Είναι γεγονός πως στη ζωή υπάρχουν αρνήσεις ευεργετικές. Αρνήσεις που ενυπάρχουν σε υγιείς προοπτικές. Στην προοπτική της αποδοχής, της ενσωμάτωσης και της μεταμόρφωσης. Μιας μεταμόρφωσης που την άρνηση την μετατρέπει σε δεκτική αναγνώριση και υιοθεσία. Όμως κάποιες αρνήσεις χάνουν την αυτογνωσία της ολοκλήρωσης τους στο άγιο τοπίο της μυρσίνης και καταντούν εωσφορικές. Τότε οι αρνήσεις γίνονται αυτοκαταστροφικές. Γίνονται εσωστρεφείς στην εγωπαθή τους ωραιοπάθεια που αρνείται επίμονα κάθε άγια τελείωση.
Το να είναι ο άνθρωπος ευάλωτος στην αμαρτία και σε κάθε τι που προέρχεται από την αλλοίωση της φύσης του καλού, είναι λογικό. Το να πέφτει ο άνθρωπος συνέχεια ακόμη και στις ίδιες παγίδες και αμαρτίες και πάθη είναι εξίσου λογικό. Το να σηκώνεται είναι άγιο. Το να εμμένει όμως στις πτωτικές του καταστάσεις είναι εωσφορικό. Ο ίδιος δημιουργεί το κακό που δεν είναι αυθύπαρκτο και ελεύθερα επαναστατεί ενάντια στο καλό αφού «φυσικό κακό δεν υπάρχει, αλλά φθορά της μηδενιζόμενης κτιστής πραγματικότητας με την ελεύθερη επανάσταση των λογικών όντων κατά της ζωοποιού χάριτος» σύμφωνα με τον Ιωάννη Δαμασκηνό.
Η δυναμική που δημιουργείται από μια τέτοια ανάλωση του εαυτού στη νοσηρή φύσης της διάβρωσης του αρχέτυπου είναι τέτοιου μεγέθους που μοιάζει με συνειδησιακή πώρωση. Και η άγνοια αυτής της εμμονής στον εκμηδενισμό του προσωπικού εκμηδενισμού είναι θάνατος προσωπικός, καθώς ο άνθρωπος δεν διακρίνει τι είναι αγαθό και τι όχι.Αυτή η σύνολη αντίληψη της τραγικότητας της ανθρώπινης υπόστασης, καθρεφτίζει τον άλλον που πάσχει, τον άλλον που νοσεί ως ένα είδωλο της αντιστροφικής κίνησης του αρχέτυπου, του πρωτότυπου και το εμφανίζει ως αλλοίωση κάθε αγαθής εικόνας που τελικά απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τη δημιουργική της τελείωση. Και φυσικά η τελείωση αυτή δεν είναι κοσμική, ούτε νοείται ως ηθική αρετή, αλλά βαπτίζεται στο ήθος της σταυρικής θυσίας που αναδύει άρωμα πόνου, γεύση δακρύων και φίλημα αναστάσιμης δόξας.
Η εμμονή στην άρνηση λοιπόν είναι ένα είδος δαιμονισμού. Μία μορφή δαιμονισμού που ικανοποιεί τις ανθρώπινες αισθήσεις με πάθος, εγκλωβίζοντας στο μηδέν τον άνθρωπο. Έτσι ο ίδιος δεν απαλλάσσεται από τη φθοροποιό επίδραση του φθόνου και του μίσους. Αντίθετα, ο ίδιος φθονεί, μισεί και χάνει τον δημιουργικό του ρόλο. Όμως αυτή η εμμονή τον απομακρύνει από το καθ’ ομοίωσιν. Η ανταρσία του τείνει να γίνει η αυτοκαταστροφή του και πολλές φορές δυστυχώς η αυτοαναίρεση του. Μία ψυχολογική εμβάθυνση στην αναίρεση της τρεπτότητας που κινητικά ζαλίζει το ασυνείδητο του και ενδόμυχα προετοιμάζει το έδαφος για την διαστρεβλωμένη εικόνα της ενάργειας των πραγμάτων και της καθαρότητας της πνευματικής αυτογνωσίας. Εμμένει στο μηδέν του, εφόσον αρέσκεται σ’ αυτό, υποτάσσει την ομορφιά της φύσης στη θέα της αχώρητης ασχήμιας εφόσον αρνείται τη θέα του παραδείσου και κρύβει το μυστήριο της ζωής του στα σπλάχνα του μηδενός και στις κορυφές της καταστροφικής αποξένωσης.
Άρνηση είναι και η άρνηση της ύπαρξης του Θεού ή ακόμη και η αμφισβήτηση της θείας φύσεως του Χριστού. Αρρωστημένη όμως είναι η υβριστική διάθεση κάτι που δεν τιμά την προσωπικότητα του άθεου. Ο αθεϊστής του 20ου αιώνα και εισηγητής της ανθρωπιστικής ψυχολογίας Abraham Maslow υποστηρίζει ότι οι μη θρησκευόμενοι έχουν μικρότερη δυναμική για εξέλιξη και αυτοπραγμάτωση απ’ ό,τι οι θρησκευόμενοι. Ο Richard Dawkins δηλώνει ότι κανείς άθεος δεν θα παραμείνει άθεος εάν γίνει ένα θαύμα. Αυτός ο μηχανισμός της προσφυγής στην αυθεντία (argumentum ad verecundiam), δεν λειτούργησε καταλλήλως στον Nietzsche, αφού κλονίστηκε η πίστη του στον Θεό μέσα από τον θάνατο του πατέρα του.
Έχω όμως την αίσθηση πως ο Nietzsche, ο Sartre και ο Μπακούνιν θα έμεναν άφωνοι μπροστά στις διαπιστώσεις του Michel Onfray, που επιπόλαια αυτοαποκαλείται «νιτσεϊστής της Αριστεράς» (ο ίδιος υπήρξε στην ουσία μία άστοχη συνέχεια του Nietzsche). Ο Nietzsche δεν υπήρξε προκλητικός άθεος, ούτε απλά ένας άθεος «για να υπάρχει». Αν και ο όρος άθεος τον αδικεί, αφού ο ίδιος εναντιώθηκε στην θρησκεία της εποχής του που είχε μετατραπεί σε θρησκεία των λογίων, γι’ αυτό και έχει αναφέρει πως «η ίδια η λέξη “χριστιανισμός” είναι παρανόηση: κατά βάθος υπήρχε μόνο ένας χριστιανός κι αυτός πέθανε επάνω στο σταυρό». Δεν έθεσε τη λογική ως αρχή των όλων, αλλά κινήθηκε εμπειρικά. Συγκεκριμένα υπήρξε όπως και άλλοι μεγάλοι φιλόσοφοι οπαδός του φιλοσοφικού ρεύματος του ιρασιοναλισμού (irrationalism) σύμφωνα με το οποίο η ουσία του κόσμου είναι ασύλληπτη με τη λογική (οι ίδιοι οι οπαδοί αυτής της θεωρίας έδιναν μεγάλη σημασία στην αντίληψη μέσω της εμπειρίας κάτι που δίδαξε η νηπτική και πατερική παράδοση). Έτσι, όταν ο Nietzsche ανήγγειλε τον «θάνατο του Θεού», δεν θριαμβολόγησε, αλλά με αγωνία διατύπωσε στο ομώνυμο του έργο τα παρακάτω: «Πού είναι ο Θεός; …Θα σας πω. Τον έχουμε σκοτώσει – εσείς κι εγώ! Όλοι είμαστε οι δολοφόνοι του!… Πώς το κάναμε αυτό;… Ο Θεός είναι νεκρός!… παραμένει νεκρός!… τον έχουμε σκοτώσει!».
Ο MichelOnfrayδεν διστάζει μόνο να παρουσιάσει τον Θεό ως μυθοπλασία, αλλά με προκλητικό έως και ανήθικο τρόπο να μιλήσει για Εκείνον. Ο Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας γράφει στο βιβλίο του «Traited’ Atheologie» (Πραγματεία περί αθεολογίας): «Ο Θεός δεν είναι ούτε νεκρός, Ούτε ετοιμοθάνατος…μια μυθοπλασία δεν πεθαίνει, μια ψευδαίσθηση δεν αποβιώνει ποτέ, ένα παιδικό παραμύθι δεν αναιρείται». Και αλλού συνεχίζει: «Άθεος είναι αυτός που δηλώνει πως ο Θεός δεν υπάρχει, ότι είναι δημιούργημα της φαντασίας των ανθρώπων που θέλουν να πιστεύουν ότι θα συνεχίσουν να ζουν μετά τον θάνατο». Υπήρξαν πράγματι φιλόσοφοι που αρνήθηκαν και μάλιστα ορισμένοι επίμονα και άκρως αντίθετα την ύπαρξη του Θεού, και όσοι πίστεψαν στην ύπαρξη του, απλά αναγνώρισαν την ιστορικότητα του.
Και ο M. Heideggerαναδεικνύει μία φιλοσοφία χωρίς Θεό. Αλλά στη συνέχεια είπε πως μόνο ένας θεός μπορεί να μας σώσει. Και το εντυπωσιακό είναι πως αναφερόμενος στην κατάπτωση του ανθρώπου και στις εμμονές της άρνησης, αναφέρει ότι η υπέρβαση της επιτυγχάνεται με τη μέριμνα (sorge) όπου υπάρχουμε αυθεντικά μέσα στον κόσμο. Μία ανάλογη λοιπόν στάση προς την αδιάκριτη διακονία του εαυτού προς τον έτερο, τον διαφορετικό, τον άλλον, τον ξένον που δίδαξε ο Θεάνθρωπος και παρήγγειλε κατ’ αυτό τον τρόπο να πράττουν και οι μαθητές Του. Έτσι η θεμελιώδης εξίσωση στον Heideggerείναι αντι – καρτεσιανή και λαμβάνει τη μορφή «μεριμνώ, άρα υπάρχω». Από την άλλη σε πιο όμορφη γλώσσα, ο π. Νικόλαος Σαχάρωφ και ο Επίσκοπος KallistosWearθα ομολογήσουν: «Αγαπώ, άρα υπάρχω».
Ο Onfrayως υπέρμαχος της θεωρίας του ηδονισμού, αρνείται να συλλάβει τη σημασία της σταυρικής θυσίας και μη δυνάμενος να υποψιαστεί την αλήθεια της και ως τραγική ύπαρξη στο βιβλίο του «Η αναζήτηση των ηδονών», γράφει: «Πώς μπορεί να δημιουργηθεί ένα όραμα για τον κόσμο με βάση τη λατρεία ενός σταυρωμένου, ακρωτηριασμένου, πληγωμένου, ταπεινωμένου, πτώματος; Ένας νεκρός που μετατράπηκε σε έμβλημα ζωής…Ζούμε στη σκιά του καταραμένου σταυρού. Και το σώμα μας αναδίδει ακόμα τη νεκρική μυρωδιά του πτώματος ενός μύθου, αν όχι του μύθου ενός πτώματος». Και συνεχίζει: «Ο χριστιανισμός αρνήθηκε το σώμα, τα σώματα, δόξασε το άρρωστο ακρωτηριασμένο, βασανισμένο, εξευτελισμένο σώμα, απόλαυσε το μαρτύριο … εφηύρε έναν νυχτερινό έρωτα που μέσα στο σκοτάδι του τα σώματα μας συνεχίζουν να κείτονται σαν μέσα σε ένα σάβανο δίχως αρώματα».
Αν αυτό το στραγγάλισμα της ζωής από τον Onfrayδείχνει ανίερο, πόσο αλλοπρόσαλλη και τραγική δείχνει η θεωρία περί του ηλιακού ερωτισμού, εκείνης της ασυδοσίας, του άκρατου ηδονισμού, του ξεγυμνώματος της ανθρώπινης υπόστασης που δεν διστάζουν να ζήσουν χωρίς Θεό. Στον αντίποδα τα λόγια του οσίου Πορφυρίου που σε όλα αναγνωρίζει τον Θεό: «Εγώ όταν νιώθω την αρμονία της φύσης, όλο κλαίω. Γιατί αν βαρεθούμε τη ζωή; Να τη ζήσουμε με το Πνεύμα του Θεού, το Πνεύμα της αλήθειας. Ο έχων το Πνεύμα του Θεού, ο έχων τη θεία σοφία τα βλέπει όλα με αγάπη Θεού κι όλα τα προσέχει».
Η εικόνα του Θεού πάνω στον Σταυρό πράγματι δείχνει έναν άνθρωπο ανήμπορο, παραδομένο στις δυνάμεις των ανθρώπων – σταυρωτών Του και της φύσεως. Δείχνει όμως τον τέλειο Θεό και τον τέλειο άνθρωπο που ακολουθεί το θέλημα του Πατρός Του. Δεν είναι ένας άνθρωπος που πεθαίνει και θάπτεται και στον τάφο τελειώνει η ζωή Του. Ο Σταυρός από όργανο φρίκης λαμβάνει την ευλογία της ίασης. Ο τάφος είναι αχώρητος. Δεν έχει την δύναμη να χωρέσει και περιορίσει την παντοδυναμία Του. Η ζωή δεν σταματάει στον τάφο όπως η νόηση και αντίληψη του Onfrayστον τάφος της κτιστότητος. Τινάζει με θρίαμβο της κυριαρχία του θανάτου, ντύνεται τη συνέχεια της αναστάσιμης ζωής στις κοσμικές συνέχειες των ανθρώπων και αποτελεί πηγή αιωνιότητας. Ο νους του Onfrayσταματάει στον Σταυρό. Ο Χριστός κατεβαίνει από τον Σταυρό, και ο τάφος δεν μπορεί να Τον κρατήσει, καθώς καταλύεται το κράτος του θανάτου και όλα γίνονται αιώνια. Ζωή με Θεό. Ζωή για τον Θεό. Το μεγάλο καύχημα του Σταυρού για τον απόστολο Παύλο δεν σηματοδοτεί την καταδίκη και το τέλος αλλά την αναστάσιμη ευλογία και χάρη. Το πληγωμένο και ματωμένο σώμα δεν μοιάζει με πτώμα αλλά με Σώμα και Αίμα που δίνεται «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον». Η βρώση και η πόση του Παναγίου Σώματος και του Τιμίου Αίματος είναι ζωή, δίνει ζωή και ζει στη ζωή. Είναι Χριστός, χριστοποιεί τον άνθρωπο και ζει μέσα Χριστός. Δεν είναι Σώμα λύπησης, φθοράς, αμαρτιών, αλλά αναστημένο Σώμα που μαρτυρεί τη δόξα του Τριαδικού Θεού, την αγάπη Του και το έλεος Του.
Σχετικά γράφει ο Σωφρόνιος Σαχάρωφ με αρχοντική ομορφιά τα εξής: «Αν ο Κύριος όρισε να πεθάνουμε, θα πεθάνουμε με την συνείδηση της αγάπης Του, η οποία Τον οδήγησε στον Σταυρό. Ελπίζω ότι ενεργούν αληθινά μέσα μας τα λόγια του Χριστού: ”Ἐγώ ζω και υμείς ζήσεσθε”. Κάθε λόγος του Χριστού, είναι η ίδια η Θεία αιωνιότητα. Όπως Εκείνος έπασχε για όλη την κτίση και για όλο τον κόσμο, έτσι και εμείς θα προσευχόμαστε στον Θεό. Και στις δύσκολες στιγμές, ας μας κυριεύει ο θρήνος της Γεθσημανή. Γιατί και σ’ εμάς συμβαίνει, όταν η προσευχή μας ομοιάσει κάπως με εκείνον τον θρήνο, όταν μας εγγίζει το Αιώνιο Πνεύμα, να ζούμε αληθινά. Τότε αρχίζει η αθάνατη ζωή μας. Και τότε παρουσιάζεται μπροστά μας ο Απόλυτος Θεός, με εντελώς άλλη μορφή. Η χριστιανική μας πίστη είναι η έσχατη τελειότητα, και κανένας ας μη μας χωρίσει από την αγάπη του Χριστού!…Όταν αρχίζουμε να πάσχουμε όπως ο Χριστός για όλη την κτίση, τότε, ”εν Χριστώ” και με τον Χριστό, ζούμε την αιώνια ζωή».
Η σκιά του Σταυρού συναρπάζει. Μα περισσότερο ανήμπορη λεκτικά να εισχωρήσει στις ανθρώπινες σκέψεις και μικρότητες, μιλάει με την ταπεινή της σιωπή. Αργά και καρτερικά διδάσκει τη σιωπή, την πίστη, την υπομονή. Και το Πανάγιο Σώμα του Σταυρού δεν βιάζεται. Δεν αγχώνεται. Υπομένει και υπακούει στο θέλημα του πέμψαντος Αυτόν. Και διδάσκει στον άνθρωπο του πόνου, των θλίψεων, των αδικιών, των δοκιμασιών. Διδάσκει σιωπή και φυγή. Σιωπή για ασκητική ησυχία. Φυγή για άσκηση αυτοσυνειδησίας. Και έχει ένα μοναδικό προνόμιο. Να σου αυξάνει την εμπιστοσύνη στον Θεάνθρωπο που πάσχει. Στον Θεάνθρωπο που αναστήθηκε, υπενθυμίζοντας την οδό του βίου σου. Μαρτυρική, ματωμένη, ανηφορική, ατελείωτη, αλλά με θλίψεις που καλλιεργούν τα πάθη και μεταμορφώνουν τον άνθρωπο. Θλίψεις και δυσκολίες πικρές που αν και έχουν γεύση πικρή όπως το φάρμακο, φέρνουν την ίαση στην ψυχή και στο σώμα. Αυτή η σκιά της «εορτής και πνευματικής πανηγύρεως» κατά τον ιερό Χρυσόστομο κι όχι του καταραμένου Σταυρού κατά τον Onfray, αίρει την αμαρτία του κόσμου και μοιάζει με τον σταυρό του σύγχρονου ανθρώπου καθώς σύμφωνα με τον Πατριάρχη Κων/πόλεως Γερμανό Β’ «μιμείται τον Χριστόν ο καθηλώσας τω θείω σταυρώ τας σάρκας και τω κόσμω σταυρωθείς και απονεκρωθείς».
Η φύση είναι η αληθινή αίσθηση. Το άγγιγμα της δόξας και του ελέους. Η μαρτυρία της ύπαρξης και της άρνησης του εκμηδενισμού κι όχι της τελειωτικής δημιουργίας. Μυρίζει, αγγίζει, νιώθει, αγαπά κι ερωτεύεται Θεό. Όπως γράφει κι ο π. Λίβυος στην Πεμπτουσία: «Ξημέρωσε ο Θεός την κτίση του, η βροχή κόπασε και περπάτησα για κάμποση ώρα, στα βήματα Εκείνου, που όλη νύχτα έπλενε και ξεδιψούσε το κορμί της Γης. Χωράφια μουσκεμένα, δέντρα καλά πλυμένα, γη σε οργασμό από την συνουσία, ζώα στον αγώνα της τροφής, άνθρωποι με ανάσες που θολώνουν τα τζάμια. Τότε κατάλαβα, γιατί η αθεΐα αναπτύχθηκε στα αστικά κέντρα. Γιατί είναι αδύνατον να ζεις με την φύση και να είσαι άθεος».
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
(iraklisf@theo.auth.gr)
.