Περί εθελοδουλείας.
Ετιέν Ντε Λα Μποεσί (1530-1563). Γάλλος πολιτικός, συγγραφέας και ποιητής. Ο Μποεσί εισήγαγε μια ενδιαφέρουσα καινοτομία. Αντί να μελετήσει την εξουσία, μελέτησε την υποταγή. Πως και γιατί συγκρατούνται τα πλήθη; Σε πολύ νεαρή ηλικία έγραψε το περιβόητο έργο “ Περί εθελοδουλείας”, το οποίο δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του (1576). Σύμφωνα με τον Μποεσί «ο άνθρωπος δεν χάνει την ελευθερία του, κερδίζει τη σκλαβιά του!» Δίνει τα πάντα προκειμένου να απαλλαγεί από το βάρος της ευθύνης. Οι άνθρωποι ζαρώνουν μπροστά στην ιδέα μιας ζωής ελεύθερης, στην οποία «θα είναι υπεύθυνοι και υπόλογοι για όσα πράττουν». Η καταστολή δεν αρκεί για να εξηγήσει την προθυμία με την οποία οι υπήκοοι υποτάσσονται στους άρχοντές τους. Το ότι ανέχονται την τυραννία του αφέντη ή την εξουσία της μειοψηφίας δεν ερμηνεύεται παρά μόνο αν αντιληφθούμε, ότι στην πραγματικότητα δεν ανέχοται απλώς, αλλά την θαυμάζουν. Ο θαυμασμός των μαζών για τον αφέντη τους. Αυτή την μαγική, υπερφυσική γοητεία που ασκεί και το ίδιο το γεγονός της απόστασης. Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα. Οι ρώσοι μηδενιστές κατάφεραν το 1881, μετά από αρκετές αποτυχημένες απόπειρες, να δολοφονήσουν τον τσάρο. Διαπίστωσαν με έκπληξη ότι ο εξαθλιωμένος ρωσικός λαός όχι μόνο δεν άδραξε την ευκαιρία για να εξεγερθεί, αλλά έκλαψε τον πατερούλη του με μαύρο δάκρυ. Ο Ντοστογιέφσκι έγραψε :<ο άνθρωπος προτιμά την γαλήνη και τον θάνατο ακόμα, παρά να έχει την ελευθερία να ξεχωρίσει από μόνος του το καλό από το κακό>. Από την μήτρα της εθελοδουλείας ξεπήδησε η προσωπολατρία, η απόλυτη και απολυταρχική ηγεμονία, ακόμη και η θεοποίηση. Στο παρόν, η εξουσία μεταλλάσσεται σε αόρατη και ο λαός υποδουλώνεται στον εκβιασμό και στο φόβο, παραχωρώντας δικαιώματα και εθνική κυριαρχία σε προστάτες της δήθεν βόλεψης του. Μιας “βόλεψης” που με την σειρά της είναι η μήτρα του κοινωνικού αυτοματισμού και αυτός του φασισμού. Ο άνθρωπος θαυμάζει αυτούς τους προστάτες που θα τον βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τα ελαττώματά του, θα τον μαλώσουν και θα τον συμμαζέψουν. Έτσι εξηγείται το γιατί οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται τόσο για προγράμματα, αλλά αρκούνται στην εικόνα και στα μηνύματα. Μια εικόνα ενός «πατερούλη» που με πυγμή, αποφασιστικότητα και σκληρότητα θα εμπνέει την εμπιστοσύνη ότι μπορεί να αναλάβει τα ηνία της ζωής των υπολοίπων.
Ο Έλληνας απέναντι στην εθελοδουλεία.
Η θεωρία της εθελοδουλείας επιβεβαιώνεται στην ιστορία των λαών. Εν γένει από συστάσεως των ομαδικών κοινοτήτων οι άνθρωποι υποτάσσονταν στους ηγέτες τους, στην εξουσία έως τον βαθμό της θεοποίησης τους. Αυτό όμως δεν συνέβη με τον ελληνικό λαό. Οι έλληνες ακόμα και τους δώδεκα θεούς τους, τους όρισαν έτσι, ώστε περισσότερο να τους αγαπούν και να ζουν με αυτούς ακόμα και με τα πάθη τους, παρά να τους φοβούνται. Φοβούνται την τιμωρία τους για το κακό που πράττουν, το κακό όμως που οι ίδιοι όριζαν πιο είναι. Ο Μ Αλέξανδρος θεοποιήθηκε από τους κατακτημένους και όχι από τους Έλληνες. Όταν έδειξε στον κατάκοπο μακεδονικό στρατό τον δρόμο προς την Ινδία, οι μακεδόνες αντέδρασαν. Γιατί ήταν μεν ο ηγέτης τους , όχι όμως ο θεός τους. Αντίθετα οι Ρωμαίοι θεοποίησαν πολλούς από τους αυτοκράτορες τους. Η αξία της ελευθερίας και η κατάκτηση της ήταν πάντα στοιχείο οντότητας για τον Έλληνα. Αυτό το στοιχείο είναι και η μήτρα του ελληνικού πολιτισμού που επηρέασε τον πολιτισμό της ανθρωπότητας. Επίσης είναι η μήτρα του πατριωτισμού των Ελλήνων που μαζί με την γλώσσα <κράτησε> την ιστορία του έθνους. Παρότι η Ελλάδα μέχρι το 1828 δεν ήταν ποτέ κράτος, η αποστροφή στην δουλεία ένωνε τους Έλληνες. Από το έπος της Ιλιάδας και σε κάθε απειλή για την ελευθερία ( Θερμοπύλες, Σαλαμίνα, Μαραθώνας, 1821, 1940 κ.λ.π) οι Έλληνες ενώθηκαν. Η επί δυο χιλιετίες??? φυσική και εκ των πραγμάτων προσάρτηση του Ελληνικού χώρου στην γεωγραφική επικράτεια τριών αυτοκρατοριών δεν έγινε με τους κλασσικούς όρους της κατάκτησης. Έτσι οι ελληνικές τοπικές κοινωνίες, οι οικογένειες , τα αρματολίκια αργότερα, αυτό που ήταν τότε η Ελλάδα, κράτησαν το φιλελεύθερο πνεύμα , την εθνική συνείδηση και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και στις τρεις περιόδους (ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική) . Ο αντάρτικος αυτός τρόπος ζωής διατήρησε τον πυρήνα του ελληνικού πολιτισμού, την αξία της ελευθερίας ως παρακαταθήκη για ίσως τον μεγαλύτερο απελευθερωτικό αγώνα στην ανθρωπότητα, των Ελλήνων κατά των Οθωμανών το 1821. Ο αντάρτικος όμως τρόπος ζωής επί δυο χιλιετίες επέφερε και ως φυσικό επακόλουθο στην ζωή των Ελλήνων την διαρκή επίκληση του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης, με συνεπακόλουθα την ιδιώτευση, τον ατομισμό , την απειθαρχία αλλά και ταυτόχρονα την δημιουργικότητα και το απρόβλεπτο. Στοιχεία που τα αρνητικά τους μας ακολουθούν και μετά την δημιουργία του ελληνικού κράτους (1828) έως σήμερα και που αποτέλεσαν αθεράπευτες πληγές. (φοροδιαφυγή κ.λ.π). Οι αντινομίες αυτές του ελληνικού λαού, δηλαδή η αξία της ελευθερίας από την μια και τα κατάλοιπα του αντάρτικου τρόπου λειτουργίας επί δυο χιλιετίες από την άλλη, δείχνουν και τους δρόμους που πρέπει να ακολουθήσει το έθνος.
Οι παράλληλοι δρόμοι.
Ο ένας δρόμος δείχνει ότι εμείς οι πολίτες πρέπει να αναθεωρήσουμε το σύστημα αξιών μας, τόσο σε συλλογικό, όσο και σε ατομικό επίπεδο. Ζωτικής σημασίας για το συμφέρον της πατρίδας μας είναι η δημιουργία ενός οράματος με ορίζοντα. Πάντοτε οι φυγόκεντρες δυνάμεις αποσύνθεσης του κοινωνικού ιστού, υπερνικήθηκαν με την ξεκάθαρη διατύπωση μιας στρατηγικής με ορίζοντα και την εμφύσηση ενός οράματος υπαρξιακού στις νεότερες γενιές. Το όραμα αυτό πρέπει να έχει ως πυρήνα το ότι αναγκαία συνθήκη για το ατομικό συμφέρον είναι η συλλογική θεώρηση των πραγμάτων.
Ο άλλος παράλληλος δρόμος είναι αυτός που έγραψε την ιστορίας μας. Είναι η ελευθερία. Την γνωρίζουμε από την «όψη που με βιά (βιασύνη) μετράει την γη…….» . Είναι η πνευματική ελευθερία, είναι ο πατριωτισμός που συνθέτει τους Έλληνες και τους δίνει δύναμη και αντοχή. Δίνει δύναμη στις ιδέες που θα συντεθούν, ώστε αυτές να αντλήσουν τη συναισθηματική υποστήριξη των πολιτών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, όπως άλλοτε.
Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι – Διονύσιος Σολωμός.
……………………..
Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη·
η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι.
Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:
«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».
…………………………..
Είν’ έτοιμα στην άσπονδη πλημμύρα των αρμάτων
δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά, κι ελεύθεροι να μείνουν
εκείθε με τους αδελφούς, εδώθε με το Χάρο.
Το πρώτο απόσπασμα είναι το μαγευτικό τραγούδι της άνοιξης, που λειτουργώντας ως οι «σειρήνες» της Οδύσσειας, κινδυνεύει να ξυπνήσει στους πολιορκημένους την αγάπη της ζωής τόσο, ώστε να λιγοστέψει η αντρεία τους.
Το δεύτερο απόσπασμα είναι ο δρόμος της ελεύθερης ζωής. Αρκεί να μην λυγίσει η ψυχή, γιατί κατά παράφραση του στίχου του πρώτου αποσπάσματος του ποιήματος “όποιου λυγίσει η ψυχή, χίλιες φορές πεθαίνει”.
Ο τίτλος του ποιήματος:
Το οξύμωρο του τίτλου «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» βρίσκει την εξήγησή του στην αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στην εξωτερική κατάσταση των Μεσολογγιτών και την εσωτερική τους κατάσταση. Είναι πολιορκημένοι από τους εχθρούς, αλλά είναι ψυχικά ελεύθεροι, γιατί δεν επιτρέπουν στο φόβο και στην ελπίδα μιας ανελεύθερης ζωής να καθορίσουν τις επιλογές τους.
Οι πολιορκημένοι από τους εχθρούς Έλληνες, παρόλο που βρίσκονται σε εξαιρετικά δεινή θέση και δεν έχουν τη δυνατότητα να αντέξουν για πολύ ακόμη απέναντι στις υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις, διατηρούν εντούτοις την εσωτερική τους ελευθερία. Είναι ηθικά ελεύθεροι γιατί δεν ενδίδουν στο φόβο, στην πείνα και στην απελπισία. Διεκδικούν την ομορφιά της ζωής μαζί όμως με την πνευματική τους ελευθερία. Ο Ιμπραήμ σε αντάλλαγμα για την ζωή τους, ζήτησε την πίστη τους, δηλαδή την ψυχή τους, την ελευθερία τους. Αν και θα μπορούσαν να δεχθούν την παράδοσή τους, με την προσδοκία πως ίσως γλιτώσουν το θάνατο, προτιμούν να πεθάνουν υπό τους δικούς τους όρους. Ένα ίσως που και σήμερα ταλαιπωρεί το μυαλό πολλών Ελλήνων.
Η στάση αυτή των Μεσολογγιτών αναδεικνύει το υψηλό φρόνημα των Ελλήνων, που παρά τις αντιξοότητες και παρά τις ελάχιστες δυνάμεις τους, δεν υποτάσσονται στη θέληση των εχθρών τους και διατηρούν το αγωνιστικό τους πνεύμα μέχρι την ύστατη στιγμή. Ειδικά μετά την έξοδο του Μεσολογγίου, η Ελληνική Επανάσταση έγινε η πηγή έμπνευσης του διεθνούς φιλελευθερισμού και προκάλεσε το κίνημα του Φιλελληνισμού ενώ το ελληνικό ζήτημα απασχόλησε την ευρωπαϊκή διπλωματία επί χρόνια. Παρέσυρε τις κυβερνήσεις μεγάλων δυνάμεων να ενδιαφερθούν θετικά για την τύχη της, να συνεργαστούν και να υπογράψουν Πρωτόκολλα και Συνθήκες για την αίσια έκβασή της, σε αντίθεση με την τότε πολιτική τους. Απετέλεσε, έτσι, ισχυρό πλήγμα για το καθεστώς της Ιεράς Συμμαχίας και σήμανε την επικράτηση της αρχής των εθνοτήτων.
Προς την Ευρώπη των λαών και του πολιτισμού.
Η Ελλάδα σήμερα είναι το Μεσολόγγι της Ευρώπης. Η χώρα , ο Ελληνικός λαός, η Ελληνική επιχείρηση, η Ελληνική οικογένεια πολιορκείται και βάλλεται από ένα σύγχρονο ορατό-αόρατο εχθρό. Από το νέο δόγμα του μεταλλαγμένου καπιταλισμού. Ο λαός, όπως τότε, ζει από τις σάρκες του.
Η αποδοχή των εκβιαστικών κελευσμάτων, των success“σειρήνων” της νέας Οδύσσειας και ειδικά η αποδοχή του ρόλου του πειραματόζωου από τον Ελληνικό λαό, πλήττουν το κύρος του και υποτάσσουν την χώρα σε κελεύσματα αναντίστοιχα ως προς το πολιτισμικό, ιστορικό ειδικό βάρος της στο παγκόσμιο στερέωμα. Τέτοια στάση θα επηρεάσει το σύστημα αξιών μας με επιπτώσεις στην ζωή μας και στην ιστορική διαδρομή μας. Αποτελεί πολιτισμικό πλήγμα και είθε να μην επιβεβαιωθεί ο Κίσινγκερ που είπε:
“Ο λαός των Γκρεκών είναι αναρχικός και δύσκολος να τιθασευτεί. Γι’ αυτό πρέπει να τον χτυπήσουμε βαθιά στις πολιτιστικές του ρίζες. Τότε ίσως αναγκαστεί να συμμορφωθεί. Εννοώ να πλήξουμε τη γλώσσα του, την θρησκεία του, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε την δυνατότητά του να αναπτυχθεί, διακριθεί, να επικρατήσει, ώστε να μην μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή την νευραλγική περιοχή στρατηγικής σημασίας για μας”.
Το μήνυμα, το ΟΧΙ, πρέπει να είναι πάλι ηχηρό και ξεκάθαρο. < εκείθε με τους αδελφούς……>. Θα πρέπει να αποτελεί μήνυμα προς τους πληττόμενους λαούς της Ευρώπης. Θα δείχνει την πορεία προς τον «νέο Ελλήσποντο» , και οι εξελίξεις θα ανοίξουν τον δρόμο για την λύση του γόρδιου δεσμού και την πολιτική πορεία για μια Ευρώπη των λαών και του πολιτισμού.
Θανάσης Ευαγγελόπουλος