Κοντεύουμε να συμπληρώσουμε ένα χρόνο από τότε που ο κ. Παπανδρέου, από το Καστελόριζο, ανήγγειλε την προσφυγή μας στη βοήθεια της τρόικας. Και επειδή, όπως είναι λογικό, όλοι λίγο – πολύ μηρυκάζουμε την εξέλιξη αυτής της ιστορίας, ο αναστοχασμός κατά διαστήματα μάλλον χρήσιμος είναι. Λόγου χάρη, πολλοί τότε υποστήριζαν ότι θα μπορούσαμε να αποφύγουμε το μνημόνιο, όπως τότε η… Ιρλανδία και η… Πορτογαλία! Η συνέχεια δεν επιβεβαίωσε αυτές τις προβλέψεις… Ακόμα και η Πορτογαλία, που για να αποφύγει το μνημόνιο ακολούθησε από μόνη της μια «μνημονιακή πολιτική – χωρίς μνημόνιο», όλα δείχνουν ότι τον Ιούνιο μετά τις εκλογές τελικά δεν θα το αποφύγει… Ο κρίσιμος χρόνος για την Ελλάδα ήταν το 2000 με την είσοδό μας στο ευρώ. Από εκεί και πέρα έπρεπε να τα αλλάξουμε όλα (εκσυγχρονισμοί και μεταρρυθμίσεις) για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε στο νέο νομισματικό και οικονομικό περιβάλλον. Δυστυχώς όχι μόνο δεν το κάναμε, αλλά ιδίως μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, την πιο κρίσιμη πενταετία, με την τότε κυβερνητική απρονοησία, βοηθούσης και της κακής διεθνώς συγκυρίας, τα τινάξαμε όλα στον αέρα.
Αποδεικνύεται απόλυτα τώρα πόσο άστοχες ήταν οι τοποθετήσεις του τύπου ότι ο Παπανδρέου τάχατες παρέλαβε «μια κρίση ελλείμματος» και τη μετέτρεψε σε «κρίση δανεισμού» κ.λπ. Η αλήθεια είναι ότι προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ άλλα έλεγε. Επίσης είναι αλήθεια ότι «άργησε» ως κυβέρνηση να κατανοήσει την «έκταση της κρίσης» και είχε για ένα διάστημα την «αυταπάτη», ως νέα κυβέρνηση, μιας περιόδου χάριτος.
Στο μνημόνιο, όμως, μας οδήγησε η πραγματική κατάσταση της οικονομίας μας. Ελλείμματα, χρέος, εξωτερικό ισοζύγιο πληρωμών κ.ο.κ. σε μια Ευρώπη που οι τράπεζές της δεν είχαν ξεπεράσει το «σοκ» της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και οι εσωτερικές αντιφάσεις και ανισότητες της Ευρωζώνης έβγαιναν σταδιακά στην επιφάνεια. Είναι π.χ. αστείο ακόμα και να λέγεται ότι τάχατες οι (όντως άστοχες) δηλώσεις «περί Τιτανικού» κ.λπ. μας οδήγησαν στο μνημόνιο… Το κρίσιμο ερώτημα είναι, πάντα, αν μπορούσε η κυβέρνηση να έχει διαπραγματευτεί το μνημόνιο καλύτερα. Εκ των υστέρων οι προφήτες είναι πολλοί… Ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος, ακόμα κι αν ο Παπανδρέου έπαιζε τότε με ρίσκο -όντως- το χαρτί της αναδιάρθρωσης του χρέους, κάτι που θα «πόναγε πολύ» τους Γερμανούς και τους Γάλλους. Ομως αυτού του τύπου τα επικίνδυνα «παιχνίδια» θέλουν και ηγέτες άλλης «στόφας», γιατί άλλως μπορούν να εξελιχθούν σε τραγικές καταστάσεις… Τούτων δοθέντων, δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια κινήσεων. Η κυβέρνηση ελέγχεται κυρίως για τον τρόπο εφαρμογής του μνημονίου (π.χ. οριζόντιες περικοπές, φοροδιαφυγή κ.λπ.), ενώ μια άλλου τύπου ευρωπαϊκή αλληλεγγύη πρέπει να είναι η κεντρική μας στόχευση…
Παναγιώτης Δ. Παναγιώτου
panpan@pegasus.gr