*Η επιστροφή των Λουδιτών;
#Το βασίλειο της ασημαντότητας και το Brain rot. Ο φόβος μήπως “με τα ξερά καούν και τα χλωρά”
Και να που αναγκαζόμαστε στις μέρες μας να χρησιμοποιήσουμε ένα παλιό σύνθημα-φράση, ελαφρώς παραποιημένο και επικαιροποιημένο, το “μην πυροβολείτε τον πιανίστα”.
Κι αυτό όχι για να προστατεύσουμε κάποιον αθώο από το κόστος μιας πράξης για την οποία δεν είναι ούτε ο απόλυτος ούτε ο μοναδικός υπεύθυνος, αλλά για να αποδώσουμε “δικαιοσύνη” και να δείξουμε τη συμπάθειά μας σε ένα τεχνολογικό ανθρώπινο δημιούργημα, το ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ, που τον τελευταίο καιρό δέχεται επιθέσεις από όλα τα μέτωπα.
Το κατηγορητήριο εναντίον του διαδικτύου είναι τόσο πλούσιο που ήδη στήθηκαν από τώρα ειδικά δικαστήρια για την επιβολή της μέγιστης τιμωρίας. Χωρίς “περίσκεψιν και αιδώ”, όπως θα έλεγε και ο ποιητής, το κράτος και η κοινωνία-χρήστης υψώνουν τείχη εναντίον του διαδικτύου για την προστασία τους. Ο λίθος του αναθέματος μόνο λείπει.
Η επίθεση εναντίον του διαδικτύου θυμίζει λίγο το κίνημα των Λουδιτών, μόνον που τώρα οι επαΐοντες και οι δεδηλωμένοι εχθροί του χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να αποτρέψουν τους άλλους από την “αλόγιστη” χρήση του. Είναι αυτό που λέμε “o τρώσας και ιάσεται”.
Η όλη ιστορία των επιθέσεων εναντίον της χρήσης του διαδικτύου, αν δεν εμπεριέχει στοιχεία γραφικότητας, σίγουρα αναδεικνύει την υποκρισία μιας κοινωνίας που ξαφνικά ανακάλυψε πως για όλα τα δεινά της κοινωνίας μας φταίει η αλόγιστη χρήση του. Η Μοναξιά, η Κατάθλιψη, η νεανική Εγκληματικότητα, οι ποικίλες Ψυχολογικές ασθένειες και φυσικά η Γλωσσική πενία αποδίδονται στη χρήση του διαδικτύου. Η μόνη συνέπεια που δεν αποδίδεται στη χρήση του διαδικτύου είναι η κλιματική αλλαγή!!!
Όλοι φυσικά (κράτος και κοινωνία) διατείνονται πως οι επιθέσεις τους εναντίον του διαδικτύου στοχεύουν στην προστασία του κοινωνικού συνόλου και ιδιαίτερα της νέας γενιάς από τη χρήση-κατάχρηση του διαδικτύου. Ωστόσο αυτή η απολυτοποίηση και δαιμονοποίηση του αρνητικών του διαδικτύου αποκρύπτει μία αλήθεια. Το διαδίκτυο είναι ανθρώπινο επίτευγμα-δημιούργημα και έχει τόσα καλά ή κακά όσο και ο δημιουργός του.
Κανείς, δηλαδή δεν σκέφτηκε ούτε πρότεινε να καταργήσουμε τα αεροπλάνα και τα αυτοκίνητα εξαιτίας των πολλών ατυχημάτων που όχι σπάνια κοστίζουν πολλά σε ανθρώπινες ζωές. Επίσης, οι σφοδροί κατήγοροι του διαδικτύου αδυνατούν να διακρίνουν τις διαφορές και τις ευθύνες του χρήστη και της χρήσης από τις “ευθύνες” του τεχνολογικού αντικειμένου.
Από τα πράγματα έρχεται πάλι στην επικαιρότητα ένα παλιό θεωρητικό πρόβλημα, αυτό της Ουδετερότητας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας. Κι αυτό γιατί το διαδίκτυο και τα κινητά ως ανθρώπινα επιτεύγματα προϋποθέτουν τη συνδρομή τόσο της επιστήμης όσο και της τεχνολογίας.
Ωστόσο, το κράτος και η κοινωνία μας αγνοούν μία διακηρυγμένη αλήθεια: Πως η ευθύνη για ό,τι αρνητικό προκύπτει από το τεχνολογικό δημιούργημα βαραίνει τον χρήστη και τον τρόπο χρήσης και όχι το ίδιο το δημιούργημα. Φυσικά ποτέ δεν φταίει το μαχαίρι για τις χιλιάδες εδώ και αιώνες ανθρώπινες εγκληματικές πράξεις, γι αυτό και δεν καταργήθηκε.
Όπως φυσικά για τη ρίψη της Ατομικής βόμβας δεν φταίει ο Αϊνστάιν και η περίφημη εξίσωσή του αλλά ο κατασκευαστής κι αυτός που αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει (πολιτικοί και στρατιωτικοί).
Την όλη επίθεση, βέβαια, εναντίον του διαδικτύου την ενίσχυσε-τροφοδότησε και η επιλογή του Brain Rot ως της λέξης της χρονιάς (σήψη εγκεφάλου). «Η φράση “Brain rot” ορίζεται ως φθορά της διανοητικής ή πνευματική κατάστασης ενός ατόμου, που συχνά αποδίδεται στην υπερκατανάλωση υλικού-σήμερα κυρίως διαδικτυακού ή προκλητικά απλό” .
Έτσι απλά, λοιπόν, και αφού εντοπίσαμε την αιτία όλων των δεινών που κατατρύχουν την κοινωνία μας και διαβρώνουν επικίνδυνα τόσο την ψυχική μας υγεία όσο και την πνευματική μας ευεξία αποφασίσαμε να ρίξουμε το διαδίκτυο και τα κινητά στο πυρ το εξώτερον.
Ξεχνάμε, όμως, πως τα “σκουπίδια” που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο κυκλοφορούν άφθονα και σε άλλους χώρους, όπως στο τραγούδι, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα βιβλία, στον έντυπο τύπο, στην TV και σε πολλούς άλλους χώρους κατά τεκμήριο και κατ΄ ευφημισμόν πολιτιστικούς. Κανείς, φυσικά, δεν σκέφτηκε ούτε πρότεινε μία προληπτική λογοκρισία για την προστασία του εγκεφάλου μας.
Όλες οι παραπάνω σκέψεις και οι ενστάσεις για τον λιθοβολισμό του διαδικτύου δεν θα είχαν νόημα, αν στο τέλος αυτής της χρονιάς (2024) και στις αρχές του 2025 δεν είχα διαβάσει στο διαδίκτυο (Sites) τρία κείμενα που κοσμούν όχι μόνον τα συγκεκριμένα μέσα αλλά και απαλλάσσουν το διαδίκτυο από τις άδικες κατηγορίες.
Και επειδή τα πολλά λόγια και οι αοριστίες είναι φτώχεια ας έλθουμε στα συγκεκριμένα κείμενα και η αξιολόγηση δική σας.
Α.HUFFPOST:
«Δημήτρης Καραγιάννης: Επαναστατικό δεν είναι να καταγγέλλεις αλλά να δημιουργείς» (Τίτλος άρθρου)
Στο δημοσίευμα αυτό του Huffpost ο γνωστός ψυχίατρος Δημήτρης Καραγιάννης μιλάει σε μία συζήτηση εφ’ όλης της ύλης στο δημοσιογράφο Δημοσθένη Γκαβέα για τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου και το ρόλο της ψυχολογίας-ψυχιατρικής στην αντιμετώπισή τους. Αφορμή για αυτήν τη συζήτηση η έκδοση του νέου του βιβλίου «Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά».
Για λόγους οικονομίας παρατίθενται κάποια σύντομα αποσπάσματα από αυτήν την ενδιαφέρουσα συζήτηση, την τόσο διαφωτιστική αλλά και τόσο χρήσιμη για όλους μας.
Στο ενδιαφέρον εισαγωγικό σημείωμα του δημοσιογράφου κ. Δημοσθένη Γκαβέα παρατίθενται κάποιες απόψεις για το γκρίζο τοπίο της εποχής μας και για την ανάγκη να εμβαθύνουμε στη γνώση του εαυτού μας, όσο κι αν αυτό φαντάζει δύσκολο, όπως είχε επισημάνει και ο Ηράκλειτος: “Ψυχής πείρατα ιών ουκ αν εξεύροιο πάσαν επιπορευόμενος οδόν. Ούτω βαθύν λόγον έχει”.
Πιο συγκεκριμένα ο κ. Γκαβέας σημειώνει:
“Φαντάζει παράταιρο να μιλάς για ψυχολογία και φιλοσοφία σε μια εποχή όπου οι πολλαπλές κρίσεις και η γεωπολιτική αστάθεια κυριαρχούν. Μοιάζει σχεδόν ύβρις να εξετάζουμε τα εσωτερικά προβλήματα του εαυτού, όταν η φτώχεια θεριεύει, ο πόλεμος μαίνεται και η καθημερινότητα φορτώνεται με αγωνία.
Είναι όμως πράγματι πολυτέλεια να εστιάζουμε στο ταξίδι προς την αυτογνωσία, όταν το σκοτάδι φαίνεται να καταπίνει τον κόσμο; Είναι άραγε ο ψυχικός πόνος κάτι ξέχωρο από τις κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις; Το γκρίζο που πνίγει τη συλλογική μας ψυχή και τα ψεύτικα χαμόγελα που καλύπτουν τη μοναξιά μας είναι λιγότερο πραγματικά επειδή δεν ανήκουν σε στατιστικές ή δείκτες ανάπτυξης;
Και οι τεχνολογικές εξελίξεις, που υπόσχονται να φέρουν μια νέα εποχή, ακόμη και έναν ”αναβαθμισμένο” άνθρωπο, είναι τελικά η λύση; Ή μήπως, στην προσπάθεια να δημιουργήσουμε έναν νέο εαυτό, κινδυνεύουμε να απωλέσουμε την ουσία της ύπαρξής μας;
Η εμβάθυνση στην ψυχή δεν είναι αποκομμένη από την πραγματικότητα. Αντίθετα, μπορεί να αποδειχθεί το κλειδί για να αντέξουμε, να κατανοήσουμε και να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή, ακόμη και στις πιο σκοτεινές της στιγμές μας διαβεβαιώνει ο γνωστός παιδοψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής, διευθυντής του Κέντρου Παιδοψυχικής Υγιεινής και συγγραφέας Δημήτρης Καραγιάννης με αφορμή το νέο του βιβλίο «Η κρυμμένη ψυχική ομορφιά» (Εκδόσεις Αρμός).
Ο κ. Δημήτρης Καραγιάννης αποστρέφεται τις εύκολες λύσεις, τις συνταγές ευτυχίας και τα μονοπάτια της θετικής ψυχολογίας που συχνά συγκαλύπτουν αντί να θεραπεύουν. Η συζήτησή μας εστιάζει σε πανανθρώπινα ζητήματα, στις αγωνίες όλων μας. Μιλάμε για τους τρόπους επιβίωσης σ΄ έναν κόσμο πιο μπερδεμένο από ποτέ και για μια ψυχολογία που δεν φοβάται να αγγίξει το δύσκολο και το επώδυνο”.
*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Συγγράψατε το βιβλίο μεταξύ Αθήνας και Αμερικής. Εγώ το διάβασα ανάμεσα στη «φούσκα» της διεθνούς κοινότητας των Βρυξελλών, τις κραυγαλέες αντιθέσεις του Λονδίνου και την πιο ανθρώπινη, αλλά βαθιά νευρωτική Αθήνα. Σε όλα αυτά τα σημεία, ένα μοτίβο φαίνεται να κυριαρχεί: η αποξένωση και η μοναξιά. Είναι αυτό, άραγε, η κοινή μοίρα του σύγχρονου ανθρώπου;”
*ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Η μεταμοντέρνα κοινωνία στην οποία ζούμε έχει μετατραπεί σε Α-Κοινωνία. Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που εμποδίζει την κοινωνία των προσώπων, δηλαδή την αυθεντική σχέση και το μοίρασμα της ζωής. Αντίθετα, προωθεί απλώς την ανταλλαγή γνώσεων ή συναισθημάτων, χωρίς βάθος. Σήμερα, όπως αναφέρω και στο βιβλίο, αποτελεί στοίχημα η κατανόηση της αλληλεπίδρασης του κοινωνικοοικονομικού περιβάλλοντος με τον ενδοψυχικό κόσμο.
Η πιο σκληρή μοναξιά είναι αυτή που βιώνουμε μέσα στην πολυκοσμία της Α-Κοινωνίας. Είναι η κατ’ εξοχήν μοναξιά: η μοναξιά που υπάρχει μέσα στην φαινομενική συνύπαρξη».
*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Στο βιβλίο σας μιλάτε για την ψευδαίσθηση της αποδοχής και την πίεση για απόλυτη ρευστότητα που επιβάλλει η σύγχρονη κοινωνία. Στην ουσία μιλάτε για ένα μόρφωμα που προσομοιάζει με ολοκληρωτισμό”.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Στην εποχή που η υπεράσπιση της διαφορετικότητας έχει καταστεί ο απόλυτος ηθικός κανόνας μοιάζει παράλογος ο φόβος των ανθρώπων μήπως δεν ταυτίζονται με τα νέα κοινωνικά πρότυπα. Τρομοκρατούνται ότι μπορεί, σύμφωνα με το woke κίνημα να μην είναι αρκετά πολιτικά ορθοί.
Γι΄ αυτό και υποστηρίζω ότι είναι ψέμα η διακήρυξη της μεταμοντέρνας α-κοινωνίας ότι αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Στην πραγματικότητα εξαφανίζει τη διαφορετικότητα που θέλει να έχει άποψη.
Η ηθική της μεταμοντέρνας α-κοινωνίας διακηρύσσει τον πλουραλισμό, που όμως καταντά να είναι ολοκληρωτισμός, αφού δεν επιτρέπει την ώσμωση της ετερότητας.
“Στην εποχή της ρευστότητας η άρνηση να ορίσεις την ταυτότητά σου μπορεί να σημαίνει την άρνηση ανάληψης της προσωπικής ευθύνης”(Δημήτρης Καραγιάννης “Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά”) .
Η εποχή μας, αν τη δούμε μέσα από το πρίσμα των οικονομικών όρων που τη διέπουν, απαιτεί απόλυτη ρευστότητα. Για να μπορεί κάποιος να είναι υπάλληλος μιας πολυεθνικής εταιρείας, πρέπει να διαθέτει απόλυτη διαθεσιμότητα-να πηγαίνει όπου του ζητηθεί και να εργάζεται όποτε του ζητηθεί. Επομένως, αν αυτός ο άνθρωπος είναι δεσμευμένος σε οποιαδήποτε μορφή οικογένειας ή σχέσης, αυτό θεωρείται στοιχείο αντιπαραγωγικότητας.
Η σύγχρονη α-κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για κανέναν άνθρωπο συγκεκριμένα. Μπορεί να βρεθείς στον κάλαθο των αχρήστων, με την ίδια ευκολία που σβήνεις ένα άχρηστο κείμενο ή μια παρωχημένη εφαρμογή από το κομπιούτερ σου».
*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Τι γίνεται όταν όλη αυτή η αποδόμηση γίνεται κυρίαρχο στοιχείο στην κοινωνία; Όταν η βία γίνεται η κατεξοχήν έκφραση, όπως βλέπουμε σήμερα με τα αυξανόμενα περιστατικά εφηβικής βίας; Μοιάζει σαν μια μη αναστρέψιμη κατάσταση. Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε σε αυτό”;
*ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Η εφηβική βία, που συχνά εκλαμβάνεται ως «καθαρό κακό», στην πραγματικότητα δεν είναι παρά η απουσία νοήματος και σχέσης. Είναι η κραυγή μιας ψυχής που έχει χάσει την επαφή της με την ομορφιά και την ελπίδα.
Η δική μου άποψη διαφέρει από όσα συχνά λέγονται σήμερα για τη βία των εφήβων και το «κακό» που φαίνεται να επικρατεί. Από την εμπειρία μου, όλα αυτά τα παιδιά, που μπορεί εύκολα να δείρουν έναν συμμαθητή τους, να τον ρίξουν κάτω και να τον χτυπήσουν, είναι τα ίδια παιδιά που, αν βρεθεί ένας άνθρωπος να τα εμπνεύσει, μπορούν να βάλουν πλάτη για να φροντίσουν έναν συμμαθητή τους με κινητικά προβλήματα. Μπορούν να σηκώσουν το καρότσι του και να τον προστατέψουν από οποιονδήποτε άλλον.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι πώς να καταπολεμήσουμε το «κακό» που υπάρχει στους εφήβους. Δεν μπορούμε απλώς να τους πούμε: «Μην πολεμάτε, μην σκοτώνετε, μην παίζετε βίαια video games». Το κρίσιμο είναι πώς θα τους εμπνεύσουμε το καλό. Πώς θα τους δείξουμε ότι η ζωή μπορεί να έχει νόημα, ότι μπορεί να υπάρχει υπέρβαση, κόπος, συνεργασία, συντροφικότητα.
“Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, οι γονείς, δεν μπορούν να παραιτηθούν από τη δική τους ευθύνη και να στέλνουν τα παιδιά στους ειδικούς για να «διορθώσουν» τα προβλήματά τους.”
*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Αυτό όμως ποιος πρέπει να το κάνει; Αν δούμε το θέμα ψυχιατρικά και θεωρητικά, δεν είναι σαν να αφαιρούμε την ευθύνη από την πολιτεία; Πόσο εύκολο είναι για αυτά τα παιδιά, που μεγαλώνουν με αβέβαιο μέλλον και πενιχρούς μισθούς, να λύσουν τα αδιέξοδά τους πηγαίνοντας απλώς στον ψυχίατρο”;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Δεν πουλάω και δεν προωθώ την ψυχοθεραπεία. Εκπαιδεύω ψυχοθεραπευτές, αλλά δεν πουλάω ψυχοθεραπεία. Καταρχάς, όταν μιλάω για την κρυμμένη ψυχική ομορφιά, δεν αναφέρομαι σε κάτι επιφανειακό. Ίσα-ίσα, αντιστέκομαι πάρα πολύ στις εύκολες θετικές ερμηνείες που συχνά συγκαλύπτουν τα πραγματικά ζητήματα, λέγοντας: «Όλα είναι καλά, κάνε αυτά τα 7 βήματα για την απόλυτη ευτυχία». Αυτά είναι ψέματα. Έστω κι αν καλύπτονται με όμορφα λόγια και παρουσιάσεις, στην ουσία δημιουργούν ψευδείς εαυτούς.
Γνωρίζω σε βάθος την ψυχοπαθολογία. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποιο έγκλημα ή ψυχική διαταραχή που δεν έχω συναντήσει. Και την ίδια ώρα που γνωρίζω όλη αυτή τη σκοτεινή πλευρά, επιμένω ότι η λύση δεν είναι η μαζική παραπομπή στους ψυχολόγους ή στους ψυχιάτρους.
Οι δάσκαλοι, οι καθηγητές, οι γονείς, δεν μπορούν να παραιτηθούν από τη δική τους ευθύνη και να στέλνουν τα παιδιά στους ειδικούς για να «διορθώσουν» τα προβλήματά τους. Όταν το κάνουν, παραιτούνται από τον δικό τους παιδαγωγικό ρόλο, και τότε δημιουργείται μια καταστροφική κατάσταση. Πάμε πάλι να καταστείλουμε το κακό, αντί να το νοηματοδοτήσουμε».
*ΕΡΩΤΗΣΗ: “Άρα ποιο είναι το ζητούμενο;
«Το ζητούμενο δεν είναι να έχουμε περισσότερους ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, έναν για κάθε άνθρωπο. Δεν χρειάζεται να γεμίσουμε την κοινωνία με ειδικούς ψυχικής υγείας. Αυτό που χρειάζεται είναι όλοι μας να δούμε τη ζωή μας ξανά, να την επανεξετάσουμε, να αναρωτηθούμε: «Πώς μπορεί η ζωή μου να είναι συναρπαστική;» Αν δεν το κάνουμε αυτό, θα μείνουμε εγκλωβισμένοι στη φαντασίωση του πώς να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα.
Αντί να ζούμε δημιουργικά, αρχίζουμε να φανταζόμαστε ότι όσοι κάνουν κακό-όσοι κλέβουν, όσοι ληστεύουν, όσοι εκμεταλλεύονται τους άλλους-περνάνε καλύτερα από εμάς. Σας το λέω με κάθε βεβαιότητα, αυτοί οι άνθρωποι δεν περνάνε καλύτερα.
Η λύση, λοιπόν, δεν είναι να στέλνουμε τα παιδιά και τους νέους στους ειδικούς. Η λύση είναι να κάνουμε τη ζωή μας και τη ζωή τους συναρπαστική, γεμάτη νόημα και δημιουργία. Να τους δώσουμε λόγους να ζουν και να αγωνίζονται για κάτι καλύτερο».
* ΕΡΩΤΗΣΗ: “Στο βιβλίο σας, αναφέρετε τη φράση «να εξανθρωπίσουμε τα ρομπότ», κάτι που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτή η φράση”;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Αυτό που θέλω να πω είναι ότι έχουμε να υπερασπιστούμε ο καθένας μας προσωπικά και συνολικά ως κοινωνία το δώρο της ζωής, το θαύμα της ζωής. Αν δεν βρούμε τον τρόπο να εξανθρωπίσουμε τον ψηφιακό μας κόσμο, να εξανθρωπίσουμε τα ψηφιακά ολοκληρωμένα προγράμματα που τα ονομάζουμε ρομπότ, τότε θα εξαφανιστούμε εμείς μέσα στο λαβύρινθο του ψηφιακού κόσμου. Αν δεν «εξανθρωπίσουμε» τα ρομπότ, θέτοντας αξιακές παραμέτρους, θα γίνουμε οι άνθρωποι-ρομπότ.
Ο άνθρωπος της ψηφιακής εποχής νιώθει όσο ποτέ άλλοτε την επιθυμία να κοινωνήσει ουσιαστικά, να ανήκει σε ομάδες όπου να διασώζεται το προσωπικό στοιχείο. Οι άνθρωποι, όταν αναπτύσσουν σχέσεις και εμπιστοσύνη, δημιουργούν νέες συλλογικότητες που εξισορροπούν την ατομική ευαλωτότητα.
Εάν αυτές οι συλλογικότητες διατηρήσουν την ανθρώπινη διάσταση και αποτρέψουν την από-ανθρωποποίηση που απειλείται από τις συνθήκες της ψηφιακής εποχής, τότε η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογίες θα ενισχύσουν την ανθρώπινη ζωή. Εάν όμως απωλέσουμε αυτή τη διάσταση και επιτρέψουμε να αλλοιωθεί η ουσία της ανθρώπινης εμπειρίας, τότε η τεχνητή νοημοσύνη θα γίνει ένας μηχανισμός που θα ζήσει τη ζωή αντί για εμάς.
“Η δυναμική της ομορφιάς του εμείς, ο δεσμός με τους άλλους προσφέρει μία πρόγευση αθανασίας, πρόκειται για βασική προϋπόθεση της ευτυχίας.”(Δημήτρης Καραγιάννης “Κρυμμένη Ψυχική Ομορφιά”).
Τελειώνοντας τα αποσπάσματα από τη συνέντευξη καλό θα ήταν να διαβάσουμε και την τελική πρόταση του Ψυχιάτρου Δημήτρη Καραγιάννη:
« Άρα, το επαναστατικό στις μέρες μας δεν είναι να καταγγείλουμε κάποιους άλλους, κάποιες κυβερνήσεις, κάποιες κοινωνίες, κάποιους πολιτισμούς, την ψηφιακότητα ή το παρελθόν ή την ηθική. Είναι να πάρουμε την ευθύνη ο καθένας μας να ζήσει δημιουργικά, να ζήσει ερωτικά και να μπορεί να έχει λόγους να λέει ευχαριστώ για αυτά που ζει.
Γιατί όποιος από εμάς δεν μπορεί, δεν έχει θέματα για να πει ευχαριστώ – ευχαριστώ σε ανθρώπους, ευχαριστώ σε καταστάσεις, ευχαριστώ στη φύση, ευχαριστώ στο σύμπαν, οπουδήποτε – αν δεν βρίσκεται λόγος για να πει ευχαριστώ, είναι ήδη βουλιαγμένος, πεθαμένος”.
Αν επιμένω σε κάτι διαχρονικά, είναι αυτός ο ευχαριστιακός τρόπος ζωής. Αλλιώς, δεν βγαίνει πέρα η ζωή”.
Β. Faretra
Νίκος Σίσκος : O αντισυμβατικός & ανατρεπτικός ζωγράφος (Τίτλος άρθρου).
Στο δημοσίευμα της “Faretra” που ακολουθεί η φιλόλογος και διαχειρίστρια του Site Δήμητρα Σμυρνή παρουσιάζει το έργο του ζωγράφου Ν. Σίσκου.