Αυτή την ημέρα (8 Μαρτίου), που εορτάζεται η γυναίκα, το όνομα της συνδέεται επαναστάσεις, διαδηλώσεις, ψηφίσματα, ταξικές αναφορές, εστίαση σε οικονομικά μεγέθη, υπερτονισμός της ελευθερίας, φιλοσοφικές θεωρίες, κοινωνιολογικές προσεγγίσεις, αγώνες που αλλάζουν την ιστορία, χωρίς όμως να ολοκληρώνουν το πρόσωπο της γυναίκας.
Έχω την πίστη ότι μέσα στην ιστορία κανένας φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, ψυχολόγος, δεν τίμησε τη γυναίκα, όσο την τίμησε ο Θεός, ο οποίος την έπλασε από την πλευρά του Αδάμ και όχι από κάποιο άλλο μέρος του σώματος. Αυτή η ενέργεια έχει ύψιστη θεολογικ-ή σημασία, καθώς ο Θεός την έπλασε ισότιμη προς τον άντρα και όχι κατώτερη, υποδεέστερη του. Ο άνθρωπος, τόσο ο άντρας, όσο και η γυναίκα, αποτελεί εικόνα του Θεού. Κι αυτό είναι ύψιστη τιμή, την οποία δίνει ο Θεός στον άνθρωπο∙ το να τον δημιουργήσει σύμφωνα με τη δική Του εικόνα, δίνοντας του όλα εκείνα τα χαρίσματα, τα οποία ο άνθρωπος μπορεί να κατευθύνει προς τον Ίδιο ή πράττοντας αντιθέτως. Υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για τον άνθρωπο από το να γίνει θεός κατά χάριν;
Ο Χριστός με τη διδασκαλία Του δεν αγωνίστηκε για να παραχωρήσει στη γυναίκα ίσα δικαιώματα, ένα δίκαιο ωράριο, μία ίση μεταχείριση που θεμελιώνεται σε κάποιο συμβόλαιο ή σε κάποια διακήρυξη. Αγωνίστηκε για να απελευθερώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία, τη δουλειά του θανάτου και την εξουσία του διαβόλου και να τον καταστήσει κοινωνό της χάριτος Του. Να του δώσει την ευκαιρία να μπει ξανά στο παιχνίδι της σωτηρίας, που δεν αποτελεί πλέον ουτοπία αλλά την απόλυτη κατάφαση του Θεού στον άνθρωπο. Για τη θεολογία της ορθόδοξης Ανατολής, η γυναίκα δεν είναι μίασμα, δεν είναι πράγμα, αλλά κάτι που κανένας δεν τόλμησε να διακηρύξει και να πραγματώσει∙ είναι εικόνα Θεού! Αυτό κι αν είναι επανάσταση. Από τις μεγαλύτερες κιόλας, καθώς κατευθύνει την γυναίκα, εν τέλει τον άνθρωπο, στο επέκεινα της ιστορίας, όπου τα μεταφυσικά αδιέξοδα των φιλοσοφικών, κοινωνιολογικών αγωνιών, βρίσκουν διέξοδο στην ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου που συνδέεται με το πρόσωπο του Θεού. Αυτό όμως, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί φιλοσοφική επιτυχία αλλά αγιοπνευματική τιμή και δόξα στο ανθρώπινο πρόσωπο.
Ο Χριστός τίμησε, όσο κανείς άλλος, το πρόσωπο της γυναίκας, στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερα τιμή και ευλογία που δέχτηκε ποτέ γυναίκα, από το να κυοφορήσει στη μήτρα της τον άπειρο, ακατάληπτο Θεό. Ο Συμεών Νέος Θεολόγος, έχει γράψει καταπληκτικά ποιήματα. Σε ένα από αυτά, τους γνωστούς «Ύμνους Θείων Ερώτων», γράφει τα εξής θαυμαστά: «Ἐγώ δέ πάλιν λέγω σοι˙ Βλέπε Χριστόν ἐν μήτρᾳ, καί τά ἐν μήτρα νόησον και μήτραν ὑπεκδύντα, καί πόθεν ἐξερχόμενος ὁ Θεός μου διῆλθε!». Ποιος; Ο αχώρητος Θεός χωράει στη μήτρα μιας γυναίκας! Ο αιρετικός Νεστόριος δεν το δεχόταν αυτό γιατί έλεγε πως «τα ομοούσια τίκτουν ομοούσια». Όμως, η πρωτοβουλία δεν ανήκει στην γυναίκα αλλά στον Θεό. Γι’ αυτό και ο άγιος Πρόκλος Κων/πόλεως, σημειώνει πως «μία άνθρωπος δεν μπορεί να γεννήσει τον Θεό, αλλά ένας Θεός μπορεί να γεννηθεί υπό γυναικός».
Ο απόστολος Παύλος, είναι αλήθεια πως, μερικές φορές, αντιμετωπίζεται με καχυποψία καθώς λέγεται ότι υποτιμούσε τη γυναίκα. Δεν είναι αλήθεια. Είχε διευρυμένο πνεύμα. Στην προς Εφεσίους επιστολή (Εφ. 5, 20 – 33), επιστολή που διαβάζεται στην ακολουθία του γάμου, όταν μιλάει για υποταγή της γυναίκας στον άντρα, η υποταγή εννοείται ως αγαπητική προσήλωση στον άντρα, και την παρομοιάζει με την υποταγή της εκκλησίας στον Χριστό. Και συνεχίζει: «Οἱ ἄνδρες ἀγαπᾶτε τάς γυναῖκας ἑαυτῶν, καθώς καί ὁ Χριστός ἠγάπησε τήν ἐκκλησίαν καί ἑαυτόν παρέδωκεν ὑπέρ αὐτῆς… ὁ ἀγαπῶν τήν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἑαυτόν ἀγαπᾷ» (Εφ. 5, 25 – 28). Προς συμπλήρωμα των παραπάνω λόγων, ο Παύλος θα γράψει ένα ακόμη επαναστατικό λόγο, ένα πνευματικό μανιφέστο αν μπορώ να το χαρακτηρίσω έτσι, και θα μιλήσει για ισότητα όλων, προσέξετε όμως, «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Αυτό το «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» έχει μεγάλη σημασία, γιατί η ισότητα όλων απορρέει από το πρόσωπο του Χριστού. Η ισότητα εδώ δεν αποτελεί μέρος μιας ανθρώπινης κατάκτησης, ένα δικαίωμα που αποκτάται από αγώνες, μια διακήρυξη, μία αρχή εντός του νόμου, αλλά αποκτά οντολογία από το θεανθρωποκεντρικό πρόσωπο. Γράφει, λοιπόν, ο Παύλος: «Οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδέ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καί θῆλυ· πάντες γάρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3, 28).
Στην αρχαία εκκλησία υπήρχε ο θεσμός των διακονισσών, οι γυναίκες μαζί με τους άντρες έψαλλαν όλοι μαζί τα πρώτα χριστιανική χρόνια, διακονούσαν στο έργο της εκκλησίας. Αναδείχθηκαν γυναίκες αμαρτωλές που μετάνιωσαν για τη ζωή που έκαναν, άλλες αγίασαν μέσα από τον έγγαμο βίο και άλλες μέσα από τον ασκητικό. Αναδείχθηκαν γυναίκες ευλαβείς, που έφεραν στον κόσμο παιδιά, τα οποία ανέθρεψαν χριστιανικά, παιδιά που αγίασαν. Αναδείχθηκαν γυναίκες που μαρτύρησαν για την αγάπη του Χριστού. Γεμάτο το Συναξάρι από τέτοιες γυναίκες. Γυναίκες αφιερώνονται και σήμερα στον Χριστό και κοσμούν τις Ιερές Μονές. Ο Θεός δεν έδωσε άλλες ευκαιρίες στον άντρα και άλλες στη γυναίκα. Όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τον Χριστό και να αγιαστεί η ψυχοσωματική τους ύπαρξη μέσα στην εκκλησία. Ο Χριστός ποτέ δεν απαξίωσε τη γυναίκα. Ακόμη και την γυναίκα που πριν από λίγο είχε μοιράσει το σώμα της στα κρεβάτι με διαφορετικούς άντρες, με αγάπη και την προστάτευσε από όσους ήθελαν να την λιθοβολήσουν.
Ο Γρηγόριος Νύσσης έχει γράψει θαυμάσια φιλοσοφημένα έργα. Σε μία ομιλία του, αφού μιλήσει για την κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Θεού δημιουργία του ανθρώπου, σημειώνει για την γυναίκα: «Ἄρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς. καί ἡ γυνή ἔχει τό Κατ’ εἰκόνα θεοῦ γεγενῆσθαι ὡς καί ὁ ἀνήρ ὁμοίως. ὁμότιμοι αἱ φύσεις, ἴσαι αἱ ἀρεταί, ἆθλα ἴσα, ἡ καταδίκη ὁμοία. μή λεγέτω· ἀσθενής εἰμι. ἡ ἀσθένεια σαρκός, ἐν ψυχῇ τό δυνατόν ἐστιν. ἐπειδή τοίνυν ὁμότιμος ἡ κατά θεόν εἰκών, ὁμότιμος ἔστω ἡ ἀρετή καί ἡ τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἐπίδειξις. οὐδεμία παραίτησίς ἐστι τῷ βουλομένῳ προφασίζεσθαι ἀσθενές τό σῶμα. δι’ αὑτό τοῦτο ἁπλῶς ἁπαλόν, ἀλλά διά τήν συμπάθειαν εὔτονον ἐν καρτερίαις, σύντονον δέ ἐν ἀγρυπνίαις. πότε δύναται ἀνθρώπου φύσις ἁμιλληθῆναι γυναικός φύσει καρτερικῶς διαγούσης τόν ἑαυτῆς βίον;».
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος