Τις τελευταίες μέρες έχει γίνει πολύς λόγος για την επιλογή του Πρωθυπουργού να στείλει την κόρη του, Δάφνη Μητσοτάκη, στο πανεπιστήμιο Yale, ένα από επτά κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα στις ΗΠΑ, το οποίο είναι μάλιστα ιδιωτικό πανεπιστήμιο.
Με την συζήτηση που άνοιξε αποκαλύπτονται για ακόμη μια φορά οι λάθος αντιλήψεις και οι αυταπάτες που τρέφει η Ελληνική κοινωνία στο σύνολο της, όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Μυθος πρώτος: Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί κάποιου είδους κοινωνικό διαγωνισμό. Έτσι τα παιδιά γαλουχούνται από τους γονείς με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να προσπαθήσουν να εισαχθούν στις σχολές που θεωρούν οι γονείς ότι θα τους προσδώσουν κοινωνική καταξίωση. Αυτό έρχεται πολλές φορές σε αντιδιαστολή με τις πραγματικές επιθυμίες των παιδιών. Είναι κάτι που τελικά θα αποβεί προβληματικό καθώς αν ένας νέος δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για την σχολή του τότε θα κάνει πολλά χρόνια να την τελειώσει (επιβαρύνοντας το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και τους δικούς του) ή δεν θα την τελειώσει καθόλου.
Αυτή όμως η αντίληψη κρύβει και κάτι άλλο: Την ανάγκη για κοινωνική αναρρίχηση. Αυτή η ανάγκη είναι εξαιρετικά προβληματική σε μια δυτική αστικού τύπου δημοκρατία όπου όλοι οι πολίτες θα πρέπει να θεωρούν τον άλλο ίσο. Το φαινόμενο της κοινωνική αναρρίχησης είναι στην ουσία προσπάθεια να δημιουργηθεί διαστρωμάτωση στην κοινωνία, κλειστές κλίκες που στο τέλος δημιουργούν διαφθορά και κοινωνικές αδικίες.
Μύθος Δεύτερος: Τα Ελληνικά πανεπιστήμια είναι εξαιρετικά και παράγουν κορυφαίους επιστήμονες που διαπρέπουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή η αντίληψη είναι πολύ μακράν της πραγματικότητας. Δυστυχώς τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται σε χαμηλή η μεσαία βαθμίδα στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων. Σύμφωνα με τους times το καλύτερο Ελληνικό πανεπιστήμιο για το 2021 είναι το Πανεπιστήμιο Κρήτης με κατάταξη μεταξύ 350ου και 400ου. Τα υπόλοιπα βρίσκονται σε κατάταξη από 600ο και κάτω. Αυτή η γενική κατάταξη είναι ντροπή για την Ελλάδα, μια χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μια αστική δημοκρατία. Δείχνει επίσης ότι κάτι κάνουμε πολύ λάθος σε αυτόν τον τομέα.
Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν παράγουν εξαιρετικούς επιστήμονες. Αυτό που όμως συμβαίνει είναι ότι αυτοί οι επιστήμονες είναι πολύ πιο λίγοι από αυτούς που θα έπρεπε να είναι, ενώ ο αντίκτυπος που έχουν στην οικονομία είναι πολύ μικρότερος από το αναμενόμενο. Συνάμα κάνουμε πολύ πιο δύσκολο σε πολλούς φοιτητές να αποφοιτήσουν.
Οι λόγοι πολλοί και πολύπλοκοι αλλά θα αναφερθούν δύο επιγραμματικά: Τα πανεπιστήμια δεν είναι συνδεδεμένα με την οικονομία, και δεύτερο, έχουν μεταβληθεί από χώρους μάθησης και παιδείας σε χώρους σκληρών κομματικών αντιπαραθέσεων και ανταγωνισμών. Πέραν αυτών υπάρχει και μια σωρεία προβλημάτων που υποβαθμίζουν τα Ελληνικά πανεπιστήμια, που έχουν να κάνουν με την ελληνική προχειρότητα στην αντιμετώπιση κάποιων θεμάτων, όπως και στην (πανταχού παρούσα) υποβόσκουσα κουλτούρα ανοχής της διαφθοράς.
Μύθος Τρίτος: Τα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι η “εύκολη λύση”. Αυτή η αντίληψη στηρίζεται και συμπληρώνει τις δύο πρώτες και είναι το τρίτο κομμάτι της κυκλικής λογικής και αντίληψης που έχουμε για την παιδεία. Αφού λοιπόν τα παιδιά που περνάνε στα ελληνικά πανεπιστήμια είναι η αφρόκρεμα, και τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι εξαιρετικά, τότε τα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι υποδεέστερα και αποτελούν την εύκολη λύση, για παιδιά που δεν είναι τόσο έξυπνοι, δεν διάβαζαν δεν, δεν, δεν…
Βεβαίως αυτές οι απόψεις διατυπώνονται από ανθρώπους που ούτε απέξω δεν έχουν περάσει από πανεπιστήμιο, και που δεν έχουν ταξιδέψει εκτός Ελλάδας. Το ερώτημα που θέτω πάντοτε σε αυτούς είναι πως αν τα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι τόσο κατώτερα, η οικονομία μας και η επιχειρηματικότητα είναι σε τόσο κακή κατάσταση. Οι απαντήσεις που μου δίνουν συνήθως είναι συνομωσιολογικές, άλλο ένα δείγμα ότι υπάρχει έλλειμμα παιδείας.
Η πραγματικότητα είναι ότι ΌΛΕΣ οι χώρες της δυτικής Ευρώπης έχουν πανεπιστήμια στα πρώτη κατοστάδα της κατάταξης. Αυτό από μόνο του θα πρέπει να κάνει πολλούς να αντιληφθούν ότι κάτι κάνουμε λάθος.
Μύθος Τέταρτος: Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια “χαρίζουν” τίτλους σπουδών, είναι για τα παιδιά των πλουσίων, αποτελούν κοινωνική αδικία και άλλα πολλά.
Καταρχάς κανένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο δεν χαρίζει κανένα απολύτως τίτλο σπουδών σε κανένα απολύτως. Δεν μπορείς να περάσεις τα μαθήματα σου αν οι γονείς σου κάνουν κάποια δωρεά. Αυτό θα υποβιβάσει την αξία των σπουδών οπότε και του πτυχίου. Το ότι πληρώνεις δίδακτρα δεν σημαίνει ότι θα σου χαριστούν. Ίσα ίσα, το ότι πληρώνεις δίδακτρα σημαίνει ότι θα προσπαθήσουν να σου δώσουν την αξία των χρημάτων σου σε παιδεία. Αν δεν διαβάσεις δεν πρόκειται να περάσεις. Επίσης αυτά τα ιδιωτικά πανεπιστήμια κάνουν τα πάντα για να δημιουργήσουν το καλύτερο δυνατό ακαδημαϊκό περιβάλλον.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια της “Ivy League” δεν είναι μονάχα για τα παιδιά των πλουσίων όπως νομίζουν πολλοί. Υπάρχουν φιλανθρωπικοί οργανισμοί που προσφέρουν υποτροφίες σε μαθητές που αριστεύουν. Ούτε είναι δυνατόν για κάποιον να εγγραφεί σε αυτά μονάχα πληρώνοντας τα δίδακτρα. Πρέπει να έχει επιτύχει κάποια πολύ αυστηρά ακαδημαϊκά στάνταρ για να εισαχθεί σε αυτά, τουλάχιστο στα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών.
Όσοι κατακρίνουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, συχνά επικαλούνται όρους κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά όχι ατομικής δικαιοσύνης: Δηλαδή το γεγονός ότι κάποιος που κατέχει κάποια χρήματα έχει δικαίωμα να τα επενδύσει όπως αυτός θέλει, εφόσον βεβαία είναι νόμιμο. Ξεχνάνε επίσης ότι η παιδεία είναι ένα αγαθό για όλους, και ιδιαιτέρως η επαγγελματική παιδεία. Επίσης όλη τους η επιχειρηματολογία βασίζεται στο γεγονός ότι θεωρούν την παιδεία σαν τρόπο κοινωνικής αναρρίχησης, την ίδια στιγμή που καταδικάζουν τις κοινωνικές ανισότητες και την κοινωνική διαστρωμάτωση.
Εδώ βεβαίως θα πρέπει να σημειωθεί κάτι πολύ σημαντικό: Τα Ivy league Πανεπιστήμια όντως αποτελούν φυτώρια για “Επαγγελματίες πολίτικους”, οπότε και πηγή νεοποτισμού και της διαφθοράς που αυτή φέρνει. Δεν είναι βεβαίως όλοι οι πολιτικοί που φοίτησαν σε αυτά υπεύθυνοι για αυτό. Μια ισχυρή ένδειξη ότι μπορεί να είναι μέρος του προβλήματος είναι η χρήση του πτυχίου σαν “πολίτικο επιχείρημα”.
Όπως και να έχει το θέμα, οι τέσσερις παραπάνω μύθοι και αντιλήψεις, δηλαδή ότι η φοίτηση στα πανεπιστήμια είναι εργαλείο κοινωνικής αναρρίχησης, ότι τα “ελληνικά πανεπιστήμια είναι εξαιρετικά”, ότι τα πανεπιστήμια του εξωτερικού είναι η “Εύκολη λύση”, και ότι τα ιδιωτικά πανεπιστήμια “χαρίζουν τίτλους σπουδών στα παιδιά των πλουσίων”, δημιουργούν μια νοοτροπία κυκλικής λογικής που συνεχώς ενδυναμώνεται αποτρέποντας μας από το να αποκτήσουμε κατάλληλη νοοτροπία πάνω στην οποία θα χτιστεί μια σωστή τριτοβάθμια εκπαίδευση.