Γενικά,
Δηλητήριο είναι κάθε ουσία στερεή, υγρή ή αέρια που μπορεί να εισέλθει στον οργανισμό με οποιονδήποτε τρόπο και σε τέτοια ποσότητα ώστε να προκαλέσει βλάβη της υγείας ή και θάνατο.
Τα συμπτώματα στις δηλητηριάσεις ποικίλλουν ανάλογα με την ουσία που τις προκάλεσε. Ωστόσο, υπάρχουν και γενικά συμπτώματα που εμφανίζονται σχεδόν σε κάθε περίπτωση.
Γενικά συμπτώματα
- Κνησμός, εξανθήματα και οιδήματα
- Μειωμένα αντανακλαστικά
- Διαστολή της κόρης του οφθαλμού και άλλες διαταραχές όρασης (π.χ. θολή όραση, διπλωπία κ.α.)
- Μπλε χρώμα χειλιών και δέρματος (κυάνωση)
- Κάψιμο γύρω από τη μύτη ή το στόμα
- Δυσφαγία
- Σιελόρροια
- Σύγχυση, παραλήρημα
- Καταβολή δυνάμεων, ανορεξία
- Απότομη αύξηση ή μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας του σώματος
- Έμετος, πόνος και σπασμοί της κοιλιάς
- Κεφαλαλγία
- Δύσπνοια
- Δύσοσμη αναπνοή
- Διαταραχές στην ούρηση (πολυουρία ή ανουρία, αλλαγή χρώματος των ούρων)
- Σε σοβαρές περιπτώσεις, κώμα
Η βαρύτητα μιας δηλητηρίασης εξαρτάται από:
- Την ποσότητα του δηλητηρίου
- Το είδος και την τοξικότητα του δηλητηρίου (π.χ. διεγερτικά-κατασταλτικά)
- Τον χρόνο παραμονής της ουσίας στον οργανισμό
- Το άδειο ή γεμάτο στομάχι
- Τον εθισμό στην τοξική ουσία
Οι περισσότερες ουσίες εισέρχονται από το στόμα (φάρμακα, απορρυπαντικά, βιομηχανικά προϊόντα, μικρόβια τροφών, φυτοφάρμακα, κ.α.), ενώ ένα μικρότερο ποσοστό είτε εισπνέεται (μονοξείδιο του άνθρακα CO, βιομηχανικοί διαλύτες, κ.α.) είτε απορροφάται από το δέρμα ή τους βλεννογόνους (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα), ή ενίεται (με ένεση ή δήγματα ερπετών, εντομών ή ζώων). Στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των δηλητηριάσεων οφείλεται σε φάρμακα και λιγότερο σε απορρυπαντικά. Οι δηλητηριάσεις ταξινομούνται σε: τυχαίες, ηθελημένες, επαγγελματικές, ιατρογενείς, κατάχρηση φαρμάκων. Επειδή ο κατάλογος των τοξικών ουσιών είναι τεράστιος, το Κέντρο Δηλητηριάσεων λειτουργεί σε 24ωρη βάση και δίνονται πληροφορίες. Στην Ελλάδα ο αριθμός τηλεφώνου είναι: 2107793777.
Βασικές Αρχές Αντιμετώπισης
Στόχος της πρώτης αντιμετώπισης είναι:
Η παροχή απλών και συγκεκριμένων οδηγιών από το τηλέφωνο στο
περιβάλλον του θύματος για άμεση αντιμετώπιση, έτσι πρέπει να απαντηθούν
οι παρακάτω ερωτήσεις:
- Ποιος; Ηλικία; Η θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη στα παιδιά και στους
υπερήλικες.
- Τι; Ποια είναι η τοξική ουσία;
- Πώς; Ποια η οδός εισόδου; από το στόμα, διαθερμική, με εισπνοή,
ένεση ή δήγμα εντόμου, ερπετού ή ζώου;
- Πότε; Πόσος χρόνος έχει περάσει από τη λήψη του φαρμάκου;
- Πού; Αγροτική περιοχή, εργοστάσιο, σπίτι, δρόμος;
- Κατάσταση ασθενούς; Έχει κάνει έμετο; Έχει επαφή με το περιβάλλον; Έχει άλλους τραυματισμούς;
ΠΡΟΣΟΧΗ
1.Μην προσφέρετε πρώτες βοήθειες αν δεν είστε βέβαιοι για το τι πρέπει να κάνετε και πώς να το κάνετε.
2.Αν είστε σίγουροι ότι έχει συμβεί δηλητηρίαση, μην περιμένετε να εκδηλωθούν συμπτώματα για να την αντιμετωπίσετε.
3.Η απομάκρυνση της επικίνδυνης ουσίας από τον οργανισμό δεν πρέπει να γίνεται σε καμία περίπτωση με την πρόκληση εμέτου, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος ταχείας απορρόφησης των διαφόρων βλαβερών ουσιών και υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες υδατοηλεκτρολυτικών διαταραχών και αφυδάτωσης.
4.Δεν χορηγείτε στο θύμα ενεργό άνθρακα.
5.Δεν δίνετε τίποτα από το στόμα σε ασθενή που είναι αναίσθητος.
6.Πριν την εφαρμογή των πρώτων βοηθειών, διαπιστώστε την αιτία της δηλητηρίασης και επικοινωνήστε με το κέντρο δηλητηριάσεων.
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ
Συμπτώματα
- Διάρροια
- Κοιλιακό άλγος
- Ενδεχόμενες αιμορραγικές προσμίξεις στις διαρροϊκές κενώσεις
- Οίδημα, εγκαύματα και πόνος στο στόμα και ειδικά στη γλώσσα και στα χείλη
- Πυρετός
- Πονοκέφαλος
- Βράγχος φωνής
- Παράλυση της κατάποσης
- Δύσοσμη αναπνοή
- Έμετος, ναυτία
- Μείωση του επιπέδου συνείδησης
Απορροφώμενα δηλητήρια
Πρώτες Βοήθειες:
- Διατηρήστε την ψυχραιμία σας και πάρτε πληροφορίες από τον ίδιο τον πάσχοντα ή τους παρευρισκόμενους, για το είδος του δηλητηρίου, την ποσότητα, τον χρόνο που πέρασε από τη στιγμή της λήψης του.
- Καλέστε το Κέντρο Δηλητηριάσεων 2107793777.
- Ενεργήστε σύμφωνα με τις οδηγίες του κέντρου.
Καυστικά δηλητήρια
Πρώτες Βοήθειες:
- Καλέστε το Κέντρο Δηλητηριάσεων.
- Απαγορεύεται αυστηρά η πρόκληση εμέτου.
- Αραιώστε την καυστική ουσία δίνοντας κρύο νερό ή γάλα γουλιά-γουλιά, αν υπάρχει τέτοια οδηγία από το κέντρο.
- Φροντίστε για τη γρήγορη μεταφορά στο Νοσοκομείο.
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ
Ιδιαίτερα επικίνδυνη και πιο συχνή είναι η δηλητηρίαση με μονοξείδιο του άνθρακα (CO) που παράγεται από την ατελή καύση του άνθρακα. Είναι άχρωμο και άοσμο, επομένως δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή η παρουσία του.
Συμπτώματα
- Πονοκέφαλος
- Ίλιγγος
- Αδυναμία
- Πόνος στο στήθος και στους μύες
- Σύγχυση
- Δύσπνοια
- Ταχυσφυγμία
- Δύσπνοια
- Μείωση του επιπέδου συνείδησης
Πρώτες Βοήθειες:
- Καλέστε το Κέντρο Δηλητηριάσεων και ενεργήστε σύμφωνα με τις οδηγίες του.
- Πριν μπείτε στον χώρο με τους καπνούς ή τις αναθυμιάσεις, πάρτε βαθιά ανάσα, για να μην χρειαστεί να αναπνεύσετε κι εσείς όσο βρίσκεστε εκεί. Το ιδανικό θα ήταν να είχατε κάποια μάσκα ή να καλύψετε τη μύτη και το στόμα σας με ένα μαντήλι (για απομάκρυνση του θύματος από τον χώρο.
- Ανοίξτε διάπλατα τα παράθυρα και τις πόρτες, για να μπει στον χώρο καθαρός αέρας.
- Κλείστε το σημείο διαρροής, εφόσον μπορείτε. Μην χρησιμοποιήσετε αναπτήρα ή σπίρτα, διότι υπάρχει κίνδυνος έκρηξης.
- Μεταφέρετε τον πάσχοντα το γρηγορότερο δυνατό σε καθαρό αέρα.
- Ελέγξτε τα ζωτικά σημεία του πάσχοντα και αν δεν έχει σφυγμό και αναπνοή, εφαρμόστε ΚΑΡΠΑ.
- Φροντίστε για την άμεση μεταφορά του πάσχοντα σε Νοσοκομείο, για την υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών και τη χορήγηση O2 .
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑ ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΕΡΜΑ
Υπάρχουν αρκετά δηλητήρια (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, τρωκτικοκτόνα κ.α.) που έχουν την ικανότητα να διαπερνούν τον φραγμό του δέρματος και απορροφώμενα να προκαλούν στον οργανισμό δηλητηρίαση. Κάποιες δηλητηριάσεις είναι πολύ σοβαρές και χρήζουν άμεσης μεταφοράς σε νοσοκομείο.
Συμπτώματα
- Κνησμός
- Εξανθήματα
- Οίδημα
- Δύσπνοια
- Ωχρότητα
- Πιθανή κυάνωση
- Μειωμένα αντανακλαστικά
- Μείωση του επιπέδου συνείδησης
- Κόπωση, αδυναμία
Πρώτες Βοήθειες:
- Καλέστε το κέντρο δηλητηριάσεων και ενεργήστε σύμφωνα με τις οδηγίες του.
- Αφαιρέστε τα ρούχα που έχουν ποτιστεί με το φάρμακο.
- Καθαρίστε πολύ καλά το δέρμα με τρεχούμενο νερό και σαπούνι.
- Φροντίστε για την άμεση μεταφορά στο νοσοκομείο.
ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ ΑΠΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ
Διακρίνεται στην οξεία δηλητηρίαση (μέθη) και στη χρόνια δηλητηρίαση, όπου πλέον μιλάμε για αλκοολισμό.
Συμπτώματα
- Σύγχυση και μπερδεμένος λόγος
- Δυσκολία στο βάδισμα
- Αίσθημα κόπωσης
- Ίλιγγος
- Έμετος
- Απόπνοια οινοπνεύματος
- Ωχρότητα
- Πιθανή κυάνωση
- Απώλεια συνείδησης
- Υπνηλία
- Υποθερμία
- Αργή αναπνοή (λιγότερες από 8 αναπνοές/λεπτό)
- Μεγάλες παύσεις μεταξύ των αναπνοών (10’’ τουλάχιστον)
- Βραδυκαρδία
- Πιθανό σοκ
- Κώμα, σε σοβαρές καταστάσεις
Πρώτες Βοήθειες:
- Καλύπτετε τον πάσχοντα με κουβέρτα, για να διατηρείται ζεστός.
- Δεν δίνετε τίποτα από το στόμα, γιατί μπορεί να προκληθεί πνιγμός ή έμετος.
- Μην κάνετε χρήση κατασταλτικών ενέσεων.
- Μεταφέρετέ τον γρήγορα στο νοσοκομείο αν έχει χάσει τις αισθήσεις του, αφού τον τοποθετήσετε σε θέση ανάνηψης (αριστερή πλάγια θέση ασφαλείας) για την πρόληψη εισρόφησης σε περίπτωση εμέτου.
ΤΡΟΦΙΚΗ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ
Τροφική δηλητηρίαση μπορεί να προκληθεί είτε από τροφές που είναι δηλητηριώδεις από τη φύση τους, είτε από τροφές που έχουν υποστεί αλλοίωση από την κακή συντήρηση και την ανάπτυξη μικροβίων σ’ αυτές.
Συμπτώματα
Τα πιο συχνά είναι:
- Ταραγμένο στομάχι
- Τάση προς έμετο
- Διάρροια με αιματηρές κενώσεις
- Κοιλιακό άλγος και κράμπες
- Πυρετός
- Πονοκέφαλος
Πιο σπάνια:
- Θολή όραση ή διπλωπία
- Αδυναμία κίνησης των άκρων
- Προβλήματα κατάποσης
- Μυρμήγκιασμα ή μούδιασμα του δέρματος
- Αλλαγή στη χροιά της φωνής
Πρώτες Βοήθειες:
- Καλέστε το Κέντρο Δηλητηριάσεων και ενεργήστε σύμφωνα με τις οδηγίες του.
- Αντιμετωπίστε τη διάρροια με τροφές όπως ρύζι, φρυγανιές, βρασμένη πατάτα, βρασμένο καρότο, κομπόστα μήλο, μπανάνα, αν υπάρχει τέτοια οδηγία από το κέντρο.
- Αντιμετωπίστε την αφυδάτωση με έτοιμα φαρμακευτικά σκευάσματα ή χορηγήστε υγρά, τσάι με λεμόνι, αναψυκτικά τύπου cola (χωρίς ανθρακικό) γουλιά γουλιά, αν υπάρχει τέτοια οδηγία από το κέντρο.
- Φροντίστε για τη σταδιακή επανασίτιση.
- Μην δώσετε στο θύμα καθαρτικά ή άλλου είδους φάρμακα, αν δεν υπάρχει τέτοια υπόδειξη από τον γιατρό.
Πηγές:
https://www.mountsinai.org/health-library/injury/poisoning-first-aid
https://www.ekab.gr/files/entypa/EKAB-protes-voithies.pdf
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/food-poisoning/symptoms-causes/syc-20356230
https://poisonhelp.hrsa.gov/what-you-can-do
https://www.nhs.uk/conditions/poisoning/symptoms/
https://www.webmd.com/mental-health/addiction/alcohol-poisoning-overview
https://www.nhs.uk/conditions/carbon-monoxide-poisoning/
https://www.healthpanda.gr/wp-content/uploads/2022/01/gastr.jpg
Μοίρα, Α. (2000). Οι πρώτες βοήθειες για την οικογένειά σας. Ειδ. Έκδ. του περιοδικού Vita.
Γράφει η Άννα-Μαρία Παδιού, σπουδάστρια του Δ.ΙΕΚ του Γ.Ν. Τρικάλων στην ειδικότητα του Βοηθού Νοσηλευτικής Χειρουργείου, υπό την επίβλεψη της Ειρήνης Μπορμπότη, Προϊσταμένης ΤΕΠ M.Sc Δ.Μ.Υ και εκπαιδεύτριας του Δ.ΙΕΚ του Γ.Ν. Τρικάλων.
Μείνετε συντονισμένοι στο trikalaIN.gr, καθώς ακολουθούν νέα εβδομαδιαία άρθρα.