Ο φόβος είναι ένα λογικό συναίσθημα. Κατ’ αρχάς αυτή η παραδοχή, της κοινής ομολογίας ότι είναι ένα συναίσθημα καθολικού εντοπισμού και έντασης, είναι απαραίτητα για τη συνέχεια των πραγμάτων. Αν σας έλεγα πως κάποιος δεν έχει φόβο, τότε ίσως σκεφτόσασταν πως είναι αναίσθητος.
Ο φόβος δεν έχει την αρχή στην αρχή του. Δεν είναι κάτι «εκ του μη όντος». Είναι κάτι που αποτελεί την αλλοίωση της όντως φύσεως. Όπως το κακό δεν έχει υπόσταση, δηλαδή δεν είναι αυθυπόστατο αλλά σημαίνει την αλλοίωση, τη φθορά του καλού, έτσι και ο φόβος είναι ο ίδιος ένα είδωλο, μία άσχημη εικόνα που προέρχεται από την όντως εικόνα. Σαν λογικό συναίσθημα έχει θα πολλές αναποδιές. Αυτός ο φόβος συνήθως είναι ατίθασος, επικίνδυνος, ανατρεπτικός. Σε ξελογιάζει και ο νους σου γίνεται θολός. Και μετά άντε εσύ να σκεφτείς με καθαρό νου, με σκέψη ανεπηρέαστη.
Έχω την αίσθηση και το πιστεύω αθεράπευτα αυτό, πως ο άνθρωπος ως αυτεξούσιο ον μπορεί να υπερνικήσει οτιδήποτε φοβάται. Ξέρετε γιατί; Η θέληση του. Η θέληση του είναι ελεύθερη. Αυτό καθιστά τον άνθρωπο να κινείται άλλοτε στην πραγμάτωση της αγιότητος κι άλλοτε στην ειδωλοποίηση του. Γι’ αυτό και ανάλογα με τις ελεύθερες του επιλογές, άλλοτε κινείται προς την επίτευξη των στόχων του κι άλλοτε όχι. Αυτό πάντως νομίζω πως δεν πρέπει να μας οδηγεί στη σκέψη ότι ο φόβος είναι κακός, είναι ένας «δαίμων» ή κάτι «ανίερο» που πρέπει να καταπολεμηθεί. Ο άνθρωπος όσες φορές πάσχισε να καταπολεμήσει τα πάθη του, τα πάθη του καταπολέμησαν τον ίδιο. Έτσι συμβαίνει και με τον φόβο. Χωρίς διάθεση μανιχαϊστικών αντιλήψεων, ο άνθρωπος έχει δύο επιλογές. Ή θα «εντρυφήσει» στο φόβο που διαχέει τις διάφορες καταστάσεις της ζωής, ή θα τον μεταμορφώσει.
Φυσικά το να αντιμετωπίσεις τις φοβίες σου είναι κάτι θαρραλέο. Αγαπώ τους ανθρώπους που τολμούν. Στεναχωριέμαι όμως όταν οι ίδιοι παραδίδονται. Και λυπάμαι όταν κυριεύονται από τις φοβίες, τις οποίες πολλές φορές δεν γνωρίζουν ποιες είναι, και αδικούν έτσι άλλους ανθρώπους. Μπορεί κάποιος για παράδειγμα να είναι μαχητής στη ζωή. Και να έχει στόχους άγιους, να θέλει να πετύχει ακατόρθωτα πράγματα κάποιες φορές, και να βαδίζει στην ανηφόρα χωρίς να βρεθεί κάποιος Κυρηναίος να τον στηρίξει και να σκουπίσει τον ιδρώτα του. Γιατί λέτε να μην κινείται κάποιος να τον βοηθήσει; Γιατί φοβάται. Φοβάται το δρόμο, τις συνθήκες, την αρχή του δρόμου και το τέλος του. Αγνοεί πως δεν έχει την αληθινή αίσθηση της ομορφιάς που μπορεί να έχει κάποιες φορές αυτός ο δρόμος κι έτσι άλλοτε παραιτείται, άλλοτε βαδίζει μαζί και σκοντάφτει, κι άλλοτε συνεχίζει μαζί με τον σύμψυχο του την ανηφόρα, αγνοώντας τους κινδύνους, τις φοβίες, τα λάθη και τα πάθη.
Αλλά για να το κάνεις αυτό, υπάρχει μία απαραίτητη προϋπόθεση που δεν την ανέφερα σκοπίμως. Και το κάνω για να ομορφύνω τώρα, αυτή τη στιγμή τους λόγους μου. Είναι ο έρωτας. Αν δεν υπάρχει έρωτας, αγάπη (ταυτόσημη έννοια στον Διονύσιο Αρεοπαγίτη και Μάξιμο Ομολογητή), τότε δεν υπάρχει Θεός. Και χωρίς να θέλω να αναλωθώ σε ανσέλμεια αποδεικτικά σχήματα περί αποδείξεως, αν δεν υπάρχει αγάπη, τότε ο Θεός δεν υπάρχει. Ο Θεός δεν είναι η αγάπη, είναι αγάπη. Και όταν ο άνθρωπος ενεργεί χωρίς να είναι ερωτευμένος με τον άνθρωπο του, την εργασία του, την ενασχόληση του, τη διακονία του, ενε τέλει την ίδια τη ζωή, από τώρα έχει αποτύχει και σταματά εδώ το άρθρο. Σας χαιρετώ και δεν έχουμε να πούμε τίποτε, γιατί απλά δεν υπάρχει αγάπη κι έρωτας.
Αν αναγνωρίσουμε τον έρωτα ως κινητήριο δύναμη, εμένα προσωπικά δεν με ενδιαφέρει να θα βραχώ στις μπόρες της ζωής, αν «φάω τα μούτρα μου», αν μαθαίνω να πέφτω κι ας σηκώνομαι. Αν όλες οι δυσκολίες με φοβίζουν και με αποτρέπουν, τη στιγμή που αναγνωρίζω για παράδειγμα πως δεν έχω έρωτα ως ένα δόσιμο σε μία ετερότητα και ως κίνηση ενεργητικής αποκάλυψης σε κάθε τι άλλο, τότε απέτυχα. A priori κυνηγάω τις φοβίες μου στον ίδιο τον φόβο της αποτυχίας μου. Αν από την άλλη αναγνωρίσω τον έρωτα ως τη βάση, ως εκείνη τη δύναμη που κινεί τα πάντα, ως συνεκτική και συγκρατική δύναμη για να δανειστώ το μαξιμιανό λόγο, τότε το «τολμάν εστί σχοινοβατείν», παραφράζοντας τη φράση του Γρηγορίου Θεολόγου.
Άλλοτε ο φόβος των καταστάσεων υπάρχει, κι άλλοτε όχι. Άλλοτε είναι φαινομενικός κι άλλοτε υπαρκτός. Άλλοτε γνωρίζουμε τι υπάρχει πίσω από ένα λόφο που μας καλούν να δούμε, κι άλλοτε χωρίς να γνωρίζουμε φοβόμαστε. Όλα μπορεί να συμβαίνουν. Έχει σημασία; Αυτή η πολυπλοκότητα των σκέψεων, το να βυθίζεσαι στις σκέψεις, να κολυμπάς μαζί τους και να μην θες ένα σωσίβιο για να σωθείς, είναι θα έλεγα μία μανία του ανθρώπου να δραπετεύει από το άγνωστο. Το άγνωστο πραγματικά γεννά φοβίες. Και πρώτος συμφωνώ μαζί σας. Το άγνωστο όμως μπορείς να το γνωρίσεις. Και για να το γνωρίσεις, δεν αρκεί να θες μόνο. Είναι τιμή να θες να το πλησιάσεις, αγγίξεις και ψηλαφίσεις. Το αναγνωρίζω. Αν το κάνεις μόνος σου, οι φοβίες δεν πολλαπλασιάζονται απλά, αλλά μεταμορφώνονται σε κυριαρχικές τάσεις αυτό – καταστροφής, στον αντίποδα της μεταμορφωτικής εικόνας που μπορεί να μεταλλάξει τον φόβο σε χαρά. Αν θελήσεις να το αντιμετωπίσεις με τον άνθρωπο σου, μπορείς να τα καταφέρεις. Όχι γιατί θα υπερνικήσεις τις φοβίες σου. Και το κίνητρο της επιτυχίας δεν αρκεί από μόνο του. Θα μπορέσεις, εφόσον και μόνο ερωτευτείς όχι το δρόμο, όχι το επέκεινα, όχι αυτό που κρύβεται πίσω από τη θέα, όχι αυτό το άγνωστο που δεν είσαι σε φάση αν δαμάσεις, αλλά τον άνθρωπο που θέλει να ζήσει την ομορφιά της θέας αυτής.
Είναι σημαντικό να υπάρχει κάποιος σε ένα νέο και όμορφο ξεκίνημα, που δίνει εαυτόν σε εσένα. Είναι σημαντικό να υπάρχει κάποιος άλλος που θέλει να δει τη θέα. Η θέα αυτή έχω την αίσθηση ότι είναι η ίδια αίσθηση. Αλλά για σένα δεν είναι αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να υιοθετήσεις ως αυτοσκοπό. Ούτε ο άνθρωπος σου έχει την πολυτέλεια να κλείσει τα αυτιά του, στους φόβους σου και στα ερωτήματα σου. Το άγνωστο όλους μας φοβίζει. Σημασία έχει με ποιον θα το βαδίσεις.
Μπορεί τα γυμνά σου πόδια να ματώσουν, μπορεί να δειλιάσεις και να θες να επιστρέψεις πίσω, μπορεί ακόμη και να αφήσεις το χέρι που πιάνεις. Νιώσε αν έχεις έρωτα. Νιώσε αν κάποιος άλλος σε κουβαλάει και βλέπεις στο δρόμο τη σκιά των ποδιών του. Νιώσε αν μέσα σου θες. Νιώσε εσένα. Μην νιώθεις αυτό που γνωρίζεις. Δεν μπορείς να το νιώσεις, γιατί δεν τον γνωρίζεις. Κι ας σε φοβίζει.
Μην ξεχνάς ότι είμαστε άνθρωποι και πως κάποιες φορές παραγκωνίζουμε στις μεταξύ μας σχέσεις τον Θεό, Τον αρνούμαστε και νομίζουμε ότι ή μπορούμε ή δεν μπορούμε μόνοι μας. Δεν είναι έτσι. Ο Θεός ποτέ δεν άφησε κανέναν που είχε πίστη. Τον τελώνη, την πόρνη, την μοιχαλίδα, τον ληστή τους επισκέφτηκε ταπεινά και ήσυχα. Εκείνοι απλά Τον πίστεψαν. Πίστεψαν ότι Εκείνος είναι ο Υιός του Θεού και αυτόματα η πίστη τους σήμανε πέρα από τη θεϊκή παρουσία και τη λύτρωση, τη σωτηρία. Όλοι τους μεταμορφώθηκαν, άλλαξαν, υπερνίκησαν με τη θεία χάρη τους φόβους της μοναξιάς στην αμαρτία.
Είμαι σίγουρος πως πολλά που μας τρομάζουν και δεν γνωρίζουμε, εύκολα απομυθοποιούνται. Τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως νομίζεις. Υπάρχει και η άλλη πλευρά. Εσύ γνωρίζεις με ποιον την βαδίζεις. Αν νιώθεις ότι θες να δοθείς, μην φοβάσαι. Θα ζήσει και θα πέσει δίπλα σου. Δεν θα είναι ούτε μπροστά σου, ούτε πίσω σου. Δίπλα σου. Για να δείτε μαζί την ομορφιά της θέας που φοβάσαι…
Ηρακλής Φίλιος
([email protected])
.