Ορισμός:
Ο όρος ουρική αρθρίτιδα αναφέρεται στην φλεγμονή των αρθρώσεων (τη φλεγμονή υποδηλώνει η κατάληξη -ίτιδα), η οποία προκαλείται από την εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου.
Επιδημιολογία:
Παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα 50-70 ετών και 3-6 φορές συχνότερα στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Όμως με τη γήρανση αυτή η ανισότητα μειώνεται, κυρίως λόγω της εμμηνόπαυσης.
Παθογένεση:
Η νόσος σχετίζεται με υπερουριχαιμία, δηλαδή επίπεδα ουρικού οξέος ορού > 6,8 mg/dl, καθώς πάνω από αυτή τη συγκέντρωση το ουρικό οξύ μπορεί να σχηματίσει κρυστάλλους ουρικού μονονατρίου, υπό φυσιολογικές συνθήκες, στους διάφορους ιστούς. Η κρυσταλλοποίηση του οξέος αυτού αποτελεί κρίσιμο βήμα για την εξέλιξη της ασυμπτωματικής υπερουριχαιμίας σε κλινική ουρική αρθρίτιδα, εξέλιξη που ωστόσο θα συμβεί περίπου στο 20% των ασθενών.
Η αιτία της υπερουριχαιμίας μπορεί να είναι τόσο η μειωμένη νεφρική αποβολή, η οποία είναι η συχνότερη αιτία σε ποσοστό 90%, όσο και σε ποσοστό 10% η αυξημένη παραγωγή του οξέος ή ο συνδυασμός των δύο. Το ουρικό οξύ είναι μία ουσία που παράγεται στον οργανισμό ως αποτέλεσμα του μεταβολισμού των πρωτεїνών πουρινών.
Σημαντικό είναι ο κόσμος να γνωρίζει ότι στην αυξημένη παραγωγή του συμβάλλουν παράγοντες όπως το αλκοόλ, τα γλυκαντικά, το κόκκινο κρέας, τα θαλασσινά και κάποιες κατηγορίες φαρμάκων, όπως τα διουρητικά και η ασπιρίνη. Επομένως, θα πρέπει να γίνεται συνετή κατανάλωσή τους. Αντίθετα, η κατανάλωση γαλακτοκομικών προїόντων με χαμηλά λιπαρά συσχετίζεται με χαμηλά επίπεδα ουρικού οξέος ορού και μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας.
Κλινική Εικόνα:
Η κλινική εικόνα της νόσου ποικίλλει:
- Ασυμπτωματική υπερουριχαιμία.
- Οξεία διαλείπουσα ουρική αρθρίτιδα:
Στις οξείες κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας παρατηρείται μία ταχεία ανάπτυξη φλεγμονής σε μία συνήθως (μονοαρθρίτιδα), ή δύο με τρείς αρθρώσεις (ολιγοαρθρίτιδα), η οποία φλεγμονή χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα (κόκκινο χρώμα), αύξηση της τοπικής θερμοκρασίας, οίδημα (πρήξιμο), πόνο και έντονη ευαισθησία τοπικά. Η νόσος είναι διαχρονικά γνωστή για την συχνή, σε ποσοστό > 50%, προσβολή της πρώτης μεταταρσιοφαλαγγικής άρθρωσης του μεγάλου δακτύλου του ποδιού, περίπτωση που ονομάστηκε ποδάγρα. Άλλες συχνά προσβαλλόμενες αρθρώσεις είναι αυτές της ποδοκνημικής, του γονάτου, του αγκώνα, της πηχεοκαρπικής και οι μικρές αρθρώσεις της άκρας χειρός. Σε κάποιους ασθενείς μπορεί να ενεργοποιηθεί μία έντονη συστηματική φλεγμονώδης απάντηση και να παρουσιαστεί με πυρετό, φρίκια (αίσθημα ψύχους) και υψηλές τιμές δεικτών φλεγμονής. Παράγοντες που μπορεί να συνεισφέρουν στην πρόκληση οξείας κρίσης είναι η χρήση αλκοόλ και διουρητικών, το τραύμα, η χειρουργική επέμβαση, η πρόσληψη των τροφών που αναφέρθηκαν παραπάνω, όπως και η αρχική φάση της θεραπείας που ελαττώνει τα επίπεδα του ουρικού οξέος, εξαιτίας της προκαλούμενης διακύμανσης των επιπέδων του ουρικού οξέος του ορού.
- Χρόνια (τοφώδης) ουρική αρθρίτιδα:
Η μετάβαση σε χρόνια φάση είναι συνήθης όταν η υπερουριχαιμία αντιμετωπίζεται ανεπαρκώς και τυπικά αναπτύσσεται σε 10 ή περισσότερα χρόνια από την έναρξη των οξέων κρίσεων. Το αποτέλεσμα των επαναλαμβανόμενων προσβολών των αρθρώσεων στο πέρασμα των χρόνων είναι η ανάπτυξη, στην χρόνια φάση, επίμονου πόνου, διόγκωσης και παραμόρφωσης. Χαρακτηριστική βλάβη στη χρόνια αυτή αρθρίτιδα αποτελεί ο τόφος, μία ψηλαφητή εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου στα μαλακά μόρια ή στις αρθρώσεις. Τυπικές εντοπίσεις των τόφων είναι τα αυτιά, τα δάκτυλα των χεριών, ο καρπός και το ωλέκρανο, αν και μπορεί να εμφανιστούν οπουδήποτε στο σώμα.
Διάγνωση και Διαφορική Διάγνωση:
Η κλινική εικόνα είναι τυπική στις κλασικές περιπτώσεις, μέσω της εμφάνισης οξείας ουρικής αρθρίτιδας με χαρακτηριστική αρθρική κατανομή, και υποδηλώνει ισχυρά τη διάγνωση, ειδικά σε ύπαρξη ιστορικού παρόμοιων κρίσεων, με μεσοδιαστήματα πλήρους ύφεσης. Επιβεβαίωση της διάγνωσης γίνεται με παρακέντηση της φλεγμαίνουσας άρθρωσης ή του τόφου και κατάλληλη εξέταση του υγρού (μικροσκόπηση, καλλιέργεια, χρώση, ανάλυση).
Τα επίπεδα ουρικού οξέος του ορού είναι συνήθως αυξημένα σε επεισόδια οξείας κρίσης, αλλά μπορεί να είναι και φυσιολογικά. Μπορεί να υπάρχουν αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια (λευκοκυττάρωση) και αυξημένες τιμές δεικτών φλεγμονής, αλλά αποτελούν μη ειδικά στοιχεία.
Στις ακτινογραφίες, στα πρώιμα στάδια της νόσου, μπορεί να παρατηρηθεί οίδημα μαλακών μορίων (μη ειδικό εύρημα) και χαρακτηριστικές αλλοιώσεις στη χρόνια φάση δίκην <<Ράμφους Παπαγάλου>>.
Η Διαφορική Διάγνωση της νόσου περιλαμβάνει:
- Σηπτική αρθρίτιδα (Αρθρίτιδα από μικροβιακό παράγοντα)
- Άλλες κρυσταλλογενείς αρθροπάθειες (π.χ.: Νόσος εναπόθεσης διυδρικού πυροφωσφορικού ασβεστίου)
- Αίμαρθρο (Συλλογή αίματος στην άρθρωση)
- Μορφές Σπονδυλαρθρίτιδας (Αντιδραστική, Ψωριασική, Αγκυλοποιητική και η Σχετιζόμενη με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου), εκδηλούμενες με μονοαρθρίτιδα
- Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (Στη χρόνια φάση)
- Σημαντικός είναι σε περίπτωση ουρικής αρθρίτιδας, ο έλεγχος για συγγενείς ή επίκτητες καταστάσεις που προδιαθέτουν για υπερουριχαιμία.
Επιλογές Θεραπείας:
Στην Οξεία Φάση:
- Ανάπαυση προσβεβλημένων αρθρώσεων
- Πάγος
- Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (π.χ.: Ιβουπροφαίνη)
- Κολχικίνη
- Κορτικοστεροειδή
- Η θεραπεία με φάρμακα που μειώνουν το ουρικό οξύ δεν πρέπει να διακόπτεται σε αυτές
Σε Μεσοδιαστήματα κρίσεων και σε Χρόνια Ουρική Αρθρίτιδα, σε επιλεγμένους ασθενείς:
- Ουρικοστατικά: Μείωση παραγωγής ουρικού οξέος (π.χ.: Αλλοπουρινόλη)
- Ουρικοζουρικά: Αυξάνουν τη νεφρική του απέκκριση (π.χ.: Προβενεσίδη)
- Ουρικολυτικά: Μεταβολίζουν το ουρικό οξύ (π.χ.: Πεγλοτικάση)
- Αντιφλεγμονώδης προφύλαξη (Με Κολχικίνη ή ΜΣΑΦ) σε συνδυασμό με θεραπεία που μειώνει τα επίπεδα του ουρικού οξέος, με σκοπό την ελάττωση του κινδύνου εξάρσεων.
ΠΡΟΣΟΧΗ! Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας θα γίνει ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ από τον Θεράποντα Ιατρό, ο οποίος θα την επιλέξει με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις όποιες συννοσηρότητες του ασθενούς. Το παρόν άρθρο δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση υποκατάστατο αυτού και έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα.
Έμφαση θα πρέπει να δοθεί επίσης στην αλλαγή του τρόπου ζωής και την ανεύρεση δυνητικά τροποποίησιμων παραγόντων κινδύνου και σχετιζόμενων ασθενειών (Παχυσαρκία, Υπέρταση, Υπερλιπιδαιμία), με παράλληλη εκπαίδευση του ασθενούς στην διαχείριση της πάθησής του. Καθίσταται αναγκαία η ενημέρωσή του για τροφές και ποτά που πρέπει να αποφεύγονται και αναφέρθηκαν παραπάνω, όπως επίσης και τα οφέλη της καλής ενυδάτωσης, της ήπιας (προς αποφυγή μικροτραυματισμών) καθημερινής άσκησης και της προσαρμοσμένης απώλειας βάρους. Φάρμακα που αυξάνουν το ουρικό οξύ καλό είναι να αποφεύγονται. Είναι αναγκαία η σωστή αλληλεπίδραση ιατρού και ασθενή, με στόχο την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου, τη διατήρηση καλής ποιότητας ζωής και την αποφυγή των επιπλοκών της, τόσο των αρθρικών (καταστροφή, μόνιμες παραμορφώσεις), όσο και εξωαρθρικών από συστήματα όπως το Καρδιαγγειακό και το Ουροποιητικό.
Πηγές:
- Benjamin, I. (2018). Cecil Βασική Παθολογία. Εκδ. Broken Hill Publishers LTD.
- Ashar, B. (2017). The Johns Hopkins Παθολογία. Εκδ. Λαγός Δημήτριος.
- Wilkinson, I. (2020). Oxford Handbook Κλινικής Ιατρικής. Εκδ. Λίτσας.
- https://www.iatronet.gr/ygeia/revmatologia/article/57527/oyriki-arthritida-diagnwsi-epiplokes-kai-therapeia.html
- https://www.healthweb.gr/wp-content/uploads/2023/03/Gout_Signs_and_Symptoms_thumb-732×549-1.jpg
Σκοπός των άρθρων μου είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, με λόγο και περιεχόμενο κατανοητό ως προς αυτό, πάνω σε ιατρικά θέματα της καθημερινότητας, που μπορεί οδηγήσει στην πρόληψη σοβαρών καταστάσεων, μέσα από την έγκαιρη επικοινωνία με τον κατάλληλο ιατρό.
Γράφει ο Μπαμπούρης Θεόδωρος, φοιτητής του τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων