θέση των μελών του σε σχέση με την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, όσο από τη συνείδησή τους ότι ανήκουν στα μεσαία στρώματα, από τον τρόπο ζωής τους –που τους κάνει να συμμετέχουν ενεργητικά στη καταναλωτική κοινωνία και να προσβλέπουν σε μια γρήγορη προαγωγή– καθώς και από το φόβο, μήπως η απασχόλησή τους και το βιοτικό τους επίπεδο απειληθούν από τις σημερινές παγκόσμιες οικονομικές αντιξοότητες…
ΙΙ) Η ιδεολογική και πολιτική αντιμετώπιση
Δύο ιδεολογικές προτάσεις προβάλλουν.
Η πρώτη πρόταση, η νεοφιλελεύθερη, αποδέχεται ένα «νέου τύπου κράτος», χωρίς εθνική και χωρίς πολιτισμική ταυτότητα (πολυπολιτισμικό κράτος). Υιοθετεί –και μάλιστα ως μονόδρομο– την «απορρύθμιση» των οικονομιών και την πλήρη απελευθέρωση των αγορών, μ’ αποτέλεσμα ο κόσμος ν’ αντιμετωπίζει συνεχώς βαθειές οικονομικές κρίσεις, όπως η σημερινή. Το μοντέλο αυτό «αποδομεί» κάθε εθνοτικό στοιχείο, όπως είναι η ιστορική συνέχεια των λαών, οι παραδόσεις, τα ήθη τους, κλπ. Βασικό, όμως, στοιχείο της «νεοφιλελεύθερης μετανεωτερικότητας» αποτελεί και η θεοποίηση της επικοινωνίας και του εικονικού.
Απέναντί της, η ιδεολογία του «μεσαίου χώρου» υπερβαίνει το διακύβευμα μεταξύ «αριστερού σοσιαλισμού» και «δεξιού φιλελευθερισμού». Αποτελεί «νέα θέση» (κατά την Εγελιανή ιστορική διαλεκτική) στο πολιτικό «γίγνεσθαι» και δεν θεοποιεί το ιδωτικό σε βάρος ενός καλά λειτουργόντος «δημοσίου». Γιατί μια τέτοια λογική, οδηγεί σε μεσαιωνικά πρότυπα, όπου το «δημόσιο» είχε αφανισθεί από το «ιδιωτικό» και οι κοινωνίες λειτουργούσαν με φέουδα και με τιμάρια. Την εποχή εκείνη, ορδές φτωχών κατέκλυαν την Ευρώπη, ενώ απουσίαζε εντελώς η δημιουργία κάθε μεγάλου δημόσιου έργου, που σφράγιζε την προηγούμενη «δημόσια» Ρωμαϊκή εποχή.
Στο χώρο της οικονομίας, ο «μεσαίος χώρος» υποστηρίζει έναν ήπιο «νέο-κεϋνσιανισμό». Η θεωρία αυτή (του Κέυνς και του Γκάλμπραϊθ), στηρίζεται στον ρόλο της ανάπτυξης και μέσα από τον δημόσιο τομέα, αλλά και με την τόνωση της εσωτερικής ζήτησης. Γι’ αυτό απορρίπτει τις ακραίες «μονεταριστικές» πολιτικές με τις οριζόντιες περικοπές μισθών και ημερομισθίων. Έτσι, άλλωστε, διασφαλίζεται και ο άνθρωπος και ο ιστός μιας κοινωνίας. Εξάλλου, γιατί να έχει μεγαλύτερη αξία μια ιδιωτική επένδυση –πολλές φορές ασήμαντων προϊόντων ή υπηρεσιών– από μια σοβαρή κοινωνικά και οικονομικά δημόσια επένδυση; Επιπλέον, η ιδεολογία αυτή αξιώνει την τόνωση των βασικών εθνοτικών χαρακτηριστικών ενός λαού, που αφορούν στις αξίες του, στις παραδόσεις, στην ιστορική του συνέχεια, στην ιδιοπροσωπεία και την ταυτότητά, και στον εθνικό του πολιτισμό. Πρακτικά αυτό σημαίνει για τη χώρα μας την απόρριψη μιας χαλαρής διεθνικής αντιμετώπισης των εθνικών μας ζητημάτων (π.χ. Αιγαίο, Ελληνοτουρκικές διαφορές, Σκοπιανό, Κυπριακό, πετρέλαια κλπ.).
Συμπληρωματικά, ο «μεσαίος χώρος», δεν αποτελεί την ιδεολογία που στοχεύει δήθεν σε ευκαιριακούς ψηφοφόρους του παλαιού «κέντρου». Είναι ένας χώρος «υπερβατικός» και δεν έχει σχέση με τη «γεωγραφική» θέση του παλαιού –και ξεπερασμένου– γραμμικού «γεωγραφικού» σχήματος «Δεξιάς – Κέντρου – Αριστεράς». Ο άξονας αυτός αντιστοιχούσε στις παλαιότερες κλειστές εθνικές οικονομίες, διαφορετικές προς τη σημερινή εποχή της γνώσης και της πληροφορίας. Γι’ αυτό και προβλήματα σχετικά π.χ. με τη μετανάστευση, την καταπολέμηση της μάστιγας των ναρκωτικών και της παγκόσμιας διάδοσης επιδημιών, την προστασία του περιβάλλοντος, την διαφύλαξη της δημόσιας τάξης κλπ., δεν μπορούν να αποτελέσουν πηγή πολιτικών επιλογών κανενός φιλελευθερισμού ή κάποιου «σοσιαλισμού». Ούτε, βέβαια, μπορούν να δοθούν λύσεις μέσα από γενικευμένους όρους, όπως «πατριωτισμός» και «εθνικισμός», η χρήση των οποίων άλλωστε αποτελεί απλή πολιτική καπηλεία και απαράδεκτο λαϊκισμό…
Του Σωτήρη Χατζηγάκη
πρώην Υπουργού – Βουλευτή ΝΔ